Landið - 14.09.1917, Blaðsíða 1

r
Rltrtjóri:
Jakob Jéh. Smári
nagist«r artium
Stýrimannastig t B.
LANDIÐ
37. tolnblað.
Reytjavíb, fóstudaginn 14. sept. 1917.
II. árgangnr.
Árni Eiríksson.
| Heildsaíá" ] Tals. 265 og 554. Pósth. 277. I smá8aia. I
— Vefnaðarvöriir, Prjónavörur tnjög fjölbreyttar. —
Saumavélar með fríhjóli
og
5 áraverksmiðjuábyrgð.
Smávörnr er snerta saumavinnu og hannyrðir.
Pvotta- og lireinlætisvörur, beztar og ódýrastar.
TÆKIFÆRISGJAFIR.
Bogi Bpynjólfsson
yilrréttarmálaflntningsmaður.
Skrifstoí'a í Aðalstræti 6 (uppi).
Venjulega heima kl. 12—1
Og 4—6 e. m. Talsími 250.

Gaffi
|
fjallkoriari j
er a£ öllum 5
viðurkent að vera bezta og fín- •
asta kaffihús bæjarins. •
Fæði og húsnæði yfir skemri {
og lengri tíma. *
Sömuleiðis ágætur heitur og §
w kaldur matur frá kl. 10 8
2 árd. til kl. 12 síðd.
2 Buff með lauk eða eggjum, •
2 hvergi betur tilbúið. 2
Næturgisting hvergi betri. •
Afgreiðsla öll er góð Og fljót. 2
Illjómleikar 2
á hverju kvöldi frá kl. 9-1H/a. 8
Virðingarfyllst.
• Kaffíhúsið Fjallkonan.
© Lauyaveg 20 B.
DALSTEDT.
•••••••••••••••••••••••«
Vér vitjrnn
vekja athygli lesendanna á
öllum auglýsingum, sem í
blaðinu standa.
Vanskil á blaðinu.
Ef vanskil verða á blað-
inu, eru kaupendur beðnir
að gera afgreiðslunni að-
vart um pað svo fljótt
sem hægt er.
LANDIÐ oif ódýrasta
vikublaðið á Íslandi.
Bankamálið.
Agrip af ræðu Björns Kristjáns-
8 0 n a r bankastj. við 2. umr. i nd. um frv.
til laga um breyt. á lögum nr. 12, 9. júli
1909, um breyt. á lögum um stofnun lands-
banka 18. sept. 1855, m. m.
„Enda þótt ég viti, að það sé „að
tala við hann tóm“, að tala um
þetta mál, og enda þótt mér sé
ljóst, að svo séu net riðin — ein-
stakra manna net utan þings og
innan — að það þurfl meira en
meðal-þingmann til að smjúga í
gegnum þau, þá leyfi ég mér samt,
að fara nokkrum orðum um málið,
því til skýringar.
Ég var ekki við, þegar málið kom
til 1. umræðu hér i deildinni, svo
ég verð að biðja hæstv. forseta af-
sökunar á því, að ég tala nokkuð
alment um málið, en held mér ekki
fast við einstök atriði frv., eða
brt.till. þær, sem fyrir liggja. En
ég skal reyna að vera eins stutt-
orður og mér er unt.
Á alþingi 1915 var borið fram
frumvarp hér um bil samhljóða
þessu. Það frv. var afgreitt með
svohljóðandi rökstuddri dagskrá:
„í þeirri von, að landsstjórnin
stuðli að því, að stjórn Landsbank-
ans ráði sér um tíma duglegan fjár-
málamann bankafróðan, að enduð-
um Norðurálfu-ófriðnum, til þess
að starfa að sölu bankavastabréfa
veðdeildarinnar erlendis og greiða
fyrir viðskiftum bankans við er-
lendar peningastofnanir og efla láns-
traust landsins í útlöndum, tekur
deildin fyrir næsta mál á dagskrá".
Dagskráin sýnir, að þinginu hefur
þá ekki þótt þörf að fjölga banka-
stjórunum. Málinu var ekki vísab
til stjórnarinnar í þeim tilgangi, að
hún kæmi fram með þetta eða
þessu líkt frumv., heldur var til
þess ætlazt, að hún útvegaði út-
lendan fjármálamann til að greiða
fyrir viðskiftum bankans í útlönd-
um og til að selja verðbréf.
Háttv. framsögumaður hefur nú
rakið þær ástæður, sem mæla með
því, að fjölga bankastjórunum. En
ég verð að segja það, að fyrst ekki
þótti ástæða til að fjölga þeim
1915, þegar verzlunin var í fullum
blóma, þá sé ég ekki mikla ástæðu
til að fjölga þeirn nú, þegar vitan-
legt er, að þing muni verða haldið
næsta sumar, og að þá muni banka-
málið verða tekið frá rótum og
gagngerðar breytingar gerðar á fyrir-
komulagi bankans.
