LÖGRJETTA 63 mann í sveitarfjelaginu, til þess aS af- stýra verulegri neyð aS dómi sveitar- stjórnar af dýrtíS og matvælaskorti. Fje þesstt má verja til kaupa á mat- vælum, eldsneyti og öðrum nauS- synjavörum, eSa til niSurfærslu á verði á þessum vörum. — 2. gr.: Hreppsnefndir og bæjarstjórnir skulu, ef því verður við komið, fyrir 1. október 1918 senda stjórnarráðinu skýrslu tttn, hve miklu fje þær hafi ákveðið að verja til dýrtiðarráðstaf- aila samkv. 1. gr. og til hvers því skuli varið, og skal leita samþykkis stjórnarrásins á tíllögum þessum. — 3. gr. • Af upphæð þeirri, er sveita- fjelög og bæjarfjelög hafa varið til dýrtíðarráðstafana samkv. 1. gr. skal endurgreiða hlutaðeigandi sveita- eða bæjarfjelagi úr landssjóði y$ hluta, er stjórnarráðið hefur úrskurðað reikning hreppsnefndar yfir matvæli þau, eldsneyti o. s. frv., er keypt hafa verið fyrir hreppinn eða varið hefur verið til niðurfærslu á vöruverði samkv. 1. gr., og skal reikningur þessi endursendur hlutaðeigandi hreppsnefnd eða bæjarstjórn og fylgi síðan sveitarsjóðsreikningi hreppsins eða bæjarins. Þó er landsstjórnini heimilt, ef sjerstakar ástæður eru fyrir hendi, að greiða fyrirfram nokk- urn hluta af fje því, er úr landssjóði ber að greiða. i— 4. gr. 1 Hreppsnefnd- ir og bæjarstjórnir skulu semja regl- ur um úthlutun á nauðsynjavörum þeim, er keyptaí hafa verið sam- kvæmt lögum þessum, eða um niður- færslu á vöruverði samkv. 1. gr., og leggja reglur þessar undir samþykki stjórnarráðins. Ef nauSsynjavörur eru eingöngu keyptar, þá skal einkum úthluta þeim til þeirra, er við erfið- ust kjör eiga að búa í hreppnum eða bæjarfjelagintt, en ef fjenu er varið til niðurfærslu á vöruverði, þá skal hafa mismunandi verð á vörunum eft- ir efnahag kaupanda, þannig, að jafri- vel hinir efnaminstu, sem þó ekki þiggja af sveit, fái sinn hluta af vör- unum fyrir alls ekki neitt, enda skoð- ast hjálp samkvæmt lögum þessum ekki sveitarstyrkur.—- 5. gr.: Hrepps- nefndum er heimilt að taka lán sem nauðsynleg eru til framkvæmdar lög- um þessum og ennfremur að jafna niður hærri útsvörum í því skyni, án þess að leita þurfi samþykkis sýslu- nefnda, samkv. 53. gr. sveitarstjórn- arlaganna. — 6. gr.: Ennfremur er landsstjórninni heimilt frá þeim tíma er lög þessi koma í gildi, og til 1. sept. 1919, að verja fje úr landssjóði til atvinnubóta, svo sem til þess að undirbúa stórhýsi, er sýnilega þarf að reisa innan skamms, hafnargerðir, vita, brýr og vegi, og til að reka mat- jurtarækt í stærri stil, námugröft eða önnur nauðsynjafyrirtæki. —• 7. gr.: Til framkvæmda þessum lögum heim- ilast landsstjórninni lántaka, svo sem þörf krefur. — 8. gr.: Lög þessi öðl- ast gildi þegar í stað og skulu þá jafnframt falla úr gildi lög nr. 25, 29. sept. 1917, um almenna hjálp vegna dýrtíðarinnar. Frjettir- um myndugleika:' „Verið í mjer, svo að jeg sje í yður, — þvi án mín megn- ið þjer ekkert." Og með þetta fyrir augum hef jeg lagt fram hinn heilaga upptekna teksta, til þess að vjer mætt- um í honum finna bæði: oss hæfilegt andvarp og huggunarríkt svar. 1. Þegar lærisveinar drottins til íorna beindu til hans andvarpi því, sem fyrir liggur í hinum heil. teksta, þessu andvarpi: „Auk þú oss trúna," þá er vitanlegt, að þeir hafa verið að hugsa um trúarveikleika sinn, og fundið sárt til vöntunar á þeim mik- ilsverða hæfileika. Eftir því sem fyrir liggur í sjálfri guSspjallsfrásögunni rjett á undan, var það að vísu sjer- stök siðferðileg krafa, sem frelsar- inn hafði framsett, krafan