Ingólfur - 21.04.1907, Blaðsíða 3

INGÖLFUR
63
um sbóla mun kosta um 180 krónur,
og þrgar félítill sveitabóndi þarf að
ko'ta samtímis 2—3 b<> n á þann hátt,
þá er eigi vandi að sjá fyrir forlög
hans. Þá tei eg þann ókost verstan,
að börnin verða að fara á mis við um-
önnun foreldra og vandamanna, sem
sjaldnast verður þeim að fullu bætt af
óskyldum, en haft getur illar og æfi-
langar afleiðingar, og ekki þekki eg
foreldra umhyggju, ef þau alment
verða fús á að sleppa þannig hendi af
ungum börnum.
Því hefir verið haldið fram, að jafn-
framt og lögboðin væri ákveðin barna-
fræðsla yrði að lögbjóða skólaskyldu
og skipa fyrir um alla tilhögun kenslu.
Þetta þarí' eigi að haldast í hendur.
Konungsbréfi 2. júl. 1790 um kenslu
lesturs og kristinna fræða hefir verið
hlýtt, eins er um lög frá 9/j 1880, sem
bæta við skript og reikningi, og hvor-
ugt þetta lagaboð skipar skólahald eða
segir fyrir um kensluna. En lostur,
skript, reikningur og kristin fræði eru
til samans miklu tímafrekari námsgrein-
ar en það, sem nú bætist við. Sann-
leikurinn er sá, að sveitafélögin og ein-
stakir menn styðja oftast af fúsu geði
barnafræðsluna eftir því sem efni og
atvik leyfa. Of mikil íhlutun umskip-
un skólanna og kenslutilhögun af hálfu
landstjórnarinnar getur vakið mótþróa
og kæruleysi, en grafið skólalögunum
lika gröf og gaddavírslögin lentu í. Eg
held að löggjafarvaldið ætti fyrst um
sinn eigi að fara lengra en svo, að
gjora kenslukröfurnar eins og þær eru
í frumvarpinu, heimta árlegu prófin og
gjöra fullnaðarpróf að skilyrði fyrir vist-
ráðakosti, styrkja ríflega barnafræðsluna,
einkum heimilafræðslu, farskóla og
sunnudagaskóla, veita fé til kennara-
fræðslu og gjöra kennarapróf að skil-
yrði fyrir styrk til barnakenslu á sín-
um tíma og hæfileg launakjör fyrir kenn-
ara, en jafnframt þessu að ganga eftir
að prestar vanræki eigi húsvitjanir og
styðji á annan hátt barnafræðsluna. - -
Svo er það von mín, að almenningur
leggist á vogarstöngina og lyfti þung-
anum, — þvi að allir vilja óskabörn eiga.
Að lokum fá orð til klerksins á
Kvennabrekku. Hann reit nýlega í
Fjallkonuna langt mál um barnafræðslu
og er því að nokkru svarað hér að
framan. Hann hefir virðingarverðan
áhuga á þessu máli og vill ekkert til
barna'ræðslnnnar spara. Heimilisfræðsi-
an er í hans augurn kák og hefir verið,
ea fastir skólar og farskólar með föst-
um aðsetrum eina leiðin, skólaskyldan
nauðsynleg trygging fyrir notkun þess-
ara stofnana og valdboð ofan að. Kostn-
aðarhliðina athngar hann mjög lauslega
og álítur oss hafa næg efni til að kosta
þessa barnafræðslu, af því að við getum
keypt útlendan varning fyrir nokkrar
miljónir árlega. Þessu framanskráða
hefi eg að nokkru áður svarað. En
eg skal þó taka það fram, að mikill
fjöldi heimila notar enn eingöngu heima-
fræðslu fyrir börn og mörg þeirra leysa
hana vel af hendi. Þetta er að þakka
æðri alþýðuskólum, sem gjört hafa hús-
feðurna hæfari til að kenna börnunum,
en forfeður þeirra og mæður voru. Um
útleudu vörukaupin er það að segja, að
því meira fé, sem vér verðum að láta
fyrir útlendar nauðsynjar, því minna
verður eftir fyrir innlendar nauðsynjar,
svo eg hafi sem fæst orð um þá rök-
semd. Hvernig hann komst að þeirri
niðurstöðu, að heimagönguskólar gætu
verið til sveita, en sunnudagaskólar
ekki, vegna vatnsfalla og torfæra, það
er mér óskiljanlegt. Hitt get eg verið
honum sammála um, að prestur vegna
stöðu sinnar kunni yfirleitt skil á kenslu-
málum; en eg minnist jafnframt þess,
að 2 þeirra rituðu nndir nefndarálitið
í efri deild síðast.
