Landið - 17.08.1917, Blaðsíða 3

L A N D I Ð
Píanó
þau er ég iitveg,& eru
þau laiifí’-beztu og ódýr-
untu sem liiiigað flytjasl.
JBoftur <Siuðmunósson.
Smiðjustíg 11. Reykfavík.
Fréttir.
131
EM:
><E

TAKIÐ EFTIR.
Þýðingarmikið nýmæli.
Lífsábyrg-ðarfélagið
„CARENTIA"
hefur nú ákveðið, að aðalumboðsmaður þess hér á landi
geti eftirleiðis gefið út bráðabyrgða lífsábyrgðarskírteini,
sem að öllu sé jafngild hinum reglulegu lifsábyrgðar-
skírteinum félagsins, sem út eru gefin á aðalskriistofu
þess í Kaupmannahöfn.
Þetta er afar-þýðingarmikið nýmæli, því að í stað
þess, að þurfa að bíða eftir því, að úrskurðað verði í
Kaupmannahöfn, hvort umsækjendur fái sig líftrygða eða
ekki, geta menn nú fengið gott og gilt lífsábyrgðarskír-
teini stFax sem læknisskoðun hefur farið fram, og land-
læknir G. Björnsson — sem er yfirlæknir félagsins hér á
landi — hefur úrskurðað, hvort umsækjandi er tækur til
lífsábyrgðar. Hingað til hefur ekkert lífsábyrgðarfélag
trúað fslenzkum lækni fyrir því starfi, og eng’um
ísl. nmboðsmanni hafa vorið veitt
slílc réttindi. Og ekkert annað lífsábyrgðarfélag
býður þessi mikilsverðu hlunnindi.
Aðalumboðsmaður á íslandi:
Ó. G, Eyjólfsson, Reykjavík.
i
\<z
EME

EK
skrá: „Samþykt þessarra laga væri
sama sem afnám bannlaganna. En
nú eru bannlögin sett samkvæmt
alþjóðaratkvæði og væri því óhæfa
að nema þau úr gildi, nema samkv.
undangenginni almennri atkvæða-
greiðslu um málið. Þar sem nú
engin slík atkvæðagreiðsla hefur
farið fram, verður deildin að taka
fyrir næsta mál á dagskrá".
Frv. um stofnun mótorvélstjóra-
skóla.
Frv. um breyt. á sveitarstjórnar-
lögunum (um kosningarrétt þurfa-
manna, frv. Bj. R. Stef).
Frv. um frestun á framkvæmd
laga um bjargráðasjóð íslands.
Frv. um atvinnu við vélgæzlu
á mótorskipum (tekið aftur).
j'lýtl bankafrumvarp.
ísafold skýrir frá því 4. þ. m., að
þriggja-bankastjóra-frumvarp sé fram
komið á þinginu, vegna þess, að
hinn setti bankastjóri, Magnús Sig-
urðsson, geri þá kröfu, að annað-
hvort sé sér veitt sæti ráðherra B.
Kr. í bankanum, eða að sköpuð sé
ný bankastjórastaða handa honum.
Ekki er til mikils mælzt.
ísafold skýrir ennfremur frá, að
Framsóknarflokkurinn, sem sam-
kvæmt stefnuskrá sinni hefur tekið
að sér að vernda hag Landsbank-
ans, geri hann nú að „Ieiksoppi
stjórnmála-bragða, bak við tjöldin",
með aðstoð Tímans, sem ísafold
telur málgagn Framsóknarflokksins.
Telur blaðið aðfarir þessar koma
úr hörðustu átt.
Vér teljum þessa frásögn mjög
ósennilega, að því er Framsóknar-
jlokkinn snertir, sem í eru tómir
vandaðir alþýðumenn, eftir því sem
oss er frekast kunnugt.
Það atferli flokksins mundi og
ríða í beran bága við stefnuskrá
hans.