um svo aS segja ótakmarkaða fyrir gefningu, sem framléiddi andvarp þetta af hjarta og vörum postulanna. En þótt ytri ástæðan kunni að geta talist þessi, þá hlaut orsök þessa heita og hjart- anlega andvarps í insta eðli sínu að l'ggja í meðvitund eigin veikleika yfir höfuS að tala. Þeir hafa þá án efa fuhdiS sárt til þess, aS þá brast á aSra hlið þrek til þess aS sætta sig með tmdirgefrti og auSmýkt við hinar huldu og órannsakanlegu ráðgátur Hfsins, og á hina hliðina kraft til þess að fullnægja þeim sjerstöku kröfum, sem lífsstaða þeirra eða köll- Tíðin hefur verið mjög stirð aíS undanförnu, grimdar frost síSari hluta næstl. viku og hríðar í -Norður- landi. En á laugard. , fór veður að breytast, til sunnanáttar, og hlýnaði. í dag komið gott veður með 6 st. hita, en loft þykt. — Afli er góður útifyrir, þegar veður hamlar ekki. Skipaferðir. „Gullfoss" kom í gær- kvöld frá Ameriku og með honum: Matth. Ólafsson alþm., Jón Sívertsen verslunarfulltrúi, Hallgr. Tulinius og Páll Stéfánsson kaupmenn og frú Guðrún Jónasson. — „Bisp" fór heimleiðis frá Englandi 12. þ. m. — „Borg" er fyrir nokkru komin til Leith. — „Lagarfoss" fór 12. þ. m. áleiSis hjeðan með kjöt til Noregs. — „Sterling" ekki væntal. fyr en undir lok þessarar viku. Lögrjetta kemur í þetta sinn út á þriðjudegi vegna póstferða. Þingmenn eru nú allir komnir. Að vestan komu 4 með „Úlfi" 12. þ. m., en Halld. Steinsen kom með „Geir" í gær og Matth. Ól. með „Gullfossi". Söngskemtun heidur frá Laura Fin- sen í Bárubúð i kvöld, með aðstoð Ben. Árnasonar stud. theol. og frú Ástu Einarsson. — Frú Finsen er orö- in hjer svo kunn sem söngkona, að menn eiga það víst, að fá þarna að heyra góðan söng. Augl. er nú að söngnum sje frestað nokkra daga vegna veikinda. Mannalát. 14. þ. m. fjekk dr. Jón Helgason biskup símskeyti fráWinni- peg, er skýrði frá því, að sjera Frið- rik Bergmann væri látinn, hefSi orð- ið bráðkvaddur. Verður hans bráð- lega nánar minst hjer í blaðinu. Fregn frá Akureyri segir, að þar sje látinn 11. þ. m.. Friðbjörn Steins- son áður bóksali, duglegur og merkur maður, áttræður að aldri. Prófastur í Árnesprófastsdæmi var sjera Kjartan Helgason í Hruna skip- aður 8. þ. m., frá næstu fardögum að telja. Norr. stúdentasambandið. Úr frá- sögn i siðasta tbl. um fund þess hjet á 2. páskadag sl. hefur fallið aðalat- riðiS, en það var, að Ásgeir Ásgeirs- son cand. theol. hjelt fyrirlestur á fundinum um bókmentir Svía, fróð- legan og áheyrilegan. Trúlofuð eru Georg Gíslason (Lár- ussonar kaupf jel.stjóra) i Vestmanna- eyjum og frk. Jakobina Sighvats- dóttir (Bjarnasonar bankastjóra). Hús landsjóðs á Þingvöllum er boð- ið til sölu í Lögb.bl. 11. þ. m. og eiga tilboð að sendast fjármáladeild stjórn- arráðsins í lokuðti brjefi fyrir 1. maí næstk. „Svanur" bjargast. Björgunarskip- ið „Geir" hefur nú náð „Svani" út af strandstaðnum við GrundarfjörS, all- un gerði til þeirra. En i þessu þreki og þessum krafti má eðli trúarinnar æfinlega og aðallega teljast fólgið. Og þar sem vjer allir þurfum á þessu þreki og þessum krafti að halda, hver eftir sínum kjörum og kringumstæð- um, en finnum hins vegar hvort- tveggja hjá oss tilfinnanlegri tak- mörkun undirorpið, þá verður hún oss öllum næsta eðlileg og eftirbreytn- isverð, þessi postullega bæn: „Herra, auk þú oss trúna." Þegar vjer gefum gætur hinum ískyggilegu horfum, sem nú eiga sjer stað i heiminttm, þegar vjer hugsum uttí alla þá ægi- legtt og yfirgripsmiklu eymd, sem hú, írekar en nokkru sinni, hvilir