Lögberg-Heimskringla - 12.05.1966, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. MAÍ 1966
Snillmgurinn og fróðleiksmaðurinn
Árni S. Mýrdal
0872 — 1966)
Sigríði og Árna lifa, auk nautn, sem ég get ekki látið á
Það fer að vonum, að óðum
þynnist fylking hinna elztu
Islendinga vestan hafs, þeirra,
er tóku þátt í stríði og striti
erfiðra og örlagaríkra land-
námsáranna. í þeim hópi var
Árni S. Mýrdal, að Point
Roberts, Washington, sem lézt
á Elliheimilinu „Stafholti“ í
Blaine, Washington, 25. marz
1966, á nítugasta og fjórða
aldursári.
Jarðarför hans fór fram frá
Lútersku kirkjunni á Point
Roberts 2. apríl, 1966. Lúterski
presturinn í Blaine, séra
Philip Ramstad jarðsöng. —
Fjöldi ættingja, sveitunga og
vina var viðstaddur virðulega
kveðjuathöfnina í kirkjunni,
enda naut Árni víðtækrar
virðingar og vinsælda innan
sveitar sinnar og utan, bæði
landa sinna og annarra þjóða
fólks, sem einnig kunni vel að
meta sjaldgæft atgervi þessa
sjálfmenntaða íslendings til
anda og handar. Ámi var
lagður til hinztu hvíldar
nálægt legstað Sigríðar konu
sinnar og Gústafs fóstursonar
þeirra í grafreitnum við
Lútersku kirkjuna á Point
Roberts, þar sem fjöldi annara
íslenzkra frumherja 9 þeim
slóðum hvíla í mold.
Árni Sigurðsson Mýrdal, en
svo hét hann fullu nafni, var
fæddur á Giljum í Mýrdal
Vestur-Skaftafellssýslu 18
okt. 1872, en þar höfðu for-
feður hans búið mann fram
af manni. Foreldrar hans voru
Sigurður Sigurðsson Mýrdal
og kona hans Valgerður Jóns-
dóttir; en Árni tjáði þeim, er
þetta ritar, að nokkuru áður
en hann lagði af stað til Vest-
urheims hefði Sigurður faðir
hans tilkynnt það í Þjóðólfi,
að hann hefði ákveðið að taka
sér ættarnafnið Mýrdal.
Sumarið 1876 fluttizt Árni
með foreldrum sínum vestur
um haf til Nýja Islands
Manitoba. Voru fyrstu árin
þar foreldrum hans og sjálf-
um honum mikil hörmungaár,
því að þrjár systur hans dóu
þar úr farsóttum, bólusýki og
skarlatssótt, á árunum 1876—
1878. Hefir Árni lýst þeim
atburðum á átakanlegan og
eftirminnilegan hátt í endur-
minningum sínum; en þær
komu fyrst á ensku í Heims
kringlu (23. og 30. des. 1953
og 6. jan. 1954) og á íslenzku
Lögbergi-Heimskringlu haust-
ið 1961. Eru þessar endur-
minningar, eins og annað, sem
frá hendi Árna kom, vel .
letur færðar, greinagóðar og
fróðlegar, og bregða birtu
bæði á þau æviár sjálfs hans,
er þar um ræðir, og einnig á
landnámslíf og baráttu íslend-
inga vestan hafs.
Vorið 1880 fór Árni með
foreldrum sínum suður til
Pembina í Norður Dakota og
dvaldist þar, og víðar á þeim
slóðum, þangað til hann flutt-
izt með þeim vestur að Kyrra-
hafi, til Victoríuborgar á
Vancouvereyjunni í British
Columbia fylki í Canada, í
aprílmánuði 1887. Eftir sjö
ára dvöl þar, lá leið hans til
Point Roberts, og átti hann
þar síðan heima.
