Dagsbrún - 17.12.1918, Blaðsíða 1

GEFIÐ ÍT AF ALPÝÐDFLOKKNUM
48 tbl., 4.
Lyfj abúöir.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
var að tilhlutun Alþýðuflokks-
ins borin upp svo hljóðandi
tillaga:
»Bæjai-stjórnin ákveður, að
kjósa þriggja manna nefnd, til
þess að athuga, hvort eigi sé
rétt að bæjarstjórnin eigi frum-
kvæði að því, að lyfjabúðum
sé fjölgað í bænum, og jafn-
framt, hvort eigi muni heppi-
legt, að þær lyfjabúðir, er fram-
vegis verða slofnsettar hér, séu
reknar fyrir fé bæjarins.«
Kosningu í nefndina hlutu
Jón Þorlákss., Jörundur Brynj-
ólfsson og Sighv. Bjarnason.
★ . ★
¥
Það er langt síðan farið var
að ræða um það í blöðunum,
að mál væri komið til þess að
fjölga lyfjabúðunum i bænum;
mun það hafa verið einn af
okkar ungu íþróttamönnum,
sem eftir brunann mikla, fyrst-
ur allra benti á hve háskalegt
það væri, að hafa ekki nema
eina lyfjabúð, sem hæglega
gæti brunnið. Síðan hafa mörg
blöð ítrekað þetta mál, eink-
um þó Morgunblaðið.
Verður nefndarkosning þessi
væntanlega til þess, að svo
mfldð skrið komist á málið, að
það nú komist í framkvæmd,
enda eru víst fáir Reykvíking-
ar, sem ekki eru þeirrar skoð-
unar, að nauðsynin á fjölgun
lyfjabúða, sé bráð.
Þegar tekið er til athugunar,
það, sem felst i seinni hluta
tillögunnar, ættu skoðanirnar
heldur ekki að vera mjög
skiftar, því bersýnilegt er, að
sá atvinnurekstur, sem er
þannig várið, að ekki hver og
einn getur rekið hann, þ. e.
er einokun (mouopol) annað-
hvort lagalega, eða í reynd, er
bezt kominn í höndum hins
opinbera. Ætti þetta að vera
auðséð einnig þeim mönnum,
sem ekki eru jafnaðarmenn,
ef þeir á annað borð hafa
augun opin.
Ekki vita menn þó ennþá
hvernig þessu muni reiða af í
bæjarstjórn. Alþýðuflokksfull-
trúarnir eru auðvitað með því.
Ef taka má mark á ræðu þeirri,
sem hr. Sveinn Björnsson (sem
við kosningarnar í fyrra, var
efstur á lisla »Sjálfstjórnar«)
hélt á fundi í »Iðnó«, rétt fyrir
kosningarnar, má ætla, að
Sjáltstjórnarliðið verði einnig
með því að bærinn reki lyfja-
búð. Þó hr. Sveinn Björnsson
ekki mintist sérstaklega á lyfja-
AGSBRÚN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
POLIS SKKI
HANOINBI
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
Reykjavik, þriðjudaginn
17.
desember.
1918.
búðir, þá sagði hann s. s. að
»Sjálfstjórn« væri með þvi, að
bæjarfélagið tæki að sér rekst-
ur þeirra fyrirtækja, er snertu
almenna heilbrigðisástandið, en
þar með teljast að sjálfsögðu
lyfjabúðir.
* !•
¥
1 sumum löndum er verzl-
un með meðul frjáls — heim-
il hverjum einum, sem tekið
hefir lyfjasveinspróf. í öðrum
löndum — svo sem hér hjá
okkur — er aftur á mótí ekki
leyfilegt að setja upp lyfjabúð,
nema með sérstöku leyíi, og er
verðið á lyfjunum ákveðið af
hinu opinbera. Reynslan sýnir,
að lyfin eru dýrari þar sem
verzlunin með þau er frjáls,
heldur en í þeim löndum, sem
verð þeirra er ákveðið af hinu
opinbera, enda er það eðlilegt.
