Heimskringla - 24.12.1952, Blaðsíða 1

r*—
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrappet
LXVII ÁRGANGUR
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops iu Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper
L
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN 24. DES. 1952
NÚMER 13.
DR- RÖGNVALDUR PÉTURS-
SON
Dr sjóði endurminninganna
Það var skömmu eftir síðustu
aldamót kvöld eitt að eg var
staddur á horninu á Sherbrooke
og Sargent götum í Winnipeg.
Eg var einn míns liðs. Eg hefi
oftast farið einförum í lífinu—
nema þegar eg hefi verið með
mínu eigin fólki. Eg stóð þarna
1 kvöldkyrðinni og virti fyrir
mér lága byggingu þar á horn-
|nu’ sem mér virtist að hafa ver-
ið byggð f gr!Ískum stíL Eg
spurði kunningja minn nokkru
se'nna, hvaða hús þetta væri, og
sagði Uiann mér að það væri
kirkja íslenzka Unitarasafnaðar-
ins. Eg hugsaði með mér, gam-
an væri að kynnast prestinum
ar að fornu og nýju. Var þaul-
lesinrt í forbókmentunum og
fornfræðum hins norræna
stofns. En hann lifði ekki ein-
ungis í fortíðinni, hann var líka
gagnkunnur bókmentum hins
nýja tíma, sem og bókmentum
engil saxneskra þjóða, því hann
var raunverulega alheimsborgari.
Hann var stálminnugur, ogi
krufði til mergjar bókmenntirnar
og lífsstefnur mannanna með
glöggskygni og djúphyggju
fræðimannsins. Hann var á sum-
um sviðum forn og íhalds sam-jSji
í raun og veru “orthodox” í!
trúmálum, stjórn og mannfélags-
málum. Hann var af sumum tal-
Rognvaldur Petursson
ugur í samræðum, frjáls í anda,
jafnvígur á flest sem hann ræddi
í þjóðmálum alheimsmálum og
jafnvel trúmálum var hann í-
haldssamur. Hann skoðaði‘hlut-
ina frá raunverulegu sjónarmiði
en lét ekki tilfinningar leiða sig
í gönur.. Á veraldarvísu var
hann praktiskur, og kunni
manna bezt að koma ár sinni vel
fyrir borð, í sínum prívat verka-
hring sem og í félagsmálum.
Þess vegna var hann svo sigur-
sæll. Hann skilur eftir í “sandi
tímans”, spor, sem eru glöggv-
ari og dýpri í augum þeirra sem ur
þekktu hann bezt, í þau fýkur
seint eða fyrnist yfir.
inn anti-British, en það var alls
Dr. Rögnvaldur komst að orði'kki rftt> Hann hafði sterkar In memorium
fólafeort
Heimskringla mín-‘ Ennþá einu sinni, Gleðileg Jól
og farsælt komandi ár, er hjartans ósk mín til þín,
ritstjóra þíns og lesenda. Vona að þú endist í mörg
ár til að flytja jólafögnuð á íslenzku til gömlu fs-
lendinganna, eins og mín, sem þá minnast æskuár-
anna á fslandi, þegar jólin voru barnafötin nýju
og kertaljósa dýrð.
Þín einlæg,
Margrét J. Benediktson
rróti storminum, því
bezt fyrir mann á fæti. Var harð
sótt á móti veðrinu. Hefði mað-
einhversstaðar um ráðh. Hannes ^
„ i mætur a bokmenningu Breta og
færið var Hafstein, að hann hafi veið mestl .. .. .
irg. , . , .. , . 4 idaoi siðmenningu þeirra
II v nr honYin hn p o t* hAnrum r, , i w-, *■
sem þarna þjónaði, því mér fanstj ur verið hjátrúarfullur hefði
þessi kirkja svo frábrugðin því maður skelt skuldinni á séra
vanalega. Eg hafði heyrt prests- Rögnvald og sakað hann um að
ins getið, Séra Rögnvalds Péturs koma með svona veður. Séra
sonar, en aldrei séð hann, minnti Rögnv. prédikaði og alt fór vel.