Var hann, ásamt Sigurði
föður sínum, í hópi þeirra
fimm íslendinga frá Victoríu
er fóru í landskoðun til Point
Roberts vorið 1894, og leizt
svo vel á sig þar, að þeir festu
sér þar land og fluttu þangað
búferlum stuttu síðar. Ekki
voru þeir þó fyrstu íslenzku
landnámsmennirnir á þeim
slóðum, því að fjórir íslend-
ingar frá Bellingham, Wash-
ington, fluttust þangað árið
áður. (Um landnám Islend-
inga á Point Roberts geta
menn lesið í hinni skilmerki-
legu og fróðlegu ffásögn Mar-
grétar J. Benedictsson, „ís-
lendingar á Kyrrahafsströnd-
inni“, Almanak Ólafs S. Thor-
geirssonar 1925).
í þeirri ritgerð Margrétar er
einnig að finna prýðisgóða og
glögga lýsingu á Roberts
tanga, þessari farsælu byggð
íslendinga, þar sem saman
fara veðursæld og tilbreyt-
ingarík náttúrufegður, svip-
mikil útsýn til hafs og fjalla.
Haustið 1894 giftist Árni
Sigríði Sigurðardóttur skip-
stjóra Símonarsonar frá Dynj-
anda í Arnarfirði í Isafjarðar-
sýslu, mikilli myndar- og
dugnaðarkonu, er hann kunni
vel að meta, enda var sambúð
þeirra, að sögn kunnugra, með
ágætum. Þeim hjónum varð
eigi barna auðið, en þau tóku
til fósturs þrjú bróðurbörn
Sigríðar, Gustaf Adolph (er
dó ungur og fósturfaðir hans
harmaði mjög), Kristínu Sig-
ríði og Elínu. Gengu þau
þessum fósturbörnum sínum
algerlega í foreldra stað. En
móðir umræddra barna dó
frá þeim ungum, og faðir
þeirra fáum árum síðar. Þau
Sigríður og Árni ólu einnig
upp að miklu leyti elztu dótt-
ur Elínar, Árníu Sigríði Lilli-
an, nú Mrs. Robert E. Bames
í Blaine, Wash.
J'ramantaldra fósturdætra
Deirra, fjöldi barna hinna síð-
arnefndu og barnabarna.
Ennfremur lifa Árna þrjú
systkini hans: Jón á Elliheim-
ilinu “Stafholti" í Blaine; Val-
gerður (Mrs. Miller) í
Victoria, B.C.; og Margrét
(Mrs. Gower) í Duncan, B.C.,
að ótöldum fjölda systkina-
barna hans, barna þeirra og
barnabarna.
Ámi Mýrdal var myndar-
maður í sjón og hinn geðþekk-
asti. í grein um hann í tíma-
ritinu Fróða í Winnipeg, sem
séra Magnús J. Skaptason gaf
út (jan. 1912), er honum lýst
á þessa leið: „Árni er góður
meðalmaður á hæð, en allur
þrekinn og samsvarar sér
ágætlega. Hann er hvatlegur
mjög og fjörlegur, en vöðvar
allir sem gerðir væru af stál-
fjöðrum einum. Hann er
hraustur maður og vasklegri
til fylgdar, en flestir 2 eða 3
aðrir. Ræðinn er hann og
skemmtinn mjög. Bókasafn
hans er eitthvert hið vandað-
asta sem ég hefi séð hjá ein-
um manni og yfirgripsmesta.
Enda er Árni víðar heima, en
margir aðrir, sem menntaðir
kallast“.
Þannig kom hann mér einn-
ig fyrir sjónir, þegar fundum
okkar bar fyrst saman fyrir
rúmum 30 árum. Hann hélt
einnig líkamlegum kröftum
sínum merkilega vel fram á
seinustu ár, og þá ekki síður
andlegum kröftum sínum,
eins og blaðagreinar hans um
ýmis efni í Lögbergi-Heims-
kringlu bera órækastan vott-
inn. Var þetta okkur hjónum
einnig adáunarefni, er við
komum heim til hans á Point
Roberts í júlílok síðastliðið
sumar. Ekki bar seinasta bréf
hans til mín, skrifað um jóla-
leytið í vetur, heldur nein
merki andlegrar hrörnunar.