Það er ýmislegt fleira athugavert við
kenningar klerksins, sem eg læt af
skiftalaust, af því að hann er alþýðu-
vinur og honum gengur gott eitt til.
Það sem mest hneykslaði mig hjá hon-
um, var keiiuiu6iu uiu vuiuboóið ofaii
að um skipun barnafræð slunnar og það
að taka ráðin af bændum, er honum
þykja nízkir og nærsýnir í fræðslumálum,
sem undirtektir sýslunefndanua undir
málið hafi sýnt. Staðhæfing sú er ekki
réttlát, þegar litið er til fjöldans, getur
átt við um einstaklinga Yfirleilt finst
mér hann hafa farið nokkuð fljótt yfir
sögu, ekki ólíkt því, að einhver stofu-
lærður bragðakarl hefði hvolftyfir hann
askloki með hann reit.
JFirði á laugardag fyrir páska.
Sveinn Ólafsson.
Aliuaima-rómiiriiiii.
1907.
(Eftir „Lögbergi11).
Þeir sögðu áður ilt um hann
sem upphafs-lið i prett og tjónum.
Og niðri fyrir flestum brann
hvað fast í sig hann læsti klónum.
Þeir sáu ’ann Auð með eigin sjón —
og af því fór þeim líka’ að volgna —
sem átti marga millión,
að miklu leyti frá þeim stolna.
En bærinn hafði búist um,
því bezta tjaldið á hans götum,
með fólk í þvögu’ og þyrpingum.
Öll þjóðin gekk í spari fötum.
og kropið hafði þegn og þing
með þakkar gerðum, við hans stóla,
og blessun fyrir blóðpeniug —
hans bóta-gjöf til kirkju’ og skóla.
En þakklætið ei þangað rann,
né þrotin björg, sem á hann snikti. —
Að geta orðið eins og hann,
var óskin sem hjá flestum ríkti!
Því sérhvert vald og upphefð er
oss öfundsvert, bvaðljóttsem grunar —
og annars vonzka er verst sem þér
þinn vesaldómur fyrirmunar.
Að stela aldrei fólki frá,
er fornyrði, og iit að sanna.
Eu það sem falsið fellur á
er fyrirlitning þorra manna. —
Nú fanst mér grenja glópur hver,
sem gapti uppi’ á stétt og haugi:
„Sko, alt vort fjas um flekk á þér
var fyndni tóm — og sagt í spaugi".
Stephan Q. Stephansson.
„Gömlu lögin.“ Guðmundur Ingi-
mundarson á Ölvaldsstöðum á Mýrum
boðaði til samkomu í Bárubúð á föstu-
dags kveldið og söng þar grallaralögin
gömlu fyrir fólkið. Þangað kom margt
manna til þess að hlýða á þessa nýstár-
legu skemtun og fróðlegu. Guðmundur
verður áttræður á sumardaginn fyrsta
og var hann forsöngvari á Borg um
fimm tigu vetra. Hann kann nær tveim
hundruðum fornra sálmalaga og fer vel
með að þeirra tíma hætti, hefir afar-
mikla rödd og sterka og þolna svo að
undrum sætir um svo aldraðan mann.
Hann kom suður hingað til þess að
syngja nokkur hinna fornu laga í hljóð-
geymi Edisons og firra þau svo gleymslu.
íslendingar í Vesturheimi.
íslcnzkir þingmcimí Manitoba.