Það er mjög langt frá því að
Reykjavík verði fyrsta borgin,
sem rekur l^fjabúð. Mesti
íjöldi af borgum á Ítalíu reka
lyfjabúðir, enda er hvert bæj-
artélag og hreppsfélag þar í
landi, samkvæmt lögum, er
afnaðarmenn komu á þar ár-
ið 1904, skyldugt til þess að
láta hverjum veikum, fátækum
bæjarbúa (eða hreppsbúa) í té,
öll nauðsynlag meðul. Þegar
lög þessi gengu í gildi, sömdu
mörg sveitafélög við lyfjabúðir,
um afslátt, en mörg settu þegar
upp lyfjabúðir, meðal annars
af því álitið var, að engin vara
mætti síður vera svikin en lyf.
Lyfjabúðir þessar fullnægja eigi
aðeins þörfum sveitafélaganna
hvað viðvíkur meðulum til fá-
tækra, heldur eru þær reknar,
sem hverjar aðrar lyfjabúðir.
Ekki er þeim, er þetta ritar,
kunnugt um, hve margar þess-
ar bæjarreknu lyfjabúðir á It-
alíu eru orðnar nú, en líkleg-
ast skifta þær hundruðum, þar
eð þeim er altaf að fjölga. Ar-
ið 1909 voru þær orðnar þrjá-
tíu.
Árið 1911 voru í Rússlandi
39 borgir, sem ráku lyfjabúðir,
þar á meðal Petrograd, sem
átti afarstóra lyfjabúð. í febrú-
ar 1912 komu ný lög þar í
landi um lyfjabúðir, og heim-
iluðu þau bæjar- og hreppsfé-
lögum að setja upp lyfjabúðir,
án tillits til lyfjasölueinkaleiifa
er einstakír menn höfðu áður.
Urðu lög þessi til þess að fjöldi
borga settu upp lyfjabúðir, og
bæjarstjórn Petrograd samþ. að
veita 800 þús. rúblur til þess
að koma upp fyrir 6 lyfjabúð-
um á 6 árum. — Nokkrar þýzk-
ar borgir eiga sjálfar lyfjabúð,
þar á meðal Mainz, sem á tvær.
Stokkhólms-borg á einnig lyfja-
búð, og sjálfsagt fjöldi af öðr-
um borgum, þó ekki hafi bor-
ist um það vitneskja hingað.
fHllveliisnáUÍ nýja.
Flest blöðin hafa tekið ein-
dregið í sama strenginn í full-
veldismálinu nýja: að ótært sé
að við látum líðast, að fullveldi
landsins sé mótmælalaust mis-
boðið í nafni útlends ríkis, og
það eins þó það sé sjálft Breta-
veldi, sem hlut á í máli. Það
er engu ljúfara að þola órétt-
inn af stórum en af smáum,
og ekki brutumst við út úr
Danaveldi til þess að verða
Bretum annað Egyptaland, þ.
e. land, sem að nafninu til er
sjálfstætt, en sem ekkert þorir
að gera, sem er á móti vilja
brezka konsúlsins þar.
Landsstjórnin þarf tafarlaust
að biðja Bretastjórn um skýr-
ingu á þessu máli, svo við get-
um hagað okkur eftir henni.
Leiði rannsókn á málinu þá
ólíklegu staðreynd í Ijós, að
árásin á sjálfstæði vort sé runn-
in frá Bretastjórn, þá er ber-
sýnilegt að hún með þessu ætl-
ar að fara að taka af okkur
sjálfstæðið í verkinu, þó hún
láti okkur halda því í orði
kveðnu. En þá mun tafarlaust
byrja hér ný sjálfstæðisbarátta,
og hún svo öflug, að borið
saman við hana, mun öll sjálf-
stæðisbarátta hérlend, er hing-
að til hefir þekst, verða eins
og hæg gola hjá öskrandi ís-
lenzkri stórhríð.
