Dagsbrún - 27.11.1915, Blaðsíða 2

76
DAGSBRÚN
Dagsbrún ókeypis frá Nóv.byrjan til Nýárs
fá nýir kaupendur,
þó því aðeins, að þeir borgi fyrirfram hálfan næsta árgang blaðsins með 1 kr. 25 aur. Vinir blaðsins, sem mi gerast kaupendur,
eru beðnir um að borga allan árganginn fyrirfram, ef þeir geta.
tíma verið bændaland, en nú
vex auðvaldið þar óðum, en
um leið heíir jafnaðarstefnunni
einnig vaxið fiskur um hrygg.
Árið 1892 voru 3000 jafnað-
armenn í Noregi, en ái’ið 1912
voru þeir orðnir 43,557. Af
greiddum atkvæðum til þings
áttu jafnaðarmenn árið 1894
0,3°/o en 1912 26°/« og þá komu
þeir á þingið 26 mönnum.
í sveita- og bæjastjórnir voru
kosnir, 1901, 147 jafnaðarmenn,
en 1910 671 í sveitastjórnir og
400 í bæjastjórnir.
Einkum er eftirtektarvert hve
atkvæðin í sveitunum hafa
vaxið mikið. Þau voru 1906 í
bæjunum 22,558, í sveitunum
20,235, en 1912 í bæjunum
59,800, í sveitunum 65,222.
Petta sýtrir að smábœndur og
vinnumenn í Noregi ganga i lið
með öreigunum i borgunum.
þeir finna að hagir þeirra fara
í sömu átt.
Verklýðsfélög taka einnig mikl-
um framförum þar. Tala félaga
í »Arbejdernes Faglige Land-
organisation« var 1899 9462 en
1912 63,000.
Samvinnufélagsskapurinn vex
þar einnig óðfluga.
Nú býst eg við að ýmsir segi:
»Hvað kemur okktir þetta við?
Engin stéttaskipun er á íslandi«.
En þetta er ekki rétt og mun
eg færa rök fyrir því í næstu
grein minni. F. J.
Stutt en iaggott.
Eftirtektarverð greiu
er það sem Erlingur Frið-
jónsson, fyrsti jafnaðarmaður-
inn í bæjarstjórn Akureyrar
ritar í 30. tbl. íslendings um
»Tekjur Akureyrarkaupstaðar«.
Er þar sýnt fram á að með
því að leggja, þó ekki væri
nema 15 kr. skatt á hverjar
100 kr. er kaupmenn græða á
útlendri og innlendri vöru, þá
gæfi það í bæjarsjóð 60 þús.
kr. éða nœstum prejall það
sem tekjurnar eru nú.
Aukaútsvar ætti enginn fjöl-
skyldumaður á Akureyri né í
Reykjavík að borga, sem hefði
minna en 15 hdr. kr. í tekjur,
og enginn einhleypur sem
hefði minna en 8 hdr. kr..
tekj ur.
%
Tveir skipstjórar
töluðu í »Öldunni« á móti
hinum sanngjörnu launakröf-
um Hásetafélagsins. Skyldu
þessir skipstjórar fá nokkurn
almennilegan mann með sér
á skip framar?
í verkamannaíélögum
ætti ekki að líðast að liafa
nokkurn mann, sem hefir liag
af því að kaupið sé lágt.
Lands8jóðsvörurnar.
Sá orðrómur gengur um
bæinn, að vörunum, sem
keyptar hafa verið á Lands-
kostnað, hafi verið skipað upp
í rigningu, og að þær liggi nú
undir skemdum. Ef þetta er
satt, þá er það ein af mörgum
ástæðum, sem mæla með því
að vörurnar séu seldar strax,
og auðvitað fyrir innkaupsverð
að meðtöldum kostnaði), það
er betra en að láta þær mygla.
Uppskipun.
Sá vani er að komast á, að
láta hafnargerðarmanninn skipa
upp vörum hér í Rvík. Tekur
hann til þess fastamenn úr
hafnargerðinni, sem þá bíður
á meðan, en menn, sem eink-
um vinna eyrarvinnu, missa
atvinnuna og verða að ganga
vinnulausir.
Á refilstigum.
|Eftir
Upton Sinclair.
1 sögu þessari er rakin bar-
átta Rússa, sem fer til Ame-
ríku. Hann er ungur, hraustur
og bjartsýnn. Vinur hann seg-
ir honum frá Ameriku. Hann
leggur af stað með unnustu
sína, móðir hennar og systkini
og föður sinn. Ekkert þeirra
kann orð í ensku. Ferðinni er
heitið til Cicagoborgar, til kjöt-
smiðjanna mildu. Hann kemst
íljótt í vinnu í smiðjunni. Þeg-
ar hann hefir dregið saman
300 dollara afræður hann að
kaupa hús. Húsið er mesta
skrifli. Hann verður að borga
okurrentur á hverjum mánuði.
Fyrst hamast Þorgils (svo heit-
ir Rússinn) við vinnuna og hon-
um finst sem kvartanir sam-
verkamenn sinna séu sprotnar
af ómensku. Fleiri af fjölskyld-
unni fá atvinnu og alt er í
bezta gengi.
Þorgils giftist og heldur
veislu, sem siður var til í
Rússlandi. Hún kostaði alt
sparifé hans. Til að bæta þetta
upp fer kona hans að vinna.
Faðir hans hefir unnið í sölt-
í saltleðju, fætur hans eru
sundurétnir; hann fær tæringu
og deyr. Fjölskyldan getur
ekki séð um útförina, hún á
nóg rpeð að draga fram lífið.