Fylkisþingið var rofið í febrúar og efnt
til nýrra kosuinga. Fóru þær fram 7.
marz (í öllurn kjördæmum, uema einu
nokkrum döguin seinna) og urðu þau
Fikolok að íhaldsmenn náðu 28 sætum
en framsóknarm nn 12. Unnu fraui-
sóknarmenn fimm sæti fram yfir það,
er þeir höfðu fyrir kosningarnar.
Tveir íslendingar hlutu kosningu,
báðir framsóknarmonn: Thomas H.
Johnson og Sigtryggur Jónasson.
Sigtryggur Jónasson kepti við Bald-
vin L. Baldvinsson ritstjóra Heim-
kringlu í Gimli-kjördæmi, (Nýja íslandi)
og feldi hann með nær 150 atkv. mun.
Baldvin hafði unnið kjördæmið af Sig-
tryggi við næstu kosningar áður. Hafa
þeir löngum öndverðir klóast, kapparn-
ir, og ýmsir átt högg í annars garð.
Thomas H. Johnson (Tómas Her-
mann Jónsson) sótti til þingmensku í
Yestur-Winnipeg kjördæmi móti Mr_
Sharpe fyrrv. borgarstjóra í Winnipeg
og öðrum stjómmálamanni enskum og
bar sigur úr býtum með 228 atkvæða
mun.
Tómas Hermann er fæddur á Héð-
insböfða á Tjörnesi 12. febrúar 1870.
Faðir hans er Jón bóndi Björnssou
umboðsmanns, Kristjánssonar bónda á
Illugastöðum í Fujóskadal, bróður Bjarn-
ar í Lundi. Eu móðir Tómasar var
Margrét Bjarnadóttir frá Fellsseli í
Kiun, fyrri kona Jóns. Bjuggu þau
um hríð á Héðinshötða með rausn mik-
illi og höfðingsskap unz Margrét and-
aðist. Fóru þeir feðgar vestur um
haf 1878 og héldu fyrst til Nýja-ís-
lands, en þaðan til Winnipeg. Þar
gekk Tómas i alþýðuskóla og vann sér
fé með því að selja blöð. En er hann
var 16 vetra fór hann með föður sín-
um til Algyle bygðar. Þar sótti hann
kenuaraskóla og tók próf 1888. Kendi
hann þá á sumrum en stundaði skóla-
nám á vetrurn og lauk fullnaðarprófi
(B. A.) við . skóla Gustafs Adolfs í
Minuesota 1895. Lögfræðisprófi lauk
hann árið 1900.
Síðan hefir hann haft á hendi mála-
flutning í Winnipeg og getið sér hinn
bezta orðstír. Hann er einkarvel að
sér í landsmálum öllum þar og hefir
kyut sér þau „með lífi og sál“ frá
barnæsku. Hefir hann og jafuan átt
mikinn þátt í opinberum málum Hann
var oinn af stofnöndum félags þess í
Winnipeg, er heitir „Young Men’s
Liberal Club'1 og fyrstur forseti mál-
fundafélags frjálslyndra íslendinga þar
í bænum. Haun er „prýðilega máli
farinn og hefir flesta þá hæfileika, sem
stjórnmálamanni koma bezt. Brestur
hann hvorki einurð, lag né lipurð að
koma málum sínum fram, er manna
hepnastur að ná fylgi þeirra, er á þarf
að halda, og hefir mikið af þeim hygg-
indum sem í hag koma“, að því er
„Breiðablik“ segja. Eru allir einróma
um það, að hann muni skipa þing-
mannssætið • þjóðflokki sÍDum til vegs
og sóma.
Muimalát. Jón JBenediktsson pró-
fasts frá Hólum í Hjaltadal (Vigfús-
sonar prófasts í Garði í Kelduhverfi
Björnssonar) lézt í Marshland í Mani-
toba 16. febr. þ. á„ 68 ára að aldri.
Hann var einbirni föður síns og erfði
eftir hann fé mikið en var ósýnna um
fjárgeymsluna en forfeðrum hans og
nær öreigi, er hann fór vestur um
haf 1888. Fjórir synir hans eru upp-
komnir vestra.
Bæja? bryggjiui.