nafnið mig á hinn fornfrægaj Á mánudaginn var gifting Ey-
Rögnvald Mæra-jarl. Það leið mundsonar og brúðkaupsveizla
ekki á löngu að eg kynntist hjá Brynjólfi Jósephssyni, og
s®ra Rögnvaldi, var það á mann- skemtiskrá og dans í gamla Fé-
fundi í þessari einkennilegu j lagshúsinu, þar var glatt á hjalla.
kirkju, varð frænka man Guðrún Ræður, söngvar og samræður, áð-
Heiðman ( nú Mrs. Jónatan ur dans var stiginn, sem stóð til
Steinberg í Calif.) til þess. Séra morguns. Var séra Rögnv. hrók-
ögnvaldur var þá á æsku skeiði
°g fullur af lífsfjöri. Gast mér
strax við fyrstu viðkynningu
vel að honum, var eg honum úr
því gagnkunnugur til æfiloka.
Fyrstu náin kynni af séra Rögn-
ur alls fagnaðar. Mig minnir
samt að hann stigi ekki dans.
Það sem eg minnist lengst, voru
samræður þeirra séra Rögnvalds
og Brynjólfs, heima hjá Br.,
um nóttina alllengi, ræddu þeir
valdi var þegar hann kom vestur. um skáldskap, og mest um ljóð
til Glenboro í marz, 1910 til að St. G. St. Þótti Brynjólfi hann
gifta þau Carl Eymundsson og nokkuð torskilinn, og lagði hann
boffíu Tryggvadóttur Olafsonar,'
sern nú búa, og hafa lengst af
ur heima hjá sér. Þessum orðum
má snúa upp á Dr. Rögnvald.
Hann var óefað mestur og stæst-
ur á sínu eigin heimili. Það
þekti hann enginn til fulls, sem
ekki þekti að einhverju ráði hans
heimlislíf. Þar var hann við arin
eld bókmentanna og í samlífi við
fjölskylduna, heill en ekki hálf-
ur. Frú Hólmfríður, hans ágæta
kona átti líka sinn stóra þátt í
að móta samlífið, heimilislífið,
sem virkilega var svo heilbrigt
og farsælt.
Það var nautn að koma heim
til þeirra, og njóta gestrisni
þeirra í hinu tæra andrúmslofti
heimilisins, þar voru lágir sem
háir heima hjá sér. Hið merki-
lega bókasafn bar vott um fræði-
mann. Það var mikill skaði ís-
lenzku menningarlífi að Dr.
og af-
rek á alheimssviðinu. Hann gekk
að vísu feti framar en skyldi,
er hann réðist all-óvægilega á
Anthony Eden fyrir afstöðu
hans gegn Hitler og Mussolini
og möndulríkjunum. En hann
var mikill friðarmaður, og hafði
tröllatrú á friðarstefnu Ghamb-
erlain hins ágæta friðarvinar og
sæmdarmanns, sem hann taldi
réttilega vera samvizku Bret-
lands. En eins og Chamberlain,
misreiknaði hann einvaldsherr-
ana, og var það honum sem
mörgum öðrum vonbrigði og
þung raun, þegar alt fór í bál og
brand.
dvalið, j N. Alberta. Skrifaði
hann mér þá og bað mig að út-
vega sér hús fyrir Guðsþjónustu
fyrjr séra Rögnvald nokkrar
spurningar, í því sambandi, átti
hann þar stundum í vök að verj-
ast, en greiddi þó býsna vel úr
spurningunum. Fóru þeir út í
í Glenboro. Útvegaði eg honum heimspekilegar hugleiðingar og
N-W. Samkomu salinn, og préd-jræddu um bókmentir frá ýmsum
ikaði hann þar sunnudaginn hliðum. Brynjólfur var greind-
siðdegis, við sæmilega aðsókn. ur 0g heilsteyptur og hreinskil-
ðfaranótt sunnudagsins og all-; inn karl. Með sjálfstæðar skoð-
an sunnudaginn var heljar hvass-
veður, eitt hið versta er eg man
eftir, og í minningunni allra lík-
aSt Páskadeginum 1895 og 7. maí,
1903. Eg var ,þá á landi 6 mílur
norð-austur frá Glenboro.