yfir lífi óteljandi einstaklinga og heilla þjóða, og það jafnt saklausra sem sekra, þá finnum vjer, að vjer þurf- um á trúaraukningtt að halda. Vjer finnum öll að oss veitir afar-örðugt, að halda oss við þá hugsun, að alvit- ur og algóð vera hafi stjórnartaum- ana í sinni hendi i þeim heimi, þar sem allur sá fjandskapur, allar þær fádæma ógnanir og skelfingar eiga sjer stað, sem raun ber svo ljóslega vitni um. rjt úr þeim ógongum, sem hugurinn leiðist í við slíka ígrundun, fær ekkert bjargað nema trúin ein. Hún ein megnar að sannfæra oss um, aS jafnvel hið illa, sem mennirnir að- hafast, hlýtur aS stySja sigur hins mikið skemdum þó, og kom „Geir" með hann hingað í gærdag til að- gerSar. Tíu sönglög, eftir Sigvalda Kalda- lóns, eru nýkomin út, á kostnað Sig- urður Þórðarsonar frá Laugabóli. Lögin eru við þessi kvæði: „Heimir", eftir Gr. Thomsen, „Svanurinn minn syngttr" og ,,Jeg lít í anda liðna tíð", eftir Hölltt Eyjólfsdóttur, „Brúnaljós þín blíðu", eftir Arnrúnu á Felli, „Jeg g'ieymi því aldrei", eftir Höllu Eyj- ólfsdóttur, „Vor", eftir Þorst. Gisla- son, „Við Kaldalón", eftir Lárus Þórðarson, „Kveldriður", eftir Gr. Thomsen, „Maríubæn", eftir Hölltt Eyjólfsdóttur, og barnavísuna „Bíum, bíum bamba". —• Áðttr hafa komið út eftir sama höfund 2 sönglaghefti, annað með 7, hitt með 3 lögum. Fram- an á kápu þessa nýja heftis er mynd, teiknuö af RíkharSi Jónssyni, sem á að sýna Heimi með hörpu sína, er fremsta kvæðið lýsir. Radium-sjóðurinn vex óðum. Inn- an Oddfjelagsins hjer hefur hann iengið miklar gjafir, þar á meðal 5000 kr. frá Jóni Laxdal stórkaup- manni. Á Akureyri hafa ýmsir gefið allháar upphæðir, 1000 kr., 500 kr. o. s. frv. Siglufjörður. Samþykt hefur nú verið á sýslufundi Eyfirðinga, að Siglufjörður verði sjerstakt lögsagn- arumdæmi. Fjárskaðar í Húnavatnssýslu. Mánud. 8. þ. m. skall skyndilega á blindhríð þar nyrðra. Á Klömbrum var þá nýbúið að reka á beit 120 fjár Og náðist það ekki til húsa fyrir ill- viðrinu, en morguninn eftir voru 50 af þessum kindum helfrosnar og nokkrar að eins með lífsmarki. Kosningabaráttan í Danmörku. Símfregn frá 9. þ. m. segir að jafnað- armannaflokkurinn danski sje klof- inn í kosningarbáttunni. Syndikalist- ar hafi hleypt upp kosningaundirbún- ingsfundum flokksins. Flugpóstferðir í Noregi. Norðmenn hafa nú komið á hjá sjer flugpóst- ferðum og hafa til þeirra 30 flugvjel- ar, segir símfregn frá 10. þ. m. Um steinbrandinn. Svar til Steins. í Lögrjettu 20. f. m. hefur „Steinn" fundið að því hvernig jeg nota stein- brandsnafnið í grein minni um inn- lent eldsneyti. — Jeg ætla ekki að fara að dæmi Steins og fullyrða, að merking sú, er hann leggur í nafnið sje röng en mín rjett, heldur ætla jeg að skýra frá ástæðunum fyrir því, að jeg notaði nafnið, eins og jeg gerði i greininni. Það er þýðingarlaust að vitna í brúnkolanöfn Þjóðverja, því þau sanna ekkert um merkingu hinna ís- lensktt surtarbrandsnafná. En það góða". Hún ein lætur b/ergmála t hjörtum vorum þessi orð drottins: „Mínar httgsanir eru ekki yðar hugs- anir og yðar vegir ekki mínir vegir, heldur svo mikltt sem himininn er hærri en jorðin, svo miklu hærri eru mínir vegir yðrum vegum og mínar hugsanir yðrum hugsunum."(Esajas 55. 