Dagsbrún - 09.07.1918, Blaðsíða 2

70
DAGSBRÚN
og afnámu innflutningstolla, en það
breytti engu eða litlu að því er
dýrtíð snerti. „Ókeypis morgun-
verður" — hvað sem það átti
annars að þýða — varð aldrei að
veruleik. Stundum aftur á móti
urðu verndarmenn ofaná, en aldrei
komu þeir í veg fyrir vandræði
þau er af atvinnuleysi stöfuðu, né
heldur hækkuðu þeir kaupgjöld.
fannig hélt þessi stjórnarfarslegi
skrípaleikur áfram til hagsmuna
fyrir vinnuveitendur og auðmanna-
stéttirnar — þangað til 1890. Það
ár komst verkamannaflokkurinn
að þeirri niðurstöðu að kjör þeirra
færu versnandi ár frá ári.
Stórhópur daglaunamanna vann
60 klukkustundir á viku og aðrir
unnu 72 klukkustundir fyrir svo
lágt kaupgjald að þeir gátu með
naumindum dregið fram lífið.
Margar atvinnutegundir voru óstöð-
ugar, og þeim fjölgaði óðum sem
enga atvinnu höfðu. Iðnaðarmenn
sem í félagsskap voru töldu nú
tíma tii kominn að segja: „Hing-
að og ekki lengra", og krefjast
hærra kaupgjalds og styttri vinsnu-
tíma. Þessar kröfur fyrirlitu vinnu-
veitendur og virtu verkamenn ekki
svars. Yerkamennirnir ákváðu þá
að hætta vinnu og alment verk-
fall varð um alla Ástralíu og Nýja
Sjáland. Yerkfallið stóð yfir svo
mánuðum skifti. Meðan á því stóð
fór sendinefnd frá verkfallsmönn-
um á fund forsætisráðherrans í
Sydney og bað hann um vinnu
handa nokkrum verkfallsmönnum
sem voru svo fátækir að konur
þeirra og böm voru að dauða kom-
in af hungri. Forsætisráðherrann
neitaði að verða við þessari bón.
Þegar hann var spurður hvað
sveltandi menn, konur og börn
ættu að borða, svaraði hann að
það gæti farið út í haga og étið
gras. Nokkrum vikum síðar reyndu
verkveitendur &ð fá vinnuna unna
af verkfallsbrjótum, en verkfalls-
nftnnum tókst að varna því. Þá
snéru verkveitendur sér til stjórn-
arinnar og beiddust lögregluvarnar
fyrir verkfallsbrjótana. Forsætisráð-
herrann varð við beiðni þeirra taf-
arlaust; fékk hann stóra hópa af
sorium auðugra landeigenda, sem
sérstaka lögreglu, fékk þeim hesta
til reiðar og byssur og barefli til
árása. Þessir sérstöku lögreglu-
menn voru sendir í allar áttir þar
sem verkfall hafði verið gert, og
var þeim skipað að sundra öllum
fundum verkfallsmanna og vernda
það sem stjórnin nefndi frjálst en
láta óspart ganga bareflin til þess
að rota verkfallsmennina. Þetta at-
hæfi var lofað af báðum stjórn-
málaflokkum jafnt.
Með dýrslegu grimdaræði ráku
þessir sérstöku lögreglumenn verk-
fallsmennina til vinnu sinnar aftur
með langtum verri kjörum en áður.
(Frh.)
Freyr. Nr. 3—4. Innihald:
Dýrtíðarhugleiðingar (eftir Sig. Sig-
urðsson alþm.). Skýrslur um smá-
býli (eftir sama). Búskaparhugleið-
ingar. Fóðurforðamálið í Ásahreppi
(eftir Þorst. Bárðarson). Reynzlan
er ólygnust (Páll Zóp.).
„Sjálfstjórn“
reisir höfuðið í
bæjarstjórninni.