Sögunni fylgir manna á meðal,
að nokkurs konar yfirflokkur utan-
þingsmanna, harðvítugur braskara-
flokkur, sem haft hefur alt síðari
ára brask á fingrum sér, hér á
Suðurlandi, vaki yfir því, að sá
einn verði bankastjóri í Lands-
bankanum, sem braskararnir helzt
kjósi. Styðst sú saga m. a. við
það, að aðalmaður þessa braskara-
flokks, ofan úr sveit, sitji hér lang-
vistum um heyannatímann, til þess
að passa upp á þetta nauð-
synjamál.
Ekki kvað þetta nýja frumvarp
hafa verið borið undir Landsbanka-
stjbrnina, landsstjórnina, né nokk-
urn þingjlokk, áður en það var bor-
ið fram og er slfkt alveg óvana-
legt, er um löggjöf fyrir Tixnds-
stojnun er að ræða.
Síðar mun gefast tækifæri til að
skýra nánara frá málavöxtum.
Mannalát.
Porgrimur Johnsen, fyrv. héraðs-
læknir, andaðist hér í bæ fyrri föstu-
dagsnótt. Hann hafði legið rúmfastur
langa hríð, enda maður hniginn að aldri.
Ole P. Finsen, sonur Olafs Finsens,
héraðslæknis á Akranesi, andaðist að
Geitabergi á laugard. var, eftir stutta
vanheilsu. Átti hann 22 ára afmæli
þann dag. Var hann mesti efnismaður
og vel látinn.
Sjónleikarnir,
sem leiknir voru um helgina og í
gærkveldi („Malarakonan 1 Marly“ og
„Vinnustúlknaáhyggjur") tókust vel, og
skemtu áhorfendur sér hið bezta, enda
eru leikarnir fjörugir. Leikendur voru
frú Stefanía Guðmundsdóttir, ungfrú
Soffia Guðlaugsd., herrarnir Jón Vig-
fússon, Óskar Borgþórsson og Tómas
Hallgrímsson.
Tíðin
hefur verið ágæt síðan 1 lok vikunn-
ar sem leið, stöðugt sólskin og blíð-
viðri. Hefur það komið sér vel til sjós
og sveita, eftir óþurkana undanfarið.
Gnfnbátsfélng Faxaflóa
hefur hækkað fargjöld á gufubátnum
Ingólfi um 100%, sökum dýrleika kola.
Læknaskipun.
Árni Helgason er skipaður læknir
í Höfðahverfi, Halldór Kristinsson í
Reykjahverfi og Pórhallur Jóhannes-
son í Þistilsfirði.
Lausn frá embætti hefur fengið
Guðmundur Thoroddsen, Iæknir á
Húsavík, og er hann seztur að 1
Danmörku.
Síldarafli
kvað enginn vera við Isafjarðardjúp
uú sem stendur og óstöðugur fyrir
norðurlandi.
Endurreisn
nýlendu Norðurbúa
á Grænlandi.
Eftir stud. polit. Jón Dúason.
Fyrirlestur haldinn 1 Grænlandsfélaginu
8. febrúar 1917.
(Frh.). -----
Einhver kynni nú að freistast
til að hafa það á móti þessu fyrir-
komulagi verzlunarinnar, að fæð
ingjarnir muni heimta sama verð
og landnámsmennirnir og land-
námsmennirnir muni brátt heimta
einokunina afnumda.
Ef Iandnámsmenn fengju forrétt-
arhlunnindi fram yfir fæðingjana,
mundi óánægja meðal fæðingjanna
vera skiljanleg. En landnámsmenn
fá engin forréttindi. í stað þess
að fæðingjar greiða stjórnarkostnað
og önnur landsútgjöld með verð-
muninum milli verðs þess, sem ein-
okunin gefur á Grænlandi og mark-
aðsverðsins erlendis, greiða land-
námsmenn nýlenduútgjöld sín með
beinum skatti eða með innflutn-
ingsgjaldi á lítt nauðsynlegum vör-
um strax og nýlendan er komin
vel á stofn. Sú cinasta óánægja,
sem þá væri hægt að hugsa sér,
mundi þá koma tram í kröfum um
K erenskij,
núverandi alræðismaður á Rúss
landi. Hann var áður dómsmála
ráðherra í ráðaneyti Lvoffs fursta,
en síðar forsætisráðherra. Hann er
foringi svo kallaðs verkamanna-
flokks í þinginu og er duglegur
maður. Hann er rúmlega hálf-fer
tugur að aldri.