1 framannefndri grein um
Árna í Fróða er þess getið, að
hann hafi gengið á alþýðu-
skóla í tvö sumur og einn
vetur, þegar hann var í Pem-
bina í Norður Dakota. Er það
því auðsætt, að skólaganga
hans var af mjög skornum
skammti. En snemma brann
honum fróðleiksþorsti í
brjósti, og bætti hann sér því
upp skortinn á skólagöngu
með frábæru sjálfsnámi,
óvenjulega víðtækum lestri
ævilangt.
í bréfi frá Árna, sem Sveinn
Sigurðsson, ritstjóri Eimreið-
arinnar, vitnar til í prýðilegri
grein um hann, „Vestur-ís-
lenzkur fróðleiksmaður" —
(apríl-júní 1939), farast Árna
þannig orð: „Ég hef lesið
meira en fjögur þúsund bindi
bóka og sum þeirra allstór, og
aldrei hefur mig iðrað þess
að hafa varið tímanum í þann
lestur. Flestir félaga minna
kusu heldur að verja frístund
um sínum í spil og samkvæmi.
Ég kaus bækurnar og braut
heilann um það, sem í þeim
stóð. Þetta er orðin mér
móti mér.“
Meir en aldarfjórðungur er
liðinn síðan þetta bréf var
skrifað, og má óhætt fullyrða,
að Árni hafi drjúgum bætt við
þekkingarforða sinn með víð-
tækum lestri blaða, tímarita
og bóka, á seinustu 25 árum
ævi sinnar, því að hann var
sílesandi.
Hann var þessvegna maður
sjálfmenntaður, í fyllstu og
sönnustu merkingu þess orðs.
Stærðfræðin var honum sér-
staklega hugstæð, eins og
hann segir í öðru bréfi (dags.
27. apríl 1939), sem Sveinn
ritstjóri vitnar einnig til í um-
ræddri ritgerð sinni: „Stærð
fræðin var ein þeirra náms
greina, sem ég lagði mikla
stund á í ungdæmi mínu, en
allt var það tilsagnarlaust.”
En tilefni ritgerðar Sveins
var einmitt bréf, sem Árni
hafði sent honum um stærð
fræðilegt efni, merkileg sönn
un á setningu í flatarmáls-
fræði. Með lestri valinna bóka
lagði Árni einnig stund
dýrafræði, grasafræði, efna-
fræði, líffræði, stjörnufræði
og eðlisfræði. Um sjálfsnám
sitt fer hann annars þessum
orðum í grein séra Magnúsar
um hann í Fróða:
Nú var ég orðinn 18 vetra
gamall. Þá fyrst varð ég þess
vís, að ég kunni lítið sem
ekkert í móðurmáli mínu —
gat ekki, sem sagt, sett fram
óbrjálaða hugsun á íslenzku
máli, og þekkti ekkert til
bókmennta okkar. Svo nú fór
ég að reyna að stafa mig fram
úr fornsögunum. En illa gekk
mér að skilja kvæðin, því al
þýðuútgáfan með skýringum
var þá ekki til. En mér kom
þá að liði, sem og stundum
síðar, að ég gafst ekki upp
þó ekki gengi allt sem bezt
byrjun. Samhliða þessum
lestri, fór ég að leggja stunc
á verkfræðisrit hinna beztu
sérfræðinga í rafmagnsfræði,
v é 1 f r æ ð i, úrsmíði, málm
þynnusmíði og mörgu öðru, er
að verkfræði laut.“
Mun óhætt mega segja, að
vélfræðin og önnur tæknileg
fræði hafi um annað fram
heillað huga hans. Hafði hann
einnig um mörg ár aðalum
sjón með vélunum í niður-
suðuverksmiðju Alaska Pack-
ers Association á Semiamo
tanga gagnvart Blaine, en var
seinna árum saman umsjón
armaður á fiskistöð þess
félags á Point Roberts. Sam
hliða stundaði hann búskap
en Sigríður kona hans var
ágæt búkona.
