Heimskringla - 23.01.1946, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 23. JANÚAR 1946
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA
bæði af foreldrum Steinunnar og
fósturforeldrum. — Reistu þau
Skúli bú, að Gröf á Höfðaströnd
°g bjuggu þar um hríð.
Sýslumaður Skagfirðinga
Er Skúli var kominn í “ríki”
sitt norður þar, gerðist hann
brátt aðsóþsmikið yfirvald, og
g£kk ríkt eftir að lögin væru í
heiðri höfð. Einnig lét hann hér-
aðsmál til sín taka. Haijnig beitti
hann sér fyrir “samþykt” um
hrossabeit og hagagöngu. En
Skagfirðingar hafa löngum þótt
hestamenn, og voru stóðhjarðir
niiklar í héraðinu. Þótti Skúla
landspjöll mikil að þessu, en arð-
ur Mtill, og miðaði “samþyktin”
að því að koma á nokkru hófi í
þessu efni.
Þá bar það til tíðinda, er Skúli
hafði verið fá ár nyrðra, að hol-
lenskar duggur strönduðu í
Skagafirði, sín hvort árið, 1740
°g 1741. Kom upp úr kafinu að
skipsmenn höfðu átt viðskifti við
landsmenn, sem var algerlega ó-
hsimilt, og lýsti Skúli því strand-
góssið konungseign en tók skip-
verjana af seinni duggunni til
íanga, voru þeir marga mánuði
á hans vegum og allvel haldnir.
Sendi hann strax bréf til amt-
manns með fyrirspurn um hvað
gera skyldi við mennina, en úr
þeirri átt var naumast von á
mikilli ráðkænsku, og lagði amt-
maður helzt til, að mennirnir
yrðu settir í bát og hrundið á
sjó fram. Einnig er hann með
skæting í garð Skúla og óskar
honum: “Hreinnar samvizku” í
sambandi við þetta mál. Er svo
var komið “sluppu” mennirnir
ór varðhaldinu, og var talið að
Skúla hafi hvorki verið það ó-
ljúft né ókunnugt, að svo myndi
fara. Og komust þeir utan með
fiskiduggu.
Þessi röggsemi Skúla í “duggu-
málinu”, aflaði honum nokkurra
óvinsælda hjá mönnum. Enda
var það nokkuð skiljanlegt, því
viðskiftalífinu var þann veg hátt-
að á þeim tímum, að fyrir flesta
bá, sem gátu komið því við, var
iU nauðsyn, blátt áfram til að
halda lífi, að eiga skifti við er-
ienda sjómenn. En Skúli var
hinn samvizkusami vörður lag-
anna, hvort sem kaupmenn eða
haupnautar áttu í hlut. Voru í
hámælum hafðar ýmsar kviksög-
ur um Skúla og róginum -beitt
°spart. Var þannig sagt, að hann
^yndi hafa meðhöndlað strand-
Sóssið ærið ófrómlega. Var því
eigi lítils virði fyrir hann, er
sijórnin, 5 árum síðar, er öll kurl
v°ru komin til grafar, vottað:
h°num viðurkenningu sína, og
hrskurðaði honurn 200 rikisdala
'þóknun fyrir röggsemi í þessum
^ólum. — Mátti gifta Skúla
'engstaf betur, en rógur óvildar-
manna hans.
^úisurn fleiri útistöðum átti
SkúU í um þessar mundir. Þann-
^ varð hann að láta til sín taka
°t>verra mælgi Þórodds heyrara
ára minningar um
sháldskap Borgfirginga
^yrsta hefti er nú komið á
. ^hamai-kaðinn, og er það ákveð-
mn vilji útgefandans að ekki
'®i á löngu að fleiri hefti komx
yrir almenningssjónir. — Þetta
efti er 30 blaðsíður, í góðri kápu
eg prentað á ágætan pappír. —
^erð: 50c. — Fæst í Bókabúð
avíðs Björnsson og hjá Viking
Press Ltd.