Tryggvi heitin bróðir minn var
þá heima hjá okkur tæringarveik
ur. Byggðum við honum lítið
hús á balanum skammt frá hús-
inu þar sem hann svaf. Um nótt-
ina vaknaði eg við hamaganginn
í veðrinu. lít llt nm nl.in/.nnn
anir, greindi þá lítt á um trúmál
en fóru lítið út j þá sálma.
Er við keyrðum suður sléttuna
um morguninn, minntist séra
Rögnvaldur á samræðurnar og
segir: “Brynjólfur er býsna
glúrinn karl.”
Þrisvar sinnum heimsótti séra
Rögnvaldur okkur eftir þetta. Á
stríðsárunum var fyrri koma hans
í sömu erindum og að gifta
hjón sem voru af hans sauðahúsi.
veðrinu, lít út um gluggann.j Aftur kom hann 1923 með Dr
°g a sömu stundu sé eg húsið
fjúka um koll og hverfa á svip-
stundu út í veður og vind. Eg
varð afar hræddur, hraðaði mér
°fan, en varð þess Strax víssari
að Tryggvi hafði flutt sig inn
e®ur en veðurofsinn tók skálann.
Það höfðu gengið þíður, og
snjórinn var að hálfu farinn.
^ar illfært um jörðina, þvi nú
Var kominn heljar bruni og gler-
hálka víða. Fór eg á sunnudag-
ln° til Glenboro fótgangandi á
fesa;
Sem kirkjuhöfðingi eða for-
vígismaður á sviði veraldar mál-
ana var hann jafn snjall, fannst
mér oft að hnn hefði sæmt sér
,, ,, vel í sæti þeirra Brynjólfs
Rognvaldur skyldi falla til mold- Sveins30nar Qg Guðbrandar Þor.
ar eins ungur eins og hann var,| lákssonar margra annara höf.
en hann mundi hafa getað sagti
eins og Noregs konungurinn “að
fremur skal konungur til frægð
skoðanir hennar á marga lund.
Prófessor Árni Pálsson var
ekki að sama skapi fríður og
hann var höfðinglegur. Hvar
sem hann fór, hlaut hann að
vekja athygli. Enginn var hann
sundurgerðarmaður í klæða-
burði, en persónan sjálf var svo
mikilúðleg og hátternið svo sér-
stætt, en þó prúðmannlegt, að
engum duldist að þar fór höfð-
ingi í fornum stíl. Gáfurnar voru
miklar og sérkennilegar, en anda-
giftin reis yfir íslenzka hvera-
vallaflatneskju eins og gosstrók-
ur. Héldust þar skáldskapargáf-
an, kunnátta móðurmálsins og
kjarnyrðin í hendur. Árni Páls-
Frh. á 5. bls.
FALIÐ VANDASAMT OG
VIRÐULEGT STARF
uðmanna í íslenzkri sögu. Hann
var vitur maður glæsilegur í
i » ,T i r*. . sjón ocr að vallarsýn. Persónu-
ar en langlifs . Hann hafði samt J => , J
gerfi hans og likamstign skipaði
Ágúst H. Bjarnasyni sem var í
fyrirlestrarferð, sem að mestu
fórst fyrir vegna rigninga og ó-
veðurs, og loks í siðasta sinni
kom hann til Glenboro á kreppu
árunum með fyrirlestur, að bón
og tilhlutan karla klubbsins í
Glenboro, var það erindi þrung-
ið viti og hugsun. Var frú hans
með honum í þessari síðustu
ferð. Dr. Rögnvalds (hann var
nú orðinn doktor) var æfinlega
góður og kærkominn gestur, f jör
T
Á Jólanótt
Ó,GER OSS BÖRN og gef oss aftur jólin,
hin glöðu jól með helgri barnatrú; ♦
um miðja nótt, þá rennur signuð sólin;
ó, sólarherra, ásjón til vor snú!
