Lögberg-Heimskringla - 27.10.1989, Blaðsíða 8

8 • Lögbeig - Heimskringla • Föstudagur 27. október 1989
Halldór Laxness - Kvöldstund í New York 1959
Halldór Laxness
Einusinni sem
oftar var ég gestur í
kvöldboði hjá góðum
vinum í New York,
f»eim Julius Isaacs
dómara og Betty
myndhöggvara,
konu hans, sem
mörgum voru að
góðu kunn hér á
landi. Judge Isaacs
hefur leingi verið
listfrömuður í landi
sínu, einkum í>eirrar
myndlistar sem fýr á
okkar tíma var kölluð
fararbroddur eða
frammúrstefna,
avant-garde. Peir
sjálfir nefndu sig
„Dada“ pegar j>eir
komu fýrst fram
suður í Evrópu uppúr
aldamótum. Núna er
Dada víst hröpuð
rúðrúr öllu valdi, gott
ef ekki orðin klassisk.
í ofangreindu
samkvæmi báru
sumir gesta nokkur
J>au nöfn sem fyr á
öldinni urðu
mönnum að un-
drunarefnum í list.
Tdamunda var J>ar á meðal sá landale-
itandi nútímalistar, Marcel Duchamp
sem átt hefur óh'tinn j>átt í að sanna að
Dada og aðrar stefnur skyldar, væru J>að
náttúrlegasta og mest „bláttáfram" í allri
lisL pó virtist mörgum sem hvert hans
verk f orði og athöfn hefði nýa opinberun
eða amk dulda visku í sér fólgna einsog
altarisj>jónusta musterispresta. Hann var
íraun ogverueinnafmeisturunumíTíbet
J>ó hann væri ýmist skattskrifaður í París
eða New York! afyjóðlegur
hástéttarfransmaður af betra tæinu,
hlédraegur, en að sama skapi góður
áheyrandi, lámæltur í svörum, ögn ein-
sog fámál véfrétt. En mér reyndist erfitt
að vera í stofu með þessum manni án J>ess
að fara að hugsa um klósettskálina hans
frægu kríngum 1910.
Nokkrum árum á undan hafói ég kynst
í New Yorkfrú Dorothy Miller fyrir tilstilli
smeiginlegra vina; hún var pá
of Modem Art í New York, stjómaði
daglegiun rekstri j>ess og réði miklu um
ixmkaup pess. Skömmu seinna kom hún
híngað til lands í fömneyti dr. Alfreds
Barrs og konu hans, en hann var j>á
orðinn forstjóri j>essa safris og safnið
heimsfrægt. Erindi J>eirra híngað var að
forvitnast um íslenska nútímamyndlist,
einkum perrra Svavars Guðnasonar og
Jóhannesar Kjarvals.
í fyrirlestri sem dr. Barr flutti hér í
Gamla Bíól sagði hann okkur J>ær fréttir
sem létu furðulega í eyrum j>eirra fáu sem
komnir voru að hlusta, að sá
forustumaður í listpólitík sem hefði
komið fótum xmdir J>etta fræga safn,
Museum of Modem Art, J>ektur undir
nafninu Holger Cahill, væri Íslendíngur
og héti Sveinn Bjarnarson, Ég haföi
reyndar áður heyrt að Dorothy Miller
ætti ævintýralegan bónda. pessi maður
haföi í kreppunni verið til kvaddur af
forseta Bandaríkjanna, Franklin D.