á Hólum, sem ásamt öðru viðlíka
þokkalegu breiddi út þann orð-
róm, að Skúli hefði fyrirkomið
Guðrúnu systur sinni, er v^r bú-
stýra hans fyrst eftir að hann
kom norður. Varð Þóroddur að
greiða ríflegar skaðabætur og
biðja Skúla skriflega fyrirgefn-
ingar. Einnig lenti Skúli í mála-
þrasi við Bjarna Halldórsson á
Þingayrum, sýslumann Hún-
vetninga, er var lögfróður vel og
málaflutningsmaður meiri en
mannkosta. Veitti Skúla jafnan
betur í þeirra viðskiftum. Seinna
varð þó vandræðalaust á milli
þeirra og var Bjarni einn af ötul-
ustu fylgismönnum Skúla við að
koma “Innréttingunum” á lagg-
irnar.
Hólaráðsmaður
Er Steinn biskup andaðist ár-
ið 1739, var biskupslaust á Hól-
um, þar til prýðismaðurinn Lud-
vig Harboe settist þar að. Var
Skúla að kalla má þröngvað til
að taka að sér forsjá stólsins; því
hann lét um síðir tilleiðast, að
takast það á hendur fyrir þrá-
beiðni þeirxa Harboe og amt-
manns. En er Harboe sigldi héð-
an árið 1745, var . Halldóri
Brynjólfssyni veitt biskups em-
bættið á Hólum, voru þeir Skúli
svilar. Afhenti Skúli biskupi
staðinn með gögnum og gæðum,
og lét biskup sér það vel líka. En
brátt fór hann að ýfast við Skúla
út af afhendingu staðarins og lét
i veðri vaka að ekki væri öllu til
skila haldið. Gekk í þófi um
þetta, þar til konungur skipaði
þá, Bjarna á Þingeyrum og
Guðna Sigurðsson sýslumann í
Gullbringusýslu, til að yfirfara
vandlega, alla reikninga staðar-
ins, og láta Skúla gera að öllu
grein ráðsmensku sinnar. Kom
álitsgerð þeirra 28. okt. 1746, og
segja þeir að Skúli hafi að öllu
leyti stýrt staðnum vel og sam-
vizkusamlega og sýnt af sér
mikla röggsemi. Hafi hann
geymt vel húsa og staðar og
svarað fullu gjaldi fyrir slit, lát-
ið hressa við og byggja að nýju
talsvert af staðarhúsum, skilað
af sér meiru innstæðufé, en hann
veitti móttöku og útvegað nýtt
letur til prentverksins. Einnig
má bæta því við, að Skúli útveg-
aði þangað lærðan prentara og
lét prenta bæði sumar og vetur,
sem ekki hafði áður verið, og var
bókagerð á Hólum meiri og
vandaðri að frágangi, en áður
hafði tíðkast, meðan hann hafði
forsjá þeirra mála. Framh.
NÝJA BORGIN A HEIÐ-
UNUM
Samtal við Masha Scott um
Rússland eftir Pearl S. Buck
EINU SINNI Á ÁRI
. Einu sinni á ári:
álfar dansa á svellum,
á krossgötum ier gæfa
gegnu fólki í boði,
búrdúfan hin blíða
berst í gegn um þökin,
óskastund er opin,
örlög spábein hermir,
tveir eru tígulkongar,* *
tröllin fólki stela,
Kvöldriður kljúfa loftin,
kirkjugarðar rísa,
verður alt að víni
vatn í Öxaránni.
Ótalið er ennþá
undrið stærsta og mesta:
einu sinni á ári
allir verða góðir.
—Mbl. 23. des. Á. Ó.
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
þvf gleymd er goldin sknld
Á Heiðarbrún
Nú er komni á bókamarkaðinn ný ljóðabók.
Höfundurinn er hið velþekta skáld, Sveinn E. Björnsson
iseknir frá Árborg, Man. — Bókin er 232 blaðsíður,
PPentuð á ágætan pappír, og í góðri kápu. — Verðið er
$2.50. — Bókin er til sölu hjá Viking Bress Limited,
^53 Sargent Ave., Winnipeg, og Bókabúð Davíðs Björns-
5°nar, 702 Sargent Ave., Winnipeg. Einnig hjá útsölu-
mönnum víðsvegar um Canada og Bandaríkin.