Þín jólaljós, þó jarðnesk hverfi sólin,
í Jesú nafni skíni til vor nú.
Hvar birtist þú, ó blíða jólastjarna?
Þú birtist helzt í lífsins dýpstu sorg;
þú rennur helzt ií brjósti góðra barna
á bak við dagsins glaum og fullu torg.
Þú þarft ei heimsins vopna, skjóls né varna;
þú valdir fyrst þá minnstu landsins borg.
"Jólahelgin Matthías Joch umsson
þrátt fyrir aldurinn, unnið stórt
dagsverk. Hann var um skeið
þjónandi prestur í Winnipeg,
um langt skeið höfuðsmaður
Sambandskirkjufélagsins, og átti
stóran þátt í því að fá marga
presta frá íslandi til þjónustu
hér vestra, þó ekki kemdu þeir
hærurnar hér. En þeir komu með
nýjan anda og útsýni. Hann var
ritstjóri Heimskringlu um skeið,
einnig Heimis og þjóðræknis
Tímaritsins frá byrjun og þar
til hann féll frá. Átti stóran
þátt í útgáfu ljóða St. G. St. sem
og bréfasafns hans, vinur hans
og skjólstæðingur og hjálpar-
hella.
Um áratugi bakhjallur Heims-
kringlu, og lagði þar stóran skerf
til íslenzkra menningarmála.
Hann var einn af stofnendum
þjóðræknisfélagsins og forseti
þess um skeið. Hann gaf út ís-
lenzka mánaðardaga, með mynd-
um af merkum íslendingum
Austan hafs og Vestan, með
helztu æfiatriðum þeirra ( ein
mynd á hverri mánaðartöflu)
um margra ára skeið.
Dr. Rögnvaldur mun hafa ver-
ið frumkvöðull að því að Þjóð-
ræknisfélagið gekkst fyrir heim-
ferð íslendinga á Alþingishátíð-
ina 1930, og mestann þátt í því
að Kanada undir stjórn Hon. R.
B. Bennett gaf íslandi menta-
sjóð (Kanada sjóð) $50,000.
Dr. Rögnvaldur fór til ís-
lands fyrsta sinn 1912, gaf hann
þá út ferðasögu (Ferðalýsingar)
fróðleg bók og skemtilega skrif-
uð. Eftir þetta fór hann oft heim
mátti svo að orði kveða, að hann
væri með annan fótinn a Islandi,
að minsta kosti var hann það
andlega, því hann var íslending-
ur í húð og hár, unni íslandi hug
ástum og bókmentum þjóðarinn-
honum í flokk með þeÝn, sem 1
þessu tilliti standa fremstir í
flokki V-íslendinga, svo sem
Dr. Brandson, séra K. K. Olafs-
son, G. B. Björnson, Stefáns Sig-
urðssonar á Hnausum, séra Jón-
asar A. Sigurðssonar og annara
þeirra iíka. Það mun vera áreið-
anlegt að Dr. Rögnvaldur var
mörgum hjálparhella , sérstak-
lega þeim sem voru í lest með
honum og af hans sauðahúsi. —
Hann var virkilega sem faðir og
og verndari síns fólks, og út-
vörður íslenzkrar menningar í
framandi landi.
En það sem hann vann í þessu
tilliti auglýsti hann ekki fyrir
alheimi. Mér fannst Dr. Rögn-
valdur sverja sig í ætt við forn
íslenzka friðarhöfðingja, svo
sem Hall á síðu; Eirík í Goðdöl-
um, Gissur hvíta og aðra slíka
höfuðmaður og friðarvinur, með
andlegu Víkings eðli. Hann var
þéttur á velli og þéttur í lund. Eg
kom til hans á spítalanum í Win-
nipeg, skömmu fyrir andlátið,
og tal2ði við hann stund. Var
auðséð þá hvert stefndi, nema
því aðeins að kraftverk gjörðist
En hann var hress, glaður í anda
og skrafaði um heima og geyma
sem ekkert hefði ískorizt og
hygg eS feann ^aD hiklaust
tekið því sem að höndum bar
með hugrekki og þolgæði, og
gengið síðustu jarðlífssporin
uppréttur, og ekki kveinkað sér
við sárum eða bana.