?ér og annarsstaiar.
Áreiðanlega hefir almenningi
ekki liðið eins vel í neinu landi,
þessi fjögur striðsár, eins og í
Danmörku. Reyndar heflr kaup
verklýðsins ekki hækkað mik-
ið, en svo hafa nauðsynjavör-
ur heldur ekki hækkað að ráði.
Til dæmis höfðu þær eftir nær
4 ára stríð ekki hækkað að
meðaltali nema um 66°/o (þ.
e. að það, sem fyrir stríð kost-
aði 1 kr., kostaði eftir 4 ár 1
kr. 66 aur., en um líkt leyti
höfðu nauðsynjavörur stigið
hér í Rvík (eftir útreikningi
Uagstofunnar) um 209°/o (það
sem fyrir strið kostaði 1 kr.
að meðaltali, komið upp í 2
kr. og 9 aura).
Hvernig stendur nú á því,
að vörur liafa stigið svona
mikið meira hér en í Dan-
mörku? Ekki er það af því,
að við höfum átt verri aðstöðu
en Danir til þess að flytja að
okkur nauðsynjavöru frá öðr-
um löndum. Kemur það greini- 4
legast í ljós þegar athugað er
að Dani heíir oft vantað, um
lengri tíma, ýmsar vörur, svo
sem kaffi, te, súkkulaði, stein-
olíu o. fl. Ekki liggur munur-
inn heldur í því, að Danir hafi
geíað fengið erlenda nauð-
synjavöru ódýrar en við íslend-
ingar. Munurinn liggur ein-
göngu í því, að í Danmörku
hefir hið opinbera alvarlega
hönd í bagga með því, hve
mikið er lagt á nauðsgnfavör-
una, en hér á íslandi er slíkt
látið sama sem afskiftalaust.
Við höfum að sönnu verðlags-
nefnd, en hún hefir ekki vald
til þess að gera neitt, þó að
hún reyndar vafalaust hefði
getað gert meira en hún heflr
gert.
Hver er nú orsökin til þess
að hið opinbera í Danmörku
hefir gengið svona rösklega, en
hið opinbera hér svona slæg-
lega, i þvi, að vinna á móti
verðhækkunínni? Svarið er of-
ur skiljanlegt. í Danmörku er
sterkastur verklýðsfélagsskapur
í heimi, en hér á íslandi er
hann líklegast lélegastur af öll-
um löndum í álfunni!
I Danmörku hefir verklýð-
urinn vit, og einurð til þess að
heimta rétt sinn. En hér í
Reykjavík er meginið af verk-
lýðnum ennþá svo langt frá
þvi að skilja hvað til síns frið-
ar heyrir, að við kosningarnar
til bæjarstjórnar í fyrra, fékk
listi burgeisanna um 400 at-
kvæðum meira en listi alþýð-
unnar! Og það í bæ, sem að-
allega búa í sjómenn, verka-
menn og iðnaðarmennl, Með
öðrum orðum: mikill hluti af
alþýðunni eltu burgeisana hugs-
unarlaust eins og sauðir.
Það er annars fróðlegt að
athuga hvernig vöruverðið i
hinuin ýmsu löndum hefir stig-
ið því minna, sem jafnaðar-
mannaflokkurinn er sterkari.
1 vor er leið höfðu vörur, frá
því fyrir striðið, stigið á Norð-
urlöndum svo sem hér segir:
í Danmörku........... 66°/o
í Sviþjóð.............. 92%
í Noregi.............128/o°
á íslandi............. 209%
Er verðhækkun þessi ná-
kvæmlega i öfugu hlutfalli við
áhrif alþýðunnar á opinberu
málin. Hér á landi ræður hún
litlu, og hefir til skamms tima