Hó , hó, erum við komin til
Magnitogorsk! sagði Masha, í
mikilli hrifningu. “Þú manst
þegar eg sagði þér frá, hve mikið
væri skrifað <í blöðin um bygg-
ingar nýju borganna fyrir aust-
an fjöllin og öll nýju iðnaðar-
verin sem væri verið að setja
UPP> og við vorum öll svo hrifin
af þessum nýju borgum. Systir
mín var farin fyrir nokkrum ár-
um til Magnitogorsk, og hún
skrifaði mér ihve henni líkaði vel
1 að vera þar, hve skemtilegt,
' hversu alt væri þar nýtt og fuil-
komið. Hún bauð mér að heim-
sækja sig þangað.”
“Var Magnitogorsk virkilega
ný borg?”
“Já, alveg ný,” svaraði Masha.
“Það hafa kanske verið þar áður
fáeinar manneskjur. — Undir
gömlu stjórninni var þar engin
iðnaður né atvinna, þessar fáu
mannsekjur sem þar voru, hafa
kanske reynt að grafa upp eitt-
hvað af járnmettuðu grjóti, en til
þess að koma þar upp stóriðnaði
þurfti meiri peninga en gamla
stjórnin hefði látið sér koma til
hugar að leggja fram, enda hafði
hún engan áhuga fyrir því; en
við höfum bygt borgina frá byirj-
un.”
“Jæja, við lögðum á stað í
íþessa löngu ferð með járnbraut-
arlest, og á viðkomustöðunum
keyptum við okkur mat, og með-
fram brautinni seldi fólkið okk-
ur mjólk, soðin egg og steikt
hænsni. Á fjórða deginum fór
samferðafólkið að segja, að nú
værum við rétt komin til Magni-
togorsk.”
Masha sagði ekkert, en fór að
gráta, og tárin runnu sem
straumur ofan eftir kinnunum.
Það voru gleðitár, eg sá að hún
var að hugsa um liðna tíma, svo
eg þagði og beið eftir að hún
tæki til máls.
“Eg vildi óska,” byrjaði hún
að segja, “að eg gæti með orðum
lýst þeirri hrifningu og þakklæti
sem greip huga minn þegar eg sá
nýju borgina á þessu auða og ó-
frjóa iheiðalandi”, sagði hún
iloksins. “Við höfum ferðast svo
hundruðum mílna skiftir, án
þess að sjá neina stórborg; bara
gresjur og heiðar bera við fagur-
bláan himinin. En þá sá eg alt í
einu yzt við sjónhringinn, bera
við himin stórbyggingar, hús og
verksmiðjur, og jafnvel logana
frá járnbræðslu ofnunum—okk-
ar járnbræðsluofnum, sem við
höfðum bygt og búið til sjálf.”
Við sátum þegjandi imeðan
Masha grét.
“Eg get ekki sagt ykkur hve
dýrmæt Magnitogorsk er til
mán,” hélt hún áfram. “Systir
mín kom til að táka á móti mér
á járnbrautarstöðinni. Maðurinn
hennar var aðal yfirmaður einnr-
ar deildar verksmiðjunnar. Þau
bjuggu í gistihúsi, í einu her-
bergi. Þau höfðu einn skáp fyrir
fötin sín, legubekk, rúm, stóla og
borð, og litla rafmagnsvél til að
matreiða á.
“Eg man hvað mér þótti alt
líta út svo bjart og vingjarnlegt,
sólin og loftið svo elskulegt, og
alt svo heilnæmt og nýtt. Lofts-
lagið á heiðunum er alveg undra-
vert, það er sem það geri mann
sterkan og léttlyndan, eins og
maður geti hlegið að öllu, matar-
lystin verður svo góð, og maður
finnur til fagnaðar yfir því að
lifa. Svo eg afréð að eg skyldi
vera þar.