Eg skulda Dr. Rögnvaldi
fagran blómsveig. En hann á eg
ekki til. En með þessum orðum,
legg eg lítið visið “laufblað” á
gröf hans með gamlar minningar
í huga og þakklæti.
G. J. Oleson
Árni Pálsson prófessor er bor-
inn til moldar í dag. Er þar höf-
uðkempa hnigin að foldu, sem
förunautum verður minnisstæð,
enda kvaddi Árni sér ungur
hljóðs á orðaþingi á þann veg
að eftirtekt vakti. Gáfur og ræðu
snilld hafði hann að erfðum hlot-
ið, en faðir hans var Páll Sig-
urðsson prestur og skáld, síðast
í Gaulverjábæ, og móðir Margrét
Þórðardóttir sýslumanns Guð-
mundssonar. Árni var fæddur 13.
september 1878, og var þannig
74 ára er hann lézt, en hafði um
nokkurt skeið haft litla ferlivist
og hljótt var um hann síðustu
árin. Stúdent varð Árni 1897 og
kandidatsprófi í heimspeki lauk
hann við Kaupmannahafnarhá-
skóla 1898. Las hann sögu við
Hafnarháskóla mörg ár, án þess
að ljúka þar prófi, sem vafalaust
hefði verið honum leikur einn.
Hann kaus hinsvegar að hverfa
heim til kennslu- og ritstarfa. —
Árið 1911 var Árni settur aðstoð-
arbókavörður við Landsbóka
safnið, en fyrsti bókavörður var
hann skipaður árið 1919. Jafn-
framt hafði hann með höndum
knenslu við Menntaskólann á ár-
Frú Hólmfríður Danielson
höfðingja. Hann var eins og þeir unum 1922 1929, en skipaður
var hann prófessor við Háskól-
ann árið 1931 og gegndi því
starfi um 12 ára skeið. Ritstjóri
Skírnis var Árni í mörg ár, og
skrifaði þar greinar ýmislegs
efnis, sem mikla athygli vöktu
meðal þjóðarinnar og mótuðu
Á síóasta fundi Imperial Or-
der Daughters of the Empire í
nóvembermánuði, var Mrs. Hólm
fríður Danielson, ritstjóri “Ice-
landic Canadian” kosinn menta-
málaritari I.O.D.E. félagsins í
Manitobafylki.
Það er eitt af aðal verkefnum
þessa góða canadiska menning-
arfélags, að efla þjóðlegan hugs-
unarhátt og þekkingu á málum
Bretaveldis. Veitir félagið tals-
vert fé til þess á hverju ári.
Eru og deildir þess um öll fylki
landsins og æði margar í sum-
um. í Manitoba eru 40 deildir.
En mentamálaritari hvers fylkis
hefir aðalumsjón þessa starfs.
Það er hin nýja staða Mrs. H. F.
Danielson.
SÆTTIR
Eftir Alfred Tennyson
Við gengum yfir kornakur, konan mín og eg
að kveldi dags, er sólgyðjan brosti unaðsleg.
Svo deildum við um eitthvað — en ekki veit eg hvað,
en eitthvað samt. — Við grétum og kystumst eftir það —
við sættumst; grétum bæði og kystumst eftir það.
Því eftir nokkra stund við staðar námum þar
og staðið höfðum áður, sem litla gröfin var: —
Þar svaf það, barnið okkar, sem dauðinn burtu bar:
Við bæði sættumst, grétum og kystumst einmitt þar,
við bæði sættumst, grétum og kystumst einmitt þar.
Sig. Júl. Jóóhannesson þýddi