endurbætt skatta- og verðlagsfyrir-
komulag. En hin eiginlega orsök
til óánægjunnar er þá ekki ný-
lendustofnunin, heldur gallar á nú
verandi fyrirkomulagi verzlunar-
innar, sem nýlendustofnunin mundi
fletta ofan af. Slíkur fundur eða
framkoma réttmætra óska frá fæð
ingjunum, rannsókn fræðimanna á
þeim og áframhaldandi umbætur,
hljóta að virðast hverjum einum
æskilegar, sem óskar þess, að ein-
okunin haldi áfram að standa til
blessunar fyrir Skrælingja. Misskiln-
ingur og óréttmætar kröfur bera
eins og kunnugt er frumfræ dauð-
ans í sér, og þeim verður auðveld-
lega vísað á bug vegna þeirra for-
ráða, sem menn hafa tekið sér yfir
Skrælingjunum. En menn verða
einnig að líta á það, að Skrælingj-
um veitir erfiðara að bera verð
það, sem einokunin gefur þeim,
saman við verð það, sem nýlendu
menn fá, en við markaðsverðið
fyrir þeirra eigin afurðir, sumpart
vegna þess, að útflutningsvörur
landnámsmanna verða aðrar, eða
sama vara verður öðruvísi tilbúin
hjá landnámsmönnunum og sum-
part vegna þess, að fæðingjarnir
eru algerlega ófærir til að koma
sama verzlunarfyrirkomulagi og
sama tilbúningi á vörunum á hjá
sér og Norðurbúarnir. Menn verða
einnig að minnast, að kvartanir og
kröfur eiga erfitt með að koma
fram á Grænlandi, vegna þess hve
bygðín er dreifð og vegna skorts
á málgögnum m. m. Hvað norrænu
nýienduna snertir, bætist þar við,
að hún er fjærri Skrælingjabygð-
um og Skrælingjar fá ekki að koma
þangað
Að landnámsmenn myndu heimta
afnám einokunarverzlunarinnar er
næsta ótrúlegt. Þar sem landnáms-
menn framleiða vörur sínar til að
selja þær á markaðinum, leitast þeir
ekki aðeins við að framleiða þær
svo ódýrt eins og mögulegt er,
heldur einnig að selja þær fyrir
sem hæst verð. Undir veldi ein-
okunarinnar verður þessu síðara
takmarki bezt náð, en þar á móti
myndi frjáls samkepni, þar sem
framleiðendurnir Iegðu hver í kapp
við annan, lækka verðið. Það er
því hversdagslegt, að framleiðend-
ur í öllum siðuðum löndum myndi
samtök til þess að komast hjá sam-
kepninni að eins miklu leyti og
hægt er, og einokunarverð færist
yfir okkur samtímis og frjálst mark-
aðsverð þver. Einokunarsamtök, ein-
okunarsamrunar og samvinnufélaga-
sambönd myndast, sem minka
kostnaðinn við framleiðsluna eða
þá við söluna og drotna yfir
markaðinum að eins miklu leyti
og kringumstæðurnar leyfa. Það
er þannig alkunnugt, að verð það,
sem Danir fá fyrir landbúnaðar-
vörur sínar fram yfir aðra er ekki
síður að þakka veizlunarfyrirkomu-
laginu en verklegum yfirburðum
við framleiðsluna. Þar sem það
nú þar á ofan er sérlega gott að
hagnýta sér einokunina á nauð-
synjavörunum, sem fluttar eru frá
Grænlandi, geta menn enn betur
skilið, að það yrði ekki landnáms-
mönnum til hagnaðar, að einokunin
sé afnumin. — Ef stjórn einokunar-
verzlunarinnar gerir sig seka í opin
berum yfirsjónum, munu Norður-
búar heimta eftirlit með verzluninni.