“Eg vildi, auðvitað, halda á-
fram mentun minni. Svo eg
husgaði mér að fá kennarastöðu
við barnaskóla og halda áfram
námi sjálf í frtístundum mínum,
svo eg sneri mér til atvinnumála
skrifstofunnar, og maðurinn sem
eg átti tal við sagði við mig:
‘Ó, Moskoichka, við höfum nóga
vinnu af hvaða tegund sem þú
vilt!’ Svo það var þannig að eg
byrjaði að kenna, og læra. Þessi
skóli var fyirr alla sem vildu
læra á kvöldin. Það var iverka-
fólk úr skrifstofum frá verk-
j smiðjunum, frá járnbræðslu ofn-
unum, menn sem unnu á dagin,
en lærðu á kvöldin, þeir lögðu
stund á margar fræðigreinar. í
öllum deildum voru kend al-
! menn fræði, en þar voru og sér-
fræðisdeildir fyrir hærri vísindi,
bókmetnir, tungumál og stjórn-
fræði, i stuttu máli, í hvaða fræði
sem maður vildi leggja stund á
1 að læra.
“Þannig byrjaði mitt nýja líf
í Magnitogorsk, og eg hef verið
þar síðan og liðið ákjósanlega
vel. G. E. E. þýddi
LEIÐRÉTTING
Kæri S. Thorvaldson:
Eg sé að þú hefir gefið upplýs-
! ingar til ritstjóra Heimskringlu
um heimsókn þá, sem fólkið hér
í Riverton hafði á mig í tilefni
' af 80-asta afmæli mínu. Eru
I þar sömu hlýindin til mín frá
þinni hálfu, eins og í áVarpi þínu
1 í minn garð áminstan dag og
þakka eg þér kærlega fyrir.
En sérstaklega er eitt atriði,
' sem mætti leiðrétta. Þar er sagt
að við Sigrún höfum átt 4 börn,
en þau voru 6. Þrjú eru dáin og
13 eru lifandi, Capítóla, Thor-
björg og Alvin. Fjóra fyrstu
vetur mína vann eg í búðinni hjá
Stefáni og Jóhannesi á Hnaus-
um.l) 11 mánuði vann eg hja
Oglivie mylnufélaginu í Winni-
peg stöðugt. Þess á milli var eg
í Winnipeg, þegar eg var ekki í
útivinnu. Það annað, sem sagt
er í nefndri grein, viðvíkjandi
mér, svo sem, hvar eg er boirinn
í heiminn, um för mína vestur
um haf er alveg rétt, og hvenær
eg kom norður að Fljóti.
Forláttu þetta ljóta klór. Líði
þér og þínum vel.
Virðingarfylst,
—18-1-46. J. Sigvaldason
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Laufey Valdimarsdóttir látin
Laufey Valdimarsdóttir form.
Kvenréttindafélags íslands lézt
úr hjartasjúkdómi á gistihúsi í
París 9. des. s. 1.
Hún fór utan um miðjan okt.
s. 1. til að sitja alþjóðaþing
kvenna í Genf og mætti þar s^m
fulltrúi Kvenréttindafélags Is-
lands. Að því loknu sat hún ann •
an alþjóðafund kvenna í París.
Við útför hennar voru ýmsar
konur, er verið höfðu fulltrúar á
alþjóðafundi kvenna, þ. á m.
konur frá Frakklandi, Grikk-
landi, Ungverjalandi, Uruguay
og Sovétríkjunum.
Fregnin um lát Laufeyjar
'barst til bróður hennar, Héðins
Valdimarssonar, frá Henri Bois-
sin, er var sendikennari í frönsku
við háskólann hér 1933-’34, en
eins og kunnugt er hefir Island
engan sendiherra né ræðismann
í París. Dauða Laufeyajr hefir
borið að með skjótum hætti, því
á aðfangadag barst Héðni Valdi-
marssyni bréf frá henni, sem var
dagsett 6. des., þar sem hún sagð-
ist mundi fara til Sviss 10. des.