Ég verð líka að taka það’ fram,
að nú er dauða-ástand í bönkun-
um, eins og í verzluninni yflrleitt.
Yiðskiftin mega heita dauð. Þab
er ekki einu sinni hægt að senda
eina einustu ávísun út fyrir lands-
steinana, ekki svo mikið sem einn
tékk til Englands, án þess að eiga
á hættu, að hann verði skotinn í
kaf. Viðskiftin út á við eru sem
sagt því nær alveg dauð. Og hvernig
stendur þá á því, að þetta þing er
svo bráðlátt á, að fjölga mönnum
í bankastjórninni? Mörgum verður
á að spyrja um orsökina til kapps-
ins, sem lagt er á þetta mál nú.
Málið var borið fram af tveimur
lögfræðingum í Ed. Það er eðlilegt,
að sú stétt vilji reyna að koma
að sínum mönnum sem víðast, og
er ekkert út á það að setja. Aðal-
ástæðan, sem þeir færðu fyrir frv.
var sú, að báðir bankastjórarnir
væru settir. Nú er breyting orðin
á því, og annar bankastjórinn skip-
aður. Ef það þykir ekki nóg, þá
er hægurinn hjá, að kalla hinn
skipaða bankastjórann, Björn Sig-
urðsson, heim, því auðvitaÖ er eng-
inn vandi að fá mann í stað hans
í Englandi. Ég sé því ekki ástæðu
til, að fjölga bankastjórunum nú,
fremur en 1915. Viðskiftin eru
ekki svo blómleg, og ekki útlit
fyrir, að þau aukist að mun til
næsta sumars, að minsta kosti ekki
svo, að þau verði meiri en 1915
Enda fór svo í Ed., að annar lög-
fræðingurinn snerist á móti sínu
eigin frv, þegar hann vissi að annar
skipaði bankastjórinn væri kominn
í bankann. Þá fann hann, að á-
stæða hans fyrir frv. var horfin og
greiddi því atkvæði á móti því.
Nú hefur málið verið í nefnd hér
í deildinni, og furðar mig ekkert á
þeim niðurstöðum, sem hún hefur
komizt að. Sjálfur formaður henn-
ar flutti írv. fram á þinginu 1915,
svo það er ekki nema eðlilegt, að
kann fylgi því fram nú. Ég hólt
því fram 1915, að þingið ætti ekki
að fjölga bankastjórunum fyr en
bankastjórnin æskti þess. Þingið
félst á það með hinni rökstuddu
dagskrá, að ekki ætti að fjölga, fyr
en einhver þörf væri á því. Og ég
veit ekki til, að neitt hafl reynzt
í ólagi í þessi 7 ár, síðan breyt-
ingin varð, eða í tíð okkar nafna.
Frumvarpið er hvorki borið fram
að undirlagi bankastjórnarinnar né
landsstjórnarinnar. En hvers vegna
er það þá borið fram? Og hvers
vegna er þetta kapp á það lagt, að
koma því í gegn? Það er ráðgátan.
Og ég er viss um, að almenningur
mun vilja fá að vita, í hverju ráð-
gátan liggur og sjá hana leysta.
Ég hef ekki svo mikið að at-
huga við það, að bankastjórarnir
séu gerðir 3. Hitt þykir mér leið-
ara, að lög bankans skuli vera
jærð svo úr lagi, að lítt mögulegt
verði fyrir stjórn bankans að fram-
V. B. K.
Yandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Léreft, bl. og óbl. Tvisttau. Lakaléreft. Rekkjuvoðir.
Kjólatau. Cheviot. Alklæði, Cashimire.
Flauel, silki, ull og bómull. Gardinutau. Fatatau.
Prjónayörur allsk. Regnkápur. Gólfteppi.
Pappír og ritföng. Sólaleðnr og Skósmíðavörur.
Heildsala. Smásala.
Verzlunin jjjirn Xristjánsson.
kvæma stjórnarstörfin, lögum sam-
kvæmt, og að viðskifti bankans
verði stórhindruð.....................
