Landið - 20.09.1918, Blaðsíða 3

LANDIÐ
153
Ljúflingar,
nokkur nýsamin lög eftir Loft Guðmundsson.
--Fást hjá bóksölum, ========
Sendið pantanir yðar í pósthólf 436. Reykjavík.
hafa búizt við betra af hendi rit
stjóra, þótt einkum geti það átt
heima um dóminn á fyrsta ritinu,
er nú var nefnt,
Það er stórgalli á flestum ísl. rit-
dómum, að þeir eru verri en
ekkert; eru hvorki höfundum til
leiðbeiningar, né lesendum til hjálp-
ar. Annars væri óskandi, að sá
nýi ritstjóri Eimreiðarinnar næði
sem fyrst gamla ritstjóranum í rit-
dómaralistinni, því þar er maður,
sem flestum íslendingum betur kann
að gagnrýna og er mjög óhlut-
drægur.
Málið á þessum Eimreiðar heftum
er yfirleitt fremur lipurt og blátt
áfram, en tilþrifalaust. Leiðar rétt-
ritunarvillur eru til og frá t. d.:
kvatt f. hvatt, hvísluðust f. kvísl-
uðust, nýskur f. nískur, o. fl., en
svo eru þar þó nokkur orðskrípi og
útlenzkuslettur t. a. m.: fiskirí =
fiskveiði, dumpa = falla, orgel =
organ, ásamt fleiru; og svo þetta
leiða ýyrirbrigði f. fyrirbceri. —
Það er eflaust nóg að útlenzku-
sletturnar tóri í daglegu tali, þótt
eigi séu þær styrktar til langlífis
með því að leiða þær til sætis f
fjöllesnum bókum og tímaritum.
Orðið ýyrirbrigði er að vísu ís-
lenzkur nýgervingur (tæpt 40 ára)
en það er um þetta réttmyndaða
orð að segja, að það er af flestum,
er nú lifa, haft í vitlausri merkingu
og því þannig útleiknu riðið látlaust
gandreið af sæg rithöfunda, er éta
þetta upp hver eftir öðrum í hugs-
unarleysi. Að bregða ýyrir og ýyrir-
brigði táknar að réttu það eitt, er
birtist snögglega og hverfur svo
jafnskjótt aftur (t. d. þarna brá Ijósi
fyrir), en er þó alltíðast haft um
það, er á útlendum málum heitir
fænomen“ er táknar það er birtist
eða ber ýyrir mannlega skynjun;
svo þetta er auðsælega rangt, en
þar á móti er fyrirbæri og að bera
fyrir, réttu þýðingarnar á þessu og
sá nýgervingur er líka vel myndað-
ur og um það bil jafngamall hinum.
Hefði orðið fyrirburður eigi þegar
fyrir löngu fengið nokkuð aðra
merkingu, líka sem ýyrirboði og
birting einhvers yfirnáttúrlegs, þá
væri sjálfsagt að nota það um
„fænomen", samt er engu meiri
misbeiting á máli að viðhafa það i
hérnefndri táknun, en þetta óþol-
anda ýyrirbrigði. Hvorttveggja er
röng merking, en ýyrirburður er þó
sönnu nær og fyrirbœri það orðið,
sem bezt á við.
Þrátt fyrir galla þá, er mér finn-
ast á þessum heftum, eru þau þó
gott og eigulegt rit, er sem flestir
ættu að kaupa og lesa. Af því
maður var orðinn svo góðu vanur
hjá fyrra ritstjóranum, má nýi rit-
stjórinn búast við, að fólk verði
þarna allstrangt í kröfum og geri
sig eigi vel ánægt með Iétting mest-
megnis, og þau bókvirki, sem eigi
eru hóti betri en í meðallagi. Hann
er Ifka svo mikill gáfumaður, að
búast má framvegis við hinu bezta
frá honum
Eimreiðarvinur.
Sambandsmálið.
Almenningsatkvæðagreiðsla
19. oktðber.
Stjórnarauglýsing kom út 10. þ.
m. um almenna atkvæðagreiðslu
um sambandslög þau, sem alþingi
hefur nú samþykt. Er hún prent-
uð á öðrum stað hér f blaðinu.
Kjósendur ættu að fjölmenna við
atkvæðagreiðsluna, því að illa færi
á því, ef svo liti út, sem þjóðin
léti sig þetta mikla mál litlu skifta,
og þótt telja megi víst, að lögin
verði samþykt, er ekki vert fyrir
fylgismenn laganna að leggjast at*
kvæðagreiðsluna undir höfuð fyrir
þá sök.
Nú á það að koma greinilega f
Ijós, að vér fögnum þeim sigri,
sem fenginn er, og séum ekki
hirðulausir um sjálfstæðismál vort,
þegar á á að herða.
Fjölmennið til atkvœðagreiðsl-
unnar og samþykkið lögin!
Aldarafmæli
Landsbókasafnsins.
Á laugardaginn bárust landsbóka-
verði Jóni Jacobson nokkur erlend
heillaóskaskeyti, sem ekki hafa náð
áfangastað fyr, vegna sfmslitanna.
Hér birtast hin helztu þeirra:
Hamingjuóskir á aldarafmælinu
frá konunglega bókasafninu í Kaup-
mannahöfn:
I nafni háskólasafns Kaupmanna-
hafnar bið eg stjórnanda safnsins
taka móti innilegum hamingjuóskum
með aldarafmælið.
Sophus Larsen.
Konunglega Háskólasafnið í Upp-
sölum sendir hjartanlegar kveðjur
og b?ztu hamingjuóskir um fram-
tíðina.
Graþe, bókavörður.
Háskólabókasafnið f Kristjaníu
sendir heillaóskir á aldarafmælinu.
Hjalmar Pettersen.
Háskólabókasafnið í Lundi sendir
hjartanlegar hamingjuóskir og beztu
óskir um þroska og velgengni.
Ljunggren.
Hamingjuóskir með aldarafmælið.
Sigýús Blöndal.
Innilegar hamingjuóskir með ald-
arafmælið.
Trolle og Rothe.
„Leiðréttiiig'"
frá haínarstjóra við fyrirspurn 1 stð-
asta tbl. um eftirlit við höfnina, kemur
í næsta blaði.
Fréttir.
„Sterling"
fór í hringferð um landið í vikunni,
sem leið.
„Sálin vaknar",
- skáldsaga Einars H. Kvarans, er nú
að koma út í sænskri þýðingu eftir frú
Nordal.
Verðingsnefndin.
Landl. Guðm. Björnsson hefur beðist
lausnar frá formannsstarfi sínu 1 verð-
lagsnefndinni, og hefur Pétur Jónsson
frá Gautlöndum verið skipaður í hans
stað.
Dýralæknir
á Austfjörðum hefur nýlega verið
skipaður Jón Pálsson frá Tungu í Fá-
skrúðsfirði. Fór hann austur með „Ster-
ling" og ætlar að setjast að á Reyðar-
firði.
Hámnrksverð
á kartöflum hefur verðlagsnefnd nú
ákveðið af nýju og gildir það um alt
land. Sunnanlands, á svæðinu milli
Httár og Skeiðarár, er verðið 38 aur.
á kg. í heildsölu, en 44 aur. í smásölu.
Annarsstaðar á landinu er það 42 aur.
í heildsölu og 48 aur. í smálölu.
Björn Kristjánsson,
bankastj. Landsbankans, hefur beiðzt
lausnar frá þeim starfa frá 1. okt.
næstk. — Vonandi er, að skipað verði
í stöðuna eftir hæfileikum, en Lands-
bankinn ekki áfram hafður að bitbeini
flokkspólitfkur og eiginhagsmuna ein-
stakra manna. En því miður er hætt
við, að klíkuráðin reynist drjúg sem
oftar.
Sýningn
ætlar Ríkardur Jónsson myndhöggv-
ari að halda í Barnaskólahúsinu nú til
mánaðamóta. Er þess að vænta, að
bæjarbúar komi, skoði — og kaupi,
því að Rtkarður er fyrir löngu orðinn
þjóðkunnur listamaður, og margir hafa
séð eitthvað eftir hann. Sérstaklega
viljum vér vekja athygli á dráttmynd-
um hans, sem margar eru sannkölluð
snildarverk, en sú hlið á gáfu hans
mun eigi vera svo þekt, sem hún á
skilið.
Sæsfminn
er kominn 1 lag aftur.
Gjaflr til Rndfmn-sjóðsins.
Herra stórkaupmaður Garðar Gísla-
son hefur gefið Radíum-sjóðnum 3 þús.
krónur — og Hallberg veitingamaður
200 kr.
Nú er verið að leita eftir kaupum á
radíum, og eru horfur á, að það muni
fást, en það er alt af að hækka í
verði.
Ilans Ellefson,
útgerðarmaður, andaðist í Noregi 6.
b. m. Andlátsfregn hans var símuð
hingað. Hann rak hér lengi hvalveiðar
og var mörgum landsmönnum að góðu
kunnur.
„Ijandið“
kemur út einu sinni í viku
og kostar 4,00 kr. árgang-
urinn, ef fyrirfram er greitt,
en 5,00 kr. ef greitt er eftirá.
í kaupstöðum má borga á
hverjum ársfjórðungi. Útgef-
andi: Félag í Reykjavík.
Afgreiðslan er á Hverfisg.
18. Opin alla virka daga
kl. 1—4. Pósthólf 353.
Sími 596. Um alt sem að
henni lýtur, eru menn beðn-
ir að snúa sér til afgreiðslu-
mannsins.
Ritstjóri og ábyrgðar-
maður: Jakob Jóh. Smári,
mag. art., Stýrimannastfg 8
B. Venjulega heima kl. 4—5
e. h. Talsími 574.
1 1 —m a
XJtlöiicl.
Loftskeyti, tekin af loftskeytr
stöðinni í Reykjavík:
Berlín 11. sept. að kvöldi. Kyrt
á vígstöðvunum í dag.
Opinber tilkynning frá Banda-
ríkjamönnum: Vér höfum gert sigur-
sælar árásir í Lothringen og brot-
ist inn í skotgrafir óvinanna, felt
suma en tekið aðra til fanga.
Annars hefur ekkert sögulegt við
borið.
París I2.sept. Gagnáhlaupi Þjóð-
verja suðaustur af Roupy hefur ver-
ið hrundið.
Frakkar hafa bæði tekið fanga
og skotfæri.
í nótt sem leið og í dag reyndu
Þjóðverjar að sækja á okkar nýju
stöðvar í L’Affaux héraði og í
Cellessur—Aisne í sex áhlaupum,
sem jafnharðan var hrundið. Frakk-
ar tóku 150 fanga.
Berlín, 12. sept. Milli vega þeirra,
sem liggja frá Arras og Peronne
til Cambrai hafa endurnýjuð áhlaup
Englendinga mistekist.
Milli Maas og Mosel hafa Frakk-
ar og Bandaríkjamenn gert árásir
við St. Mihiel,
Örustur standa enn.
Opinber tilkynning frá Banda-
ríkjaher. 13 sept: í morgun unnu
hersveitir vorar allmikið á hjá St.
Mihiel, með aðstoð franskra her-
sveita, og sóttu þær sumstaðar
fram um 5 mílna veg.
Vér höfum til þessa talið 8000
facga, en orustunni er ekki lokið
enn. *
París, 13. sept. Vestur af Saint
Quentin hefur sameinaður her Breta
og Frakka framgang á svæðinu
Halnon til Sovy.
Bandaríkjaherinn hefur f morgun
hafið sókn umhverfis St. Mihiel.
Sóknin hefur þegar borið góðan
árangur.
Síðan að síminn komst í lag,
hafa þessi skeyti borizt frá Kaup-
mannahöfn til dagblaðanna hér:
Khöfn 14. sept. Herlína Banda-
manna er nú frá Ypres austur fyrir
Estaires, um Lens að Sensee, suður
fyrir Douai beint suður og austur að
Queant, austur fyrir Peronne, um
eystri bakka Somme og austur fyrir
Nesle. Síðan heldur hún áfram
austur fyrir Guiscard og Dramny,
um nyrðri bakka Ailette að Crecy
í suð-suðaustur að nyrðri bakka
Vesle, alla leið austur fyrir Fsimes.
Alls hafa Bandamenn handtekið
um 50,000 Þjóðverja.
Ameríkumenn réttu við herlín-
una í gær og sóttu fram 15 — 20
kílómetra á 40 kílómetra svæði bjá
St. Mihiel. Hrndtóku þeir þar
13,300 fanga.
Rússneskur kvenmaður skaut á
Lenin, sem særðist, en er nú á
batavegt. —
Árás var gerð á sendiherrahöll
Breta í Petrograd 3. sept.
Uppreistarmenn í Rússlandi taka
menn í þúsundatali fasta og myrða
fjölda manns. Allir, sem eru á
móti stjórninni, eru vægðarlaust
skotnir.
Sfðustu fregnir herma, að bænd-
ur hafi gert uppreist, ráðist inn í
Petrograd og brent þar fjölda bygg-
inga.
Brazilfa hefur sagt Austurriki
stríð á hendur.
Grikkir hafa sótt fram 5 kíló-
metra á 30 kílómetra svæði í
Strumadalnum.
Kanzlaraskifti í vændum í Þýzka-
landi. Hcyrzt hefur, að Hertling
greifi haldi mjög fast fram frum-
varpinu um aukinn kosningarrétt.
Friðrik Karl prins af Hessen
inun verða kjörinn konungur Finna.
Fregn hefur borist af því, að Sir
Douglas Haig æski þess, að Iáta
af yfirherstjórninni.
Lausafregn hermir, að rússneska
keisaraekkjan og dætar hennar hafi
verið myrtar.
Khöfn I5.sept. Meiri hluti þýzka
þingsins krefst þess, að stjórnin
láti uppi ákveðnar kröfur (viðvíkj-
andi friðarsamniugum)
Frá Parfs er símað, að Banda-
menn sæki fram við Ailette, Aisne,
Ves:e og þrengi að borgunum Laon
og Metz og fleiri borgum.
Fundur var halFinn í Studenter-
foreningen í gær til að ræða um
frumvarpið, — Christensen, Arup,
Borgbjerg og Berlin og fleiri tóku
til máls. Meiri hlutinn hlyntur frum-
varpinu.
Khöfn, 16. sept. A laugardag-
inn var birti austuríska stjórnin
opinberlega áskorun til allra ófrið-
arþjóða um það, að koma á ráð-
stefnu í hlutlausu ríki og ræða í
einlægni friðarskilmála, án þess að
binda sig fyrirfram um, hverjir þeir
skyldu vera.
Í áskoruninni er það sagt, að
Mtðveldin séu sammála um friðar-
skilyrðin, en blöðin í Berlín og
Wien eru vantrúuð á það, að
þetta muni hafa nokkurn veru-
legan árangur.
Frönsku blöðin álíta, að hér sé
um að ræða sömu aðferðina eins
og Miðveldin hafa . áður beitt í
„friðarsóknum* sínum.
Khöfn 17. sept. Balfour hefur
lýst því yfir, að hann sé ótrúaður
á, að tilboð Austurríkismanna muni
geta orðið til þess að friður kom-
ist á. — Stjómin í Washington og
meiri hluti brezku blaðanna er frá-
hverf þessum austurrísku tilboðum.
Bandarfkjamenn sækja fram til
Metz gegn ákafri skothríð Þjóð-
verja.
Frakkar hafa tekið Vailly og
handtekið 3500 Þjóðverja.
Frá London er símað, að Þjóð-
verjar hafi heittð Belgíu stjórnar-
fars- og fjárhagslegu sjálfstæði, en
þó með ýmsum skilyrðum.
Arngrímnr Yalagils,
ungur íslenzkur söngmaður, efndi til
söngskemtunar í Bárubúð á miðvikud.
var. Söng hann ýms útlend lög (eftir
Schumann, Schubert, Tschaikovski o.
fl.) og 2 íslenzk (Árni Thorsteinsson:
Áfram og Sigfús Einarsson: Gígjan.).
Húsfyllir var og launuðu áheyrendur
söngmanni með miklu lófaklappi,
Valagils hefur, að því er virðist, ekki
mikil hljóð, en lagleg, og beitir þeim
með tilfinningu. Bezt tókst honum með-
ferðin á Schumann, enda er það aó
vonum, eftir þvf, hvernig gáfu hans er
háttað. Á Olufs Ballade (eftir Gade) og
Die beiden Grenadiere (Schumann)
voru nokkrar misfellur, en verið getur,
að það hafi valdið nokkru um, að
söngmaðurinn var kvefaður.
LÁNDIÐ
er ágætt auglýsingablað.
Reynið,
hvort ekki er satt I