Kona Þorgils eignast sveinbarn.
Það verður augasteininn hans.
Hann fær nýtt líf og hamast
að vinna. En ekkert dugar.
Veturinn fer í hönd. Vinnan
minkar og kaupið að sama
skapi. Kuldinn ætlar að gera
út af við þau. Og ekki batnar
þegar Þorgils slasast. Þegar
liann kemst loks á fætur aftur
er eina úrræðið að fara að
vinna í mikjusmiðjunni. Óloft-
ið þar gerir hann nærri sinnu-
lausann. Kona hans er svívirt
af einum verkstjóranum, sem
hefir hótað að reka alla fjöl-
skjdduna úr vinnu, ef hann
fengi ekki vilja sínum fram-
gengt. Þorgils verður hamslaus.
Hann nær í verkstjórann og
misþyrmir honum, en er tek
inn fastur og settur í fangelsi,
en verkstjórinn sleppur. Þegar
hann kemur aftur úr fangels-
inu er búið að reka fjölskyld-
una úr húsinu, sem hún þó
var búin að borga fyrir all-
mikið fé. Húsið hefir verið
selt'öðrum. Hann finnur loks
fólk silt, sem liflr á blaðasölu
og betli. Konan er í andarslitr-
unum. Eina huggun hans, eftir
dauða konunnar, er drengur-
inn. En hann druknar i forar-
polli. Þá er Þorgils lokið. Hann
lendir á flæking. Lifir á ránurn
og betli. Kemst aftur lil Cicago
og verður kosningasmali. Verð-
ur verkstjóri í kjötsmiðjunum,
meðan á verkfalli stendur, og
lendlr þá aftur í fangelsi fyrir
misþyrming á mannfýlu þeirri,
sem var orsök í dauða konu
hans. Síðast verður hann hrif-
inn af jafnaðarstefnunni, sem
liann kynnist af tilviljun, og
kemst í góða stöðu.
Bók þessi lýsir átakanlega
baráttu verkamanna við sífelt
hungur, kulda og bágindi, Hún
er ágætt sýnishorn af því,
hvernig auðvaldið vélar alþýð-
una á allan hált. Kosninga-
brellum kjötjarlanna er lýst
þar afbragðs vel, og hvernið
þeir hafa alla embættismenn
á valdi sínu. Einnig er lýst
hVernig kjöt er tilreitt, hvort
sem það er ætt eða óætt, nýtt
eða eldgamalt. Og alt selt sem
ágæt og holl vara. Enda varð
bók þessi til þess, liafinn var
rannsókn kjötmálinu og mál
höfðað gegn kjötjörlunum. T’il-
verið sá, að vekja athygli á
meðferð verakmanna, því hann
sagði er bókin var komin út:
»Eg ætlaði að hitta menn í
hjartastað, en hitti þá í mag-
ann».
Bókina ættu sem flestir að
lesa, hún er vel þess verð.
Málið á henni er sumstaðar
flýtisverk, og pappir ekki sem
beztur. En málefnið, sem hún
tjallar um, bætir hvortveggja
upp- I. J.
Fyrir þá, sem vilja kynna
sér jafnaðarstefnuna er bók
þessi góð byrjun — góð til
þess að benda mönnum á
þörfina fyrir jafnaðarstefnunnL
Ræð ég því, til þess að lesa
hana. Ritsijórinn.
Jafnaðarmannasöngur*
Lag: Fram til orustu o. s. frv.
Byrtir í austri því vert er að vakna,
verkalýður! Til skyldunnar brátt
rísum allir, því einskis má sakna,
árdagslúðurinn kveður við hátt. ;,r
Hlekkina riðugu bezt er að brjóta,
böndin einræðis slítum nú hörð,
on spennum máttar megingjörð,
merkið hefjum með ákvörðun fljóta.
Heimskunni höslum völl,
hugprúð, samtaka öll,
við hleypidóma heyjum stríð
og harðstjórn ristum níð.
Til þessa höfum vér ótrauðir unnið,
aldir margar af liðinni tíð,
erfiðis hefir ágóðinn runnið
:,: i okrarans pyngju’ sem heitir ,Alyið\:^'
Hana þandi vor heimska og villa,
hræsni’ og þj'lyndi ótakmarkað,
sárt er að verða að segja það,
sannleikurinn oft kemur sér illa.
Sjálfir við sult og nekt,
sváfum í ró og spekt.
Að hjara’ í þágu harðstjórans
var hlutdeiltl verkamanns
Heldur yrðum vér hungurmorða,
hreppurinn liknaði af einskærri náð!
Vinnukraftinum vildu þeir forða,
:,: hann vantaði til að.ná i bráð.
Réttindi mistu öll þeir sem að þáðu.
af þjóðinni liðu smán og raun,
það voru þeirra vinnulaun.
Völdum auðugir tryggari náðu.
Vopnlaus í valnum lá,
viljanum sviftur þá
sem ánauð hrefti æfilangt,
og okrið furðu strangt.
Hefjum merkið! Nú vitum hvað yiljunJ-,
verum samtaka, konur og menn!
Frjálsbornir erum það framvegis^kiljuö1
:,: fégjarnra náma þó séum vér enn.
Hnekkjum auðvaldið áður en dafnar
sem örbyrgð liefir í för með sér,
það líðist ekki á landi hér,
lifni andinn í framtíð sem jafnar.
Sundrung er dauða dæmd!
Dáðleysi synd alræmd.
Að framför styðjum föðurlands
og falli kúgarans. :,:
Hrajn.
unarkjallara, þar sem alt flóirgangur höfundarins hefir þó