Þá kem ég að 1. brtt. Eftir
henni felst óg á það til samkomu-
lags, að lofa nýja bankastjóranum
að standa, en ég kann ekki vel
við, að það sé tekið fram, að einn
bankastjórinn skulí vera lögfræð-
ingur, fyrst ekkert er tekið fram
um hina. Það er ekki af því, að
ég hafi neitt á móti lögfræðingum,
en ég kann ekki við, að það sé
beint gert að skilyrði, að einn
bankastjórinn sé úr þeirri stótt;
en ekkert tekið fram um, hverrar
stéttar hinir bankastjórarnir eigi að
vera. En hins vegar legg ég til,
að gæzlustjórarnir fái líka að standa,
þó þessum bankastjóra verði við
bætt. Ég get ekki felt mig við, að
þeim só kipt í burtu, svo banka-
stjórnin verði aðeins skipuð þrem-
ur mönnum í stað fjögurra, sem
nú eru. Það er fyrir þá sök, að
óhugsandi er að fækka þeim, sem
löglegan rétt hafa til að undirskrifa
í bankanum. Það hefur stundum
veizt fullerfitt, að ná í tvo menn
úr bankastjórninni til að skrifa
uudir, og því erftðara verður það,
ef hún verður ekki skipuð nema
þremur mönnum. Yel getur verið,
að einn af þessum bankastjórum sé
á ferð, — eins og tekið hefur verið
fram, að ætlazt sé til, að banka-
stjórar ferðlst til að selja banka-
vaxtabréf 0. fl. — annar getur ver-
ið veikur, og er þá ekki hægt að
útbúa löglega skjöl bankans. En
bankastjórnin verður altaf að vera
að skrifa undir, bæði tékka, alls
konar ávísanir og bréf, sem altaf
þarf að vera að senda og eru ógild
eða ólögleg, nema 2 úr banka-
stjórn undirskrifl Auk þess verða
tveir bankastjórar að undirskrifa
alla víxla og önnur lán innan
bankans, áður en þeir ganga til
gjaldkerans. Annars má hann lög-
um samkvæmt ekki láta útborgun
fram fara.
Ég veit ab ég verð þegar mintur
á, að það megi setja mann sem
bankastjóra. Jú, það er að vísu úr-
ræði, sem ætla mætti að ekki væri
erfitt að gripa til. Eu það er nú
ekki eins og að ganga inn í kaffl-
hús, að setja nýjan bankastjóra. Á
því eru margháttaðir örÖugleikar.
Fyrst 'verður að tilkynna setning-
una til viðskiftamanna bankans út
um allan heim, og senda hina nýju
undirskrift. Annars er hún ekki
tekin gild. Þetta verður að gera
tvisvar í hvert skifti, sem breyt-
ing verður á undirskriftum í bank-
anum. Þab getur og vel verið, að
tékkur sé kominn tii viðtakanda
áður en tilkynningin um undirskrift-
ina er komin fram, og gæti það
orðið til skaða fyrir viðskiftin.
Þess-utan komast þannig inn í
bankann ókunnugir menn, sem
ekkert þekkja til starfanna, en kom-
ast í hvert skifti inn í „heimuleg-
heit“ bankans, hag almennings 0.
fl. Afleiðingin verður sú, að’ trún-
aðarmál þau, sem bankastjórnin á
að bera ein ábyrgð á, dreijist á
óviðkomandi menn, þannig, aðtrygg-
ingin fyrir þvi að þagnarskyldan sé
uppfylt af bankastjórunum sjálfum,
hverfur. Þessvegna er það vitanlegt,
að þingið verður að ganga svo frá
bankalögunum, að fleiri mönnum
en þremur verði heimilað að skrifa
undir. Annaðhvort verður að hafa
fleiri en 3 bankastjóra eða þá
bankaráð sem fengi heimild til að
undirskrifa, og sem væri þá meira
en í orði kveðnu. Gæzlustjóranafnið
er mér ekkert ant um, þeir, sem
undirskrifa, mega heita alt annað.
En það er á þingsins ábyrgð að
sjá um að störf bankans geti gengið
óhindruð, og það er á minni ábyrgð
að skýra frá þeasu, svo þingmenn
sjái, hvað í efni er.
Ég gat þess að mér þætti óvið-
feldið, að aðeins skyldi tekið fram
um einn bankastjórann, að hann
skuli vera lögfræðingur en engar
ákveðnar kröfur gerðar tii hinna,
og án þess að gera nokkra aðra
kröfu til þessa manns en þá, að
hann hafl lokið lögfræðisprófl. Ég
geri því r.áð fyrir í brtt. mínum,
að það sé tekið fram, að 2 af þrem-
ur bankastjórum séu verzlunarfróðir
menn eða bankafróðir. Og til sam-
komulags. hef ég lagt til, að sá 3.
skuli vera lögfróður. Ég álít að það
mundi ekki skapa það traust, sem
til er ætlazt, að ákveða aðeins í
lögum, að einn bankastjórinn só
lögfræðingur, það geri ekkert til
hverjir hinir séu. Ég hygg að það
mundi vekja eftirtekt í öðrum lönd-
um, ef það sfeæði í lögum Lands-