Það verð ég að segja að það
er okkur til stórrar skammar,
borgurum þessa bæjar, hvað illa
eru sóttir fundir bæjarstjórnarinn-
ar, og hvað illa við yfirleitt fylgj-
umst með í málefnum bæjarins.
Ekki sízt var fundurinn sem hald-
inn var núna í vikunni þess verð-
ur að fleiri hefðu verið á honum
en þessir 10 eða 12, sem þangað
komu, til þess að hlusta á umræð-
urnar. Það skeði sem sé það ein-
kennilega á fundinum að „Sjálf-
stjórn" reisti þar höfuðið. Ef menn
eru búnir að gleyma hvað „Sjálf-
stjórn" er, þá er eins gott að
minna menn á að það er félagið
sem stofnað var í vetur af höfð-
ingjunum hér í Reykjavík til þess
að vinna á móti því að verklýð-
urinn næði of miklum áhrifum á
stjórn bæjarins. Hingað til hefir,
að því er mér finst, borið fremur
lítið á „Sjálfatjórn" í bæjarstjórn-
inni þar til að hún nú sýndi sig.
Eins og menn ef til vill muna,
var staðan sem hafnargjaldkeri
veitt fyrir nokkru Sigurjóni Jóns-
syni af ísafirði. Staðan hafði verið
auglýst og höfðu sótt um hana
eítthvað 10—12 menn. Hver þeirra
hafi verið hæfastur til starfans
skal ósagt látið, en margir þeirra
voru mjög hæfir menn. Sigurjón
fékk stöðuna og má vel vera að
hann hafi verið til hennar hæfur
engu síður en nokkur hinna, en
óhætt mun að fullyrða að það
sem mestu hafi ráðið hafi verið
persónulegur kunningsskapur við
æðstu menn „Sjálfstjórnar", og
honum hafi fyrirfram verið ætluð
staðan, þó hún væri auglýst. í
umsókn Sigurjóns voru laun ekki
tiltekin, en borgarstjóri gat þess
þegar hann las umsóknina upp á
bæjarstj-fundi, að sér væri kunn-
ugt um að hann mundi sætta sig
við þau laun er hafnarnefnd hafði
sett, og sem hann í sömu ræðu
gat að væru 2400 krónur og dýr-
tíðaruppbót, eða alls hátt á fjórða
þúsund krónur á ári. Þetta er nú
formáli þess sem gerðist á fund-
inum. En það var að hafnarnefnd
hafði samþykt, samkvæmt umsókn
Sigurjóns Jónssonar* að veita hon-
um launahækkun, og greiða hon-
um sömu laun og hafnarfógeta.
Hvílíkur skrípaleikur þetta er, bæði
með þá sem sóttu um gjaldkera-
stöðuna í vetur, og borgara bæj-
arins yfirleitt hlýtur hverjum manni
að vera augljóst, og að starfið sé
meira en við var búist nær engri
átt, því þegar bærinn veitir gjald-
kerastöðu með launum sem eru
samtals um það bil helmingi meiri
en þau sem margur vel hæfur
skrifari eða verzlunarmaður hér í
bænum sættir sig við, þá er ekki
blöðum um það að fletta, að það
er ætlast til þess að maðurinn
sem stöðuna fær gefi sig við henni
allur, en ekki að hann hafi hana
í hjáverkum. Þegar kom að þess-
um lið í fundargerð hafnarnefndar, ,?
sögðu bæði forseti (Sighvatur banka-
stjóri) og borgarstjóri, að það þyrfti
ekki að bera hann upp, af því það
væri hafnarnefnd sem réði þessu
máli, og átti svoleiðis að lauma
málinu í gegnum bæjarstjórn, í
von um að fulltrúarnir væru sof-
andi. En jafnaðarmennirnir tveir
sem töluðu, sögðu að það kæmi
ekki til mála að bæjarstjórn stæði
ekki yfir hafnarnefnd, og sögðust
mundu greiða atkvæði á móti allri
hafnarnefndarfundargerðinni efþessi
liður yrði ekki borinn upp.