Laufey Valdimarsdóttir var
fædd 1. marz 1890. Foreldrar
hennar voru hin þjóðkunna
kvenréttindakona Bríet Bjarn-
héðinsdóttir og Valdimar Ás-
mundsson ritstjóri. Hún varð
stúdent 1910 og var hún fyrsta
konan, sem gekk gegnum menta-
skólann, en áður höfðu tvær kon-
ur tekið stúdnetspróf utanskóla.
Því næst fór hún til náms við
Kaupmannahafnar háskóla og
tók þar heimspekipróf og lagði
síðan stund á málanám, ensku,
frönsku og latínu í 6 ár. Hún kom
heim 1917 og gerðist erlendur
1) Hkr. studdist við það sem
í Sögu Nýja-íslands eftir Þorleif
Jackson segir um Jón. Hún biður
forláts á ranghermi því, sem að
ofan getur um.
bréfritari, fyrst hjá Landsverzl-
! uninni og síðar hjá Olíuverzlun
Islands.
Laufey tók þegar á unga aldri
þátt í kvenréttindabaráttunni og
tók við formensku Kvenréttinda-
1 fél. íslands af móður sinni 1927
og var form. félagsins til dauða-
dags. Mætti hún oft sem fulltrúi
Islands á alþjóðafundum kvenna
víðsvegar í Evrópu.
Aðaláhugamál hennar voru
kvenréttindamálin og bar hún
I mjög fyrir brjósti ekkjur, ein-
stæðar mæður, börn og munað-
| arleysingja og helgaði alla starfs-
I krafta sina baráttunni fyrir
| réttindum og hagsmunamálum
þeirra. Fyrir forgöngu hennar
stofnaði Kvenréttindafélagið
Mæðrastyrksnefndina og var
Laufey íormaður nefndarinnar
frá upphafi. Laufey barðist ekki
aðeins fyrir pólitísku jafnrétti
kvenna, hledur einnig efnahags-
legu jafnrétti og rétti mæðra til
launa.
Laufey skrifaði fjölda greina í
tímarit og blöð varðandi áhuga-
mál sín, flutti útvarpserindi og
fór fyrirlestrarferðir um landið
á vegum Kvenréttindafélags ís-
lands.
Laufey tók einnig mikinn þátt
í stjórnmálum, fyrst með Al-
þýðuflokknuiti og var nokkrum
sinnum í framboði til Alþingis,
og átti um tíma sæti í framfær-
slunefnd Reykjavíkurbæjar sem
fulltrúi Alþýðuflokksins.
Laufey var ein af stofnendum
Sósíalistaflokksins og átti um
skeið sæti í miðstjórn hans.
Síðustu árin gaf hún sig ekki
að flokkspólitískri starfsemi.
—Þjóðv.
* * *
Viðskiftasamningur milli
tslands og Finnlands
Samkvæmt fyrirlagi ríkis-
stjórnarinnar fóru þeir Pétur
Benediktsson sendiherra og Ein-
ar Olgeirsson alþingismaður til
Finnlands í september mánuði til
samningaumleitana við finsku
ríkisstjórnina um viðskifti milli
Islands og Finnlands. Samning-
ar þsssir gengu greiðlega og var
gert uppkast að samningi, sem
ríkisstjórnir beggja landa hafa
nú fallist á.
Hinn 4. des. var gengið endan-
lega frá viðskiftasamningnum í
Helsingfors, og undirskrifaði
Pétur Benediktsson snediherra
hann þann dag fyrir hönd ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar.