Eðli hennar mun þá breytast og
nálgast og líkjast samvinnufélaga-
sambandi eða einokunarsamtökum
framleiðenda. Og því meiri sem út-
flutningurinn frá Grænlandi verður,
því meiri áhugi mun vaxa á fyrir-
komulagi verzlunarinnar og viðhaldi
einokunarinnar.
Einokunarverzlunin er þannig ekki
til hindrunar fyrir þessu landnámi,
og tilefnið til afnáms hennar, ef
það á fyrir að liggja, hlýtur að
spretta af öðrum ástæðutn, t. d
skorti á vilja eða getu til þess að
framfylgja réttri stefnu f hagsmuna-
málum Skrælingja, að hún setur
sig upp á móti norrænni þjóðlegri
eflingu í landinu og notkun auðs-
uppsprettna þess, að utanaðkomandi
áhrif eins og t. d. þvingun frá
öðru landi eða ríki eða siglingar
yfir til Hudsonsflóa, sem brátt
verða nú hafnar, geri hana ófram-
kvæmanlega á Skrælingjunum í
sinni núverandi mynd.
Menn vilja ef til vill svara að
það landnám, sem hér hefur verið
stungið upp á, yrði til skaða fyrir
Skrælingja. (Frh.).
Yegna útbreiðslu sinnar
er LANDIÐ sérlega hentugt
auglýsingablað fyrir öll viðskifti.
Ititíregnir.
Ársrit hins ísl. fræðafélags
i Kauþmannahöjn. Með myndum.
Annað ár. Khöfn 1917.
Þessi árgangur ársritsins er fjöl-
breyttur og skemtilegur að efni. Er
það sem hér segir:
Heimur og geimur, þættir úr al-
þýðlegri stjörnufræði, eftir próf.
Þorv. Thoroddsen. Er grein þessi í
fjórum köflum: 1. Breytilegar og nýj-
ar stjörnur. Heimsendir. 2. Stjörnu-
þyrpingar og þokustjörnur. 3. Vetr-
arbrautin. Takmörk alheimsins. 4.
Geimurinn. Á rúmum 40 bls. hefur
prófessornum tekist að þjappa sam-
an firnum af fróðleik um þessi efni
og skýra frá nýjasta árangri vís-
indanna í þessum greinum, en kem-
ur þó víða við. Meðferð málsins
hjá prófessornum er sú, sem menn
kannast við — lipur og létt, með
ramíslenzkum sveitablæ, og að þvf
er til stjörnufræðinnar og annarra
náttúruvísinda kemur, mun óhætt
að reiða sig á frásögn hans, þar er
hann heima hjá sér. En á einum
stað hleypur hann inn í annarra
landareign og þar virðist hann fara
yfir á *Iveg ótrúlegu hundavaði og
þyrlar um sig staðhæfingum, sem
aðeins virðast ryk, eða trú sjálfs
hans — utan við alla þekkingu,
Ég á við útúrdúr hans um „anda-
trúna" svo nefndu, eða spíritismann,
á bls. 34—36. Og allur tónninn í
þeim kafla er harla óviðkunnanleg-
ur og prófessornum varla samboð-
inn.. Eg skal nefna nokkur dæmi.
Á bls. 34 neðst er þessi klausa:
„Hinn þýzki stærðfræðingur og
stjarnfræðingur j. C. F. Zöllner
(1834—1882), sem hneigðist til anda-
trúar á efri árum og var jarinn að
ruglast á geðinuj) þóttist geta sann-
að stærðfræðislega, að sjónhverj-
ingar*) miðlanna væru bygðar á
notkun hins fjórða rúmstigs",
Hér fer prófessorinn tvisvar með
ósannað mál. Að Zöllner hafi verið
x) Leturbr. gerð hér.