En hvað skeður þá? Liðurinn
er borinn upp, og þar með viður-
kenna þeir borgarstjóri og forseti
að þeir hafi verið að fara með
rangindi, og fyrir þeim sem á
horfðu leit það út sem rangindi
móti betri vitund.
En nú kemur rúsínan.
Þegar liðurinn er borinn upp
þá er öllum bæjarfulltrúunum orð-
ið svo ljóst hve svívirðilegur hann
er að enginn greiðir atkvæði með
honum nema borgarstjóri, en jafn-
aðarmennirnir greiddu atkvæði á
móti (4 atkv.). Bað borgarstjóri
þá um nafnakall, og kom þá bezta
skemtunin, en það var að sjá
hvernig bæjarfulltrúarnir af „Sjálf-
stjórnar“-listanum alveg „skít-
pligtugir" fylgdu borgarstjóra við
nafnakallið, þó þeir sætu við fyrri
atkvæðagreiðsluna, og má sann-
arlega vera annað en gaman að
vera þannig neyddur til þess að
greiða atkvæði móti betri vitund,
ekki sízt undir kringumstæðum
eins og þessupi, þegar það er aug-
Ijóst hverjum manni sem á horfir.
Atkvæðagreiðslan fór þannig
fram:
Nei sögðu jafnaðarmennirnir:
Þorvarður Þorvarðsson
Ólafur Friðriksson
Ágúst Jósefsson
Jón Baldvinsson
ennfremur
Bríet Bjarnhéðinsd.
(sem einnig hélt ræðu á móti
þessu).
Já sögðu:
Borgarstjóri •
Sighvatur bankastjóri
og þessir bæjarfulltrúar af „Sjálí'
stjórnar “ -listanum:
Lára Inga Lárusdótiir
Guðm. Ásbjarnarson
Jón ÓlaJsson
Það voru þannig greidd jafn-
mörg atkvæði með og móti, og
þar meö féll samþykt hafnarnefnd*
ar um launahækkunina.
Jörundur Brynjólfsson, Kristjáí
Guðmundsson, Sveinn BjörnssoD
voru ekki á fundi. Sig. Jónsson og
Jón Þorláksson eru ekki í borg-
inni. Viðstaddur.
Rafmagnsstöð við Elliðaár.
Þeir verkfræðingarnir, Guðni-
Hlíðdal og Jón Þorláksson, hafa
nýlega lokið við áætlun þá um
rafmagnsstöð við Elliðaár, er þeim
hafði verið falið. Settu þeir upp
fyrir það verk 7580 krónur.
Eftir áætlun þessari er ráðgert
að byggja 1000 hestafla stöð á
móts við Hátún, og er hún áætl-
uð að kosta l3/4 mil., króna. Með
250 þús. kr. kostnaði má stækka
stöðina um 500 hestöfl, þannig,
að 1500 hestafla stöð kosti 2 milj.
kr. Stöð þessa má alls auka upp
í 2100 hestöfl, en samtals er nú gert
ráð fyrir að megi ná 6000 hest-
öflum úr Elliðaánum með því að
stífla Elliðavatn og láta vatnið
safnast fyrir þar, og í Rauðavatni,
en þangað þyrfti þá að veita án-
um. Yrði alt vatnsafl ánna notað
yrði önnur aflstöð bygð ofan til
við Árbæ.
Prentsmiðjan Gutenberg.
Hringur soldánsins.
162
»Ónei«, svaraði Borgar, »leiðinlegt var
það nú ekki. En samt verður gaman að
fara héðan. Svo höfum við líka fréttir að
segja — við Elísa erum trúlofuð.«
»Á svei, ég vissi að það var ekki svo
vitlaust að láta ykkur i friði«, hrópaði
frú Ragsdale himinlifandi.
ENDIR.
*