Samkvæmt þessum samningi
heita ríkisstjórnir beggja landa
að veita gagnkvæmt innflutn-
ings- og útflutningsleyfi fyrir
þeim vörutegundum sem sérstak-
lega eru tilgreindar í fyilgji-
skjölum, með samningm|m, en
munu þó einnig vinna að því að
greiða fyrir kaupum og sölum á
öðrum vörutegundum. Ríkis-
stjórnirnar heita hvor' annari
ennfremur að stuðla að því, að
samningar takist um vörukaup
milli inn- og útflytjenda í báðum
löndunum. Þessi viðskifti eru þó
því skilyrði bundin, að ríkis-
stjórnir beggja landa leggi sam-
þykki sitt á verð og gæði þeirra
vörutegunda, sem inn- og útflytj-
endur semja um. Hvorug rikis-
stjórnin er skyld til samkvæmt
samningnum, að veita fyrirtækj-
um eða einstaklingum innflutn-
ingsleyfi, ef þessir aðilar eiga
ekki rétt á slíkum leyfum, sam-
H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 NoO.1)' 21 331
—
GERANIUMS
18 FYRIR 15c
Allir sem blómarækt
láta sig nokkuð snerta
ættu að fá útsæðis-
pakka af Geraniums
hjá oss. Vér höfum úr
feikna birgðum að
velja af öllum litum,
hárauðum, lograuð-
um, dókkrauðum, crimson, maroon,
vermilion, scarlet, salmon, cerise,
orange-red, salmon pink, bright
pink, peach, blush-rose, white
blotched, varigated, margined. Þær
vaxa auðveldlega og blómgast á 90
dögum frá sáningu. Pakkinn 15c, 2
fyrir 25c, póstgjald borgað. Sáið nú.
SÉRSTAKT TILBOÐ: 1 pakki af ofan-
skráðu útsæði og 5 pakkar af völdu
útsæði fyrir húsblóm, alt ólíkt og
vex auðveldlega inni. Verðgildi $1.25
—öll fyrir 60c póstfrítt. Pantið beint
eftir þessari auglýsingu.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta. 79
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
kvæmt gildandi reglum í hvoru
landi.
Um grisiðsluskilmálana gildir
sú meginregla, að greiðsla skuli
fara fram á báða bóga í dollur-
um. Þó getur ríkisstjórn Islands
ef ríkisstjórn Finnlands óskar
þess, veitt eins árs gjaldfrest á
greiðslum fyrir síld og ull gegn
víxlum sem xíkisstjórn Finn-
lands samþykkir eða ábyrgist.
Af Islands hálfu er gert ráð
fyrir að selja til Finnlands salt-
síld, hraðfrystan fisk, þorskalýsi
og ull, en kaupa þaðan efni í síld-
artunnur, pappírsvörur, þ. á m.
blaðapappír, annan prentpappír
og pappaumbúðir, eldspýtur,
húsgögn, sportvörur, ýmiskonar
áhöld úr tré, þ. á m. vinnuáhöld
og búsáhöld, og fræ.
Samningarnir gengu í gildi nú
þegar og gilda til ársloka 1946.
—Mbl. 7. des.
* * *
Veðurlagsins blíða
Það er eins og árið 1945, sem
nú er að syngja sitt síðasta vilji
bæta okkur Reykvikingúm ofur-
Mtið upp allar rigningarnar í
sumar með þeirri einstöku veð-
urblíðu, sem verið hefir síðustu
dagana. Dagurinn í gær var eins
og vordagur, hlýr og fagur. Menn
gengu yfirfrakkalausir um göt-
urnar og eigendur blæjubíla
settu niður toppinn. Það vantar
ekkert nema að einhver sjái ló-
una til þess að við tryðum því að
komið væri vor.
Ennþá er þorrinn eftir og góan
og þó margir séu bjartsýnir í bili,
þá vitum við ekki hvað næsta ár
hefir upp á að bjóða hvað snertir
veðurlag og önnur veraldleg
þægindi.
Það er bezt að reyna að njóta
veðurbMðunnar á meðan hún er
og búa sig samt undir þorrann.
—Mbl. (Um áramótin).
Heimskringla er til sölu hjá
hr. bóksala Árna Bjarnarsyni,
Akureyri, Island.
* * ★
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárus Blöndal, Skóla
vörðustíg 2, Reykjavík, Island.
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M, R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
UmboðsmaSur fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta