Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 26.06.1915, Blaðsíða 1

Lögrétta - 26.06.1915, Blaðsíða 1
Nr. 29 Reykjavík, 26. júní 1915. X. árg. yfirdómari. Síödegis í gær, nál. kl. 5, andaöist ! á heimili sínu hjer í bænum Jón Jens- son yfirdómari. Hann hafSi lengi ! þjáSst af veikindum, oft legið tim- unum saman þungt haldinn, en náöi sjer á milli, svo aö hann var á fót- um, en þó varla nokkru sinni alheill. Síöastl. vetur lá hann lengi, en komst á fætur, er vora tók, og virtist vera 2ö ná sjer aftur smátt og smátt. En i fyrra dag fjekk hann heilablóðfall og andaðist af því eftir einn sólar- hring. Jón Jensson var því sem næst sex- tugur aö aldri, fæddur 23. nóv. 1855 í Reykjavik. Foreldrar hans voru Jens Sigurðsson skólastjóri, bróðir Jóns forseta, og kona hans Ólöf Björns- dóttir. Stúdent varð Jón 1876 og lauk lagaprófi viö háskólann í Khöfn 7. jan. 1882, varö þá aðstoðarmaður í íslensku stjórnardeildinni i Khöfn, en var settur landritari áriö eftir og fluttist þá heim hingaö til Reykjavík- ur. Veitingu fyrir landritaraemættinu fjekk hann 7. maí 1884, en 9. ág. 1889 varð hann 2. dómari og dómsmálarit- ari landsyfirdómsins, og 1. dómari þar varð hann 1908. Lengi fjekst Jón Jensson viö lands- mál, einkum landsrjettinda-deiluna, og haföi mikinn áhuga á þvi máli. Hann var þingmaður Reykvíkinga á árunum 1894—99. Meöan þrætan um Valtýskuna stóð yfir, 1897—1903, fylti hann þann flokkinn, sem hana studdi, og ritaði þá töluvert um mál- iö í „Isafold". Viö kosningarnar, sem fram fóru á þeim árum, var hann þingmannsefni flokksins hjer í Rvik, en náöi ekki kosningu. Eftir aö inn- knda stjórnin komst hjer á, í ársbyrj- un 1904, varð Jón Jensson foringi Landvarnarflokksins og ritaði þá um hríö mikið af stjórnmálagreinum „Ingólfs". Hann var þá enn þing- mannsefni Sjálfstæðismanna og Land- varnarmanna hjer í bænum, viö kosn- inguna 1905, er þingmanni var bætt við Reykvíkinga, en náði ekki kosn- ingu. Þegar sambandslagafrumvarpiö kom til umræðu sumarið 1908, varð Jón Jensson eindreginn fylgismaöur þess og taldi með þvi öllum eldri kröfum íslendinga fullnægt. Ýmsir af þeim, sem áður höfðu fylt Land- varnarflokkinn, fylgdu honum í þessu, en meiri hluti hans gekk þó á móti foringja sinum. Hann ritaði þá bækling um deilumálin og viö kosn- iugarnar um haustiö bauö hann sig fram í Dalasýslu, en fjell þar. í stjórn- máladeilunum þar á eftir studdi hann ah af Heimastjórnarmenn aö málunr, °g það, sem hann hefur í blöö skrif- aö frá þeim tíma, er í „Lögrjettu“. Gramdist honuni oft mjög framkoma fyrri flokksmanna sinna, Landvarnar- manna, og var beiskur í máli, er hann talaöi um þær sakir. En enginn ef- aðist um, aö Jón Jensson fylgdi’jafn- an því fram í deilunum, sem hann taldi rjettast vera. Hann var mjög hreinskilinn maö- ur og blátt áfram, ekki lipur eða lag- inn á aö koma skoðunum sínum fram, en áhugamaöur mikill, er hann gaf sig að málum, og ósveigjanlegur frá sínum málstaö, trygglyndur maöur og áreiöanlegur. Jón Jensson kvæntist 9. jan. 1886 Sigríði Hjaltadóttur, frá Ytriey, Ól- afssonar Thorbergs, bróöurdóttur Bergs Thorbergs landshöfðingja, og lifir hún mann sinn ásamt 4 börnum þeirra, er heita Guðlaug, Ólöf, Bergur og Sesselja. Er hiö elsta þeirra um tvítugt, og öll eru þau heima í for- eldrahúsum. Hjer á myndinni er það sýnt, er Kristján konungur X. skrifar undir grundvallarlögin dönsku 5. þ. m. Konungur situr fyrir borðendanum, sem fjær er, en við borðið eru ráðherrar hans i þessari röð, talið frá vinstri hendi til hægri: Kejser-Nielsen, P. Munk, E. Brandes, Zahle (vinstra megin), Scavenius, Hassing-Jörgensen, O. Rode og Pedersen- Sundby (hægra megin). Þessi mynd er af skrúögöngu kverma í Khöfn 5. þ. m„ er þær fögnuöu kosningarrjettinum. Neðst sjást þær, sem fremstar gengu, ungar stúlkur hvítklæddar með fána. En efst sjest fylking hjúkrunarkvenna. Innan i hringnum sjest fylkingin viö Amalíuborg, en þar var konungshjónunum fært ávarp. Þaðan var farið til þinghússins, og um kvöldið var fagnaðar- samkoma. Stoðfestino stjóriarskráriinar. Umræður í ríkisrádi 19. júní 1915. í íslenskri þýðingu eftir Lögbirtingablaðinu*. Til þrilita fánaus. Ber þú til frægðár í bláum feldi bjarmann af jöklum, skin af eldi, beint undir hækkandi hamingjudag, Leiðirnar greið oss að ljósum og rósum, ljómandi geym það, sem helgast vjer kjósum: frelsi og jöfnuð og fóstbræðralag. G. M. Stjórnarskipunarlagsmálið íslenska var til meðferðar í ríkisráði 19. júní I9I5- íslandsráðherra las upp allraþegnsamlegasta tillögu svohljóðandi: Alþingi það, er kom saman 1914, hefur samþykt óbreytt frumvarp það til stjórnskipunarlaga um breyting á stjórnarslcrá um hin sjerstaklegu mál- efni Islands frá 5. jan. 1874 og stjórn- skipunarlögum frá 3. okt. 1903, er áður hefur verið lagt fyrir Yðar Hátign og Alþingi 1913 hefur samþykt. Þar sem Alþingi hefur verið rofið og nýjar almennar kosningar til Al- þmgis hafa farið fram milli þinganna tveggja, er fullnægt skilyrðum þeim, sem sett eru 1 61. gr. stjórnarskrár 5 jan. 1874, til þess að bera megi stjórnskipulagafrumvarpið upp fyrir Yðar Hátign til staðfestingar. Um leið og stjórnskipulagafrum- varp þetta var samþykt á síðara þing- inu, var samþykt svolátandi þ'iíigsá- lyktunartillaga í báðum deildum Al- þingis: „Um leið og Alþingi afgreiðir frumvarp til laga um breytingar á stjórnarskrá íslands 5. jan. 1874 og stjórnarskipunarlögum 3. okt. 1903, áiyktar það að lýsa yfir því, að ef svo yrði litið á, að með því, sem gerðist á ríkisráðsfundi 20. okt. 1913, sbr. konunglegt opið brjef, dagsett sama dag, hafi uppburður sjermála ís- lands fyrir konungi í ríkisráði Dana verið lagður undir valdsvið dansks löggjafarvalds eða danskra stjóm- arvalda, þá getur Alþingi ekki við- urkent slíka ráðstöfun skuldbind- andi fyrir ísland, þar sem hún bryti bág við vilja þingsins 1913 og fyrri þinga. Ennfremur ályktar Alþingi að lýsa yfir því, að það áskilur, að kon- ungsúrskurður sá, er boðaður var í fyrnefndu opnu brjefi, verði skoðað- ur sem hver annar íslenskur konungs- úrskurður, enda geti konungur breytt honum á ábyrgð íslandsráðherra eins, og án nokkurrar íhlutunar af hálfu dansks löggjafarvalds eða danskra stjórnarvalda. Heldur Alþingi því þess vegna fast fram, aö uppburður * í Lögbirtingablaðinu eru um- ræðurnar prentaöar á dönsku og ís- Icnsku. sjermála Islands fyrir konungi í ríkis- ráði Dana verði hjer eftir sem hingað tií sjermál landsins.“ Þá er Alþingi samþykti stjórnskip- unarlagafrumvarpið, ásamt þar meö fylgjandi þingsályktunartillögu, voru því ljósar óskir Yðar Hátignar um uppburð íslenskra sjermála fyrir kon- ungi í ríkisráði; í meðferð stjórn- skipulaganna á Alþingi hefur enginn andblástur verið vakinn gegn þessu, og erfiðleikarnir við skipun þessa máls hafa eigi varðað það, að mál- in væru í framkvæmdinni borin upp fyrir konungi í ríkisráði. Geigur sá, er fram kemur í þings- ályktunartillögunni, er sprottinn af ótta viö það, að auglýsing sú í Dan- mörku, sem boðuð var, um afstöðu Yðar Hátignar gagnvart íslenskum úrskurði, mundi verka sjerstaklega á rikisrjettarlegt eðli þessa úrskurðar, þar sem hún, samkvæmt íslenskri skoðun, mundi gera íslenskt stjórn- skipulegt málefni háð dönsku löggjaf- arvaldi eða dönskum stjórnarvöld-- um. Þessi geigur er formlegs-fræðilegs eölis, og 1913 hefur þáverandi ráð- herra eigi lagt úrslita-áherslu á hann og því eigi heldur skýrt Yðar Hátign frá honum. En ihuganir þær, er síðan hafa gerðar verið á íslandi, og einn- ig hafa ljóst komið framyeftir síðari meðferð málsins í ríkisráði, sýna, að á íslandi telja menn þetta formlegai atriði svo mikið grundvallaraíriði, að þeir álíta jafnvel — öldungis andstætt þvi, sem til getur hafa verið ætlast með umræðunum í ríkisráði 1913 — skipun þá, er þá var fyrirhuguð, aft- urför í rjettarstöðu íslands, með því að gildandi stjórnskipunarlög, ásamt ríkisráðsákvæði sinu, er að lögum, samkvæmt skoöun íslendinga, ein- vörðungu háð löggjafarvaldinu ís- lenska. Með tilvísun til áðurgreindrar þingsályktunartillögu, svo og þess annars, er jeg hef látið um mælt, og með hliðsjón til stjórnmálavinnu þeirrar hinnar miklu, er fara mundi forgörðum, ef stjórnskipunarmálið næði eigi fram að ganga, skal jeg allraþegnsamlegast leggja til, að Yö- ar Hátign vildi staðfesta stjórnskip- unarlögin, svo og að gefinn mætti verða út konungsúrskurður, meöund- irritaður af mjer, og að samkvæmt honum verði íslensk lög og mikilvæg- ?r stjórnarráðstafanir framvegis svo sem hingað til bornar upp i rikisráð- inu. Samkvæmt þessu skal jeg, um leið og jeg legg allraþegnsamlegast fyrir Yðar Hátign stjórnskipulagafrum- varp það, er alþingin tvö hafa sam- þykt, leyfa mjer að leggja til: Að Yðar Hátign mætti allra- mildilegast þóknast að veita nefndu frumvarpi til stjórnskipunarlaga um breyting á stjórnarskrá um hin hin sjerstaklegu málefni íslands frá 5. jan. 1874 og stjórnskipunarlög- um 3. okt. 1903 allra hæsta stað- festingu, svo og að setja á allraþegnsam- legast hjálögð skjöl allrahæsta und- irskrift. Forsætisráðherra mælti: Eftir ummælum þeim, sem ráðherra íslands hefur haft, er enginn ágrein- ingur um það, að íslensk lög og mik- ilvægar stjórnarráðstafanir verði á- fram bornar upp fyrir Yðar Hátign i ríkisráði. Jeg get aö öllu fallist á þá skoðun, að spurningin um breyt- ing á ríkisráðsákvæðinu sje formlegs- fræðilegs eðlis. Jeg skal því aðeins halda því fram, að danska skoðunin á þessu fræðilega atriði fer í þá átt, að þvi verði eigi breytt, nema ný skipun verði á gerð, er feli í sjer slika tryggingu sem þá, er nú er. Eftir skipun þeirri, sem nú er á rjettarsambandi íslands og Danmerk- ur, held jeg því fram, aö til verði aö vera ákveðinn staður, þar sem ræða megi og fjarlægja vafamál, er koma kynnu upp — frá hvorri hlið sem er — um takmörk hins sjerstaka og sam- eiginlega löggjafarvalds. Jeg sæki um allrahæst leyfi Yðar Hátignar til þess að mega birta i Danmörku skýrslu um það, er nú ger- ist í þessu máli. Ráðherra íslands mælti: Jafnframt því að jeg held mjer við íslensku skoðunina á ríkisráðsmálinu, þá er jeg hef frá skýrt og felst í þingsályktunartillögunni, óska jeg að láta þess getið, að jeg vil ekki mæla Bækur, innlendar og erlendar, pappir og alls- konar ritföng, kaupa allir i Bókaverslun SiQfusar Eymundssonar. Lárus Fjeldsted, Y f irr jettarmálaf ærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 síðd. HJERMEÐ þakka jeg öllum þeim kærlega sem glöddu mig og heiðruðu með því að minnast mín með brjefum og símskeytum 6. júní þ. á. Kaupmanuahöfn 7. júní 1915. ÞORV. THORODDSEN. því i gegn, að það, sem nú gerist í máli þessu, verði birt i Danmörku, þar sem jeg geng að þvi vísu, að slík skýrsla muni ekki geta varðað neinu um rjettareðli málsins um uppburð ís- lenskra sjermála i ríkisráði. Hans Hátign mælti: Af umræðum þeim við íslenska stjórnmálamenn af ýmsum flokkum, er farið hafa fram að minni tilhlutun, svo og af tillögu þeirri, er borin hef- ur verið fyrir mig, hef jeg fengið vissu fyrir þvi, að samkomulag er um það frá öllum hliðum, að íslensk sjer- mál skuli borin upp fyrir mjer í ríkis- ráði. Eins og jeg hef áður sagt i rík- isráði, er það konunglegur vilji minn, að islensk lög og mikilvægar stjórn- arráðstafanir verði framvegis sem hingað til bornar upp fyrir mjer í ríkisráði mínu, og alþingi má eigi vænta þess, að jeg vilji fallast' á nokkra breytingu á þessu í minni stjórnartíð, nema önnur skipun, jafn- trygg þeirri, sem nú er, verði á ger. Fyrir milligöngu ráðherra íslands á að út gefa opinbera skýrslu til ís- lands um þaö, sem nú hefur gerst i ríkisráöi i mál þessu, og jafnfraínt verður birt skýrsla um það í Dan- mörku.

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.