Allir kannast við bæjarbryggjuna,
bryggjuna, er hvílist svo falloga á sem-
entspoka undirstö'unni hans Tryggva
gamla. Allir vila og, að hún var í
upphafi bygð til allsherjar nota bæjar-
búum sjálfum fyrst og fremst, svo og
öllum aðkomendum útler.dum sem inn-
lendurn. Allir vita ennfremur, að bær-
inn á enga aðra bryggju, og ef bæjar-
búar yrðu sviftir frjálsri notkuu henn-
ar, þá stæðu j eir örþrifráða og að-
komu-fólk hefði hvergi frjálsan aðgang
að bryggju.
Hann Tryggvi Gunnarson, gamli
kaupstjórinn og Ásgeir Sigurðs3ou
verzlunarstjóri verzlunarfélagsins Cop-
laud & Berrie & Co. sækja nú um til
bæjarstjórnarinnar, að fá sér selda bæj
arbryggjuua á leigu um 4 ár ásamt
húsi þvi, er á að byggjast við hana,
mót 1000 kr. eftirgjaldi.
Sagt er, að að baki þeim standi stór-
kaupmeunirnir: Gunnar Gunnarsson,
Ditleifr Thomsen og Jes Zimsen o. íl.
þess háttar óeigingjarnir bæjarfélags-
vinir!
Þeirn félögum, karlinum og þjónum
hans, hafði fundist bæjarstjórnin gæti
gert á þeirn það vinarbragð, að veita
þeim þessi einkaréttindi umsvifalaust,
en bæjarfógetauum fanst betra að
hugsa málið og varð það ofan á, að
nefnd var sett í það.
Það er vonaudi að bæjarbúar hafi
vakandi auga með máli þessu, og láti
til sín taka, ef ætti að fara að einoka
þessa einu bryggjumynd, er þeir eiga
allir jafnt nota-tilkall til.
Bœjarvinur•
t Guuuar Sæmundsson
námsiuaður við prestaskólann lézt hér
í bænum 3. þ. m. Hafði hann legið
rúmfastur í berklavciki síðau í haust.
Hanu var fæddur í Viðvik í Skagafirði
1. maí 1878. Faðir hans er Sæmund-
ur bóndi Árnason, bróðir Magnúsar
Árnasonar trésmiðs í Rvík, Sigurðsson-
ar bónda í Ytri-Njarðvík, Árnasonar,
Einarssonar í Olafs firði, Jónssonar,
bróður séra Eiriks í Vogsósum, Magn-
ússonar.
Gunnar tók burtfararpróf úr latíuu-
skólanum vorið 1904 og dvaldi fyrir
Dorðai uuz hanu byrjaði nám við
pre3taskólann í haust. Hanu lagði
mikla stund á söngfræði og var væn-
legt söngskáld. Eitt af lögum hans
(„Kveðja") er prentað í Ingólfi 1904.
Hann var dugnaðarmaður í hvívetua
meðan hann var heill á húfi, stiltur
í skapi og hinn bezti drengur. Haun
var kvæntur Elísabet Tómasdóttur
prests á Völlurn í Svarfaðardal og áttu
þau einu son, er Tómas heitir.
Saga íslands hefir verið skammar-
lega lítið rækt í skólum hér til þessa.
Gott dæmi þess er það, semminst er á í
„Nj(ju Ivirkublaði11 17. þ. m. Þar er
sagt, að Friðrik Nielsen kirkjusögu-
kennari í Khöfn hafi verið íslenzkum
guðfræðingum innan handar. „Til bar
það við próf að hann vildi gera ís-
lendingum vel til, allra helzt ef hann
hugði þá tæpa, og ,tók þá upp‘ í kristni-
tökunui á íslandi eða í Noregi, en
]>að varð hlutaðeigendum miklu fremur
til falls e>i reisnar — og er Ijótt frá
að segja, að slíkur skuli vera undir-
búninguriun héðan að hoiman.“
Þetta er eitt sýnishorn af ótal um
þjóðræktarleysi og vesalmensku. Húu
sést víðar en í stjórnmáladeilunni.