Hjá Árna fór saman sjald
gæft atgervi anda og handar
Hann var í senn mikill hug
vitsmaður og völundur í hönd'
unum. Vann hann fram eftir
árum að húsgagna- og húsa
smíðum, og alla ævi að marg-
víslegum smíðum. Lagði hann
sérstaka stund á rokkasmíði
og urðu þeir að lokum nærri
50 talsins rokkarnir, sem hann
hafði smíðað, og eru þeir allir
með miklu snilldar hand-
bragði. Get ég um það borið
af eigin reynd, því að Mar-
grét kona mín á einn af rokk-
um Árna, sem við teljum hinn
mesta kjörgrip. Smíðatól sín
og vélar hafði hann einnig
smíðað af sínu eigin hyggju-
viti. Segja má því, að vinnu-
stofa hans niðri í kjallaranum
á heimili hans væri hið mesta
völundarhús, og báru vélarn-
ar mörgu, sem þar bar fyrir
sjónir, og hann hafði sjálfur
smíðað, órækan vitnisburð
hugkvæmni hans og snilld í
íöndum.
Enginn skyldi þó halda, að
áhugaefni Árna hafi eingöngu
verið bundin við vísindaleg og
tæknileg efni. Þau voru hon-
um að vísu hugstæð mjög, en
hann hafði einnig kynnt sér
vel ritverk helztu enskra og
íslenzkra ljóðskálda og aðrar
bókmenntir erlendar og ís-
lenzkar, veraldarsögu og þjóð-
menningarsögu.
Þegar þess er gætt, að hann
var með öllu sjálfmenntaður
í íslenzkri tungu og bók-
menntum, sætir það furðu,
hve miklu valdi hann náði á
íslenzku ritmáli. En hinar
fjölmörgu ritgerðir, oft um
stærðfræðileg og tæknileg
efni, sem hann birti í vestur-
íslenzku vikublöðunum, bera
því fagurt vitni, hve langt
hann hafði náð í meðferð
móðurmálsins. Þær eru einnig
talandi vottur fróðleikshneigð-
ar hans og menningarlegs
áhuga, og eigi síður fúsleika
hans til þess að miðla öðrum
af margþættum fróðleik sín-
um. Skulda lesendur vestur-
íslenzku vikublaðanna honum
ómælda þökk fyrir það mikla
og góða framlag hans til les-
máls þeirra áratugum saman.
Árni Mýrdal var, í fáum
orðum sagt, óvenjulega fjöl-
hæfur snillingur og að sama
skapi fágætur fræðaunnandi
og fróðleiksmaður. Hann var
einnig mjög sérstæður
persónuleiki, er minnisstæður
verður öllum þeim, sem
kynntust honum. Hann Var
ágætur Bandaríkjaþegn, en
jafnframt sannur og tryggur
sonur ættjarðar sinnar, þó að
hann færi þaðan barn að aldri,
og trúr hinu bezta í íslenzkum
menningararfi sínum. Hann
var, með öðrum orðum,
kjarnakvistur sprottinn úr
fslenzkri tnold, sem mótast
hafði í vestrænu umhverfi,
og þroskað anda sinn við
vizkubrunn íslenzkra og er-
lendra bókmennta og fræði-
rita á mörgum sviðum.
Árni Mýrdal var glæsilegur
fulltrúi íslenzkrar alþýðu-
menningar. Hann skipar heið-
urssess í hópi þeirra íslend-
inga vestan hafsins, sem borið
hafa merki íslenzks atgervis
fram til aukinnar virðingar
og viðurkenningar á alþjóða
skeiðvellinum þeim megin
hafsins.
— Richard Beck.