Roosevelt, til að irina af hendi mildlvægt
hlutverk. Ástand í listmálum var j>á
geigvænlegt í USA, Kreppan fór lángt
með að gánga af tveim stéttum í landinu
dauðum, bændum og listamönnum, - að
ótöldum atvinnuleysíngjunum. Ekki
verður annað sagt en Roosevelt hafi verið
snjall maður í hagstjóm, að slá bændum
og listamönnum saman í félag með
einum pennadrætti, og innlima fagrar
listir í landbúnaðarprógrammið fræga,
(j>etta heföi fýrir laungu átt að gera
héma). Nema árángur varð sá að áratug
síðar höfðu bandaríkjamenn tekið
forustu í myndlist heimsins, og
ýmsir helstu listamenn Evrópu vom
fluttir búferlum vestur um haf, en
Museum of Modern Art viðurkent
eitt merkast safii heimsins í nútímalist
Petta góða kvöld í New York um árið
áttaði ég mig í fyrstu ekki á J>ví, í miðjum
kokkteilnum, hver maðurinn væri sem
kom á móti mér við hlið frú Miller í ges-
tahópi Isaacs dómara; grannur
öldúngur, og J>á reyndar farinn að heilsu,
en bjartur yfirlitum ívið rauðbirkinn,
glaðbeittur og frjálslegur með J>eim hætti
sem amríkönum er lagið. Hann gekk
beint til mín með útrétta hönd og sagði
brosandi á hreinni saskatschewan-
íslensku: Kondu sæll mister Laxness, ég
er glaður að mæta J>ér, ég heiti Sveinn
Bjarnarson af Skógarströnd.
petta var fulltrúi og
framkvæmdastjóri j>eirrar listpólitíkur,
kendrar við Franklin D. Roosevelt
forseta, sem olli aldahvörfum í amrískri
listsögu; Holger Cahill, maðurinn sem
hafði skipulagt
Museum of Mod-
ern Art. Ég geymi í
endurminníngu
j>ennan eina fund
okkar; og tvö
umræðuefni okkar
eru mér enn
hugstæð, bæði
varðandi ísland, en
bíður betri tíða að
rekja J>au. Auk J>ess
að vera
listfræðingur var
Holger Cahill
skáldsagnahöfun-
dur. Hann var líka
sérfræðingur í
Kína. Athuganir
hans báru merki
óvernju beinskeyt-
trar hugsunar, og
gerðu mér
skiljanlegan frama
hans, J>ótt hitt sé
undarlegt, að um
uppruna sinn,
skírnarnafn,
fæðíngarár og
fæðíngarstað lét
hann aldrei neitt
uppskátt lángt fra-
meftir ævi, ekki
einusinni við konu
sína, enhann var kvæntur í 29 ár; opinber-
lega taldi hann sig sex árum ýngri
en hann var og fæddan í Minnesota.
íslenskt fæðingarvottorð útgefið af
Pjóðskjalasafni 1962, telur Svein
Kristján Bjarnarson fæddan á
Breiðabólsstað á Skógarströnd 13nda
janúar 1887.
Allmörg ár eru nú liðin síðan frú
Dorothy Miller varð við j>eirri beiðni
að semja handa mér stuttorða ævi bónda
síns. Óviðráðanlegar orsakir, mér liggur
við að segja hrapalleg óhöpp, liggja til
J>ess að birtíng hefur dregist, og heföi
mátt vera fyr að Sveins Bjamar sonar væri
getið á íslandi, en j>að er ekki heldur um
seinan.
Lögberg-Heimskringla
óskar eftir efni
Við hvetjum lesendur okkar til {>ess að
senda okkur fréttagreinar eða annað
athyglisvert efni. Við kjósum helst að
greinarnar séu vélritaöar og að peim fylgi
myndir. Myndirnar fær höfundur endursen-
dar pegar greinin hefur birst í blaðinu.
ICELfíNDIC EXERCISE
eftir GíslaJ. Ástpórsson
Am\ [i ^ o /\^RoM V/ÓVr "n
(Wl9)A) (AIOKKO^ A9 VA/áAST)

s>)
\<r xk mm slo w
1. What do you want to eat at my house, Sigga
Vigga, when I irwite you for dinner? Ptarmigan.
2. What is your next favourite?
Lightiy smoked rack of pork.
3. And third favourite?
Fried leg of lamb is not bad! (Lit.: no fish guts!)
4. Are we somewhat approaching aged haddock?