8.). Það er því bert, aS með tilliti til þessa þurfa allir jafnt á aukinni trú að halda. Allir þurfa að geta í auðmýkt og undirgefni hjartansbeygt sig fyrir órannsakanlegum, en voldug- um og vísdómsfullum vilja drottins, og sagt meS íylstu hjartans hrein- skilni: „ÞaSi sem verður að vera, viljugur skal hver bera." En það þrek, sem til þessa útheimtist, getur að eins hann gætt oss, sem í þraut- um og þrengingum lífsins hefur lagt á vorar varir þessi ttndurfögru undir- gefninnar orS: „Faðir, verði þinn en ekki minn vilji." En eins og allir, ekki að eins vjer fulltrúar þjóðarinnar, heldur hver einstakur meðlitnur hennar, þurfum á þessum erfiðu tímum sjerstaklega aS halda á þessu þreki þolinmæSinn- ar, sem skoSast má sem einn aðalþátt- ur trúarinnar, eins, og engu síðttr, þuríum vjer, sem frekar öSrum erttm kallaðir til að ráða fram úr vanda- málum þjóðarinnar aukinn andlegan og siSferðilegan kraft. Og til þess atS voru einmitt hin íslensku alþýðunöfn á brandinum, sem jeg vildi nota, hef því reynt að grafast eftir merkingu þeirra í munni almennings í hjeruð- um þeim, er jeg hef farið um. í fyrstu hafði jeg svipaða skoðun og Steinn, að steinbrandurinn væri að eins dökklitaöur leir, ónýtur til eldsneytis. En þegar jeg hafði fariS um SteingrímsfjörS og norðurhluta ísafjarðarsýslu og spurst fyrir hjá mörgum mönnum, er fengist höfSu við að taka upp brand og sumir hverj- ir notað hann með til eldsneytis ttm morg ár, sannfærðist jeg fljótt um, að skoðun þessi ekki væri rjett. All- ir þeir, sem jeg spurðist fyrir hjá, notuöu surtarbrandsnafnið sem sam- eiginlegt nafn á hinum ýmsu brand- tegundum. Viöarbrand nefndu þeir þá tegund, er bar það greinilega meö sjer, að hún væri mynduð af trjá- bolttm og viðargreinum*, en stein- brand hinn leirborna, gljáalausa flögubrand, er klofnar í stökkar hell- ur og hættir mjög til að molna í með- ferðinni. — Steinbrandurinn er miklu misjafnari að gæðum en viSarbrand- urinn, fer þaS mjög eftir því, hvaS leirborinn hann er. Askan í skárri tegundunum, sem jeg hef reynt, hef- ur veriS um 20% en í þeim lökustu 50—60% eSa svipaS og í lökustu mó- tegundum. ViS nánari athugun má sjá, aS brandur þessi muni vera upp- haflega myndaSur sem mór, af smá- gerðum jurtaleifum, er leirinn hefur blandast saman við. 1 Norðanvert við SteingrimsfjörS sýndtt menn mjer brandtegund þá, er þeir nefndu þesstt nafni. Þegar jeg kom til ísafjarðar, var nýkominn þangað surtarbrandsfarmur norðan úr Sandvík, skoSaSi jeg brandinn og fjekk þar skýrar upplýsingar hjá mönnum um þaS, hvað þeir nefndu steinbrand. í Bolungarvík spurSist jeg fyrir um þessi nöfn hjá mönn-' um, sem fengist höfSu við brandnám bæði í Stigahlíð og norður á Strönd- um, bar þeim upplýsingum saman viS þær, sem jeg hafði áður fengiS. Reyndar gátu menn þess, aS hinar lökustu tegundir steinbrandsins væru ekki notandi til eldsneytis, en skárri tegundirnar væru gott eldsneyti og menn sem höfSu verið við brandtöku norður á Straumnesi sögðu mjer, að þar væri steinbrandur svo hreinn og góður, að hann væri enn hitameiri og betra eldsneyti en venjulegur við- arbrandur. Er þaS ljóst, aS sú lýs- ing getur ekki átt viS leir þann, er Steinn vill nefna steinbrand. I lýsingtt Ziéner's á surtarbrandin- * Sumur viSarbrandur er orSinn svo ummyndaður, að viðarvendin er alveg horfin, er hann kolsvartur og gljáandi i sárið og svo stökkur, að hann brotnar í mola, líkt og útlend kol. Ætti kolanafniS einna best viS þessa tegund. Jeg hef aS eins fundiS örlítiS af slíkum brandi á stöku stöS- um vestanlands. í SkálavíkurheiSi sá jeg viSarbrand með svartri, gljáandi húS aS utan, er þaS víst sú tegund, sem nefnd hefur veriS „glasbrandur". (Olavíus, bls. 738). fá hlotiS hann, verðUm vjer einnig að leita hans, sem af gUSi er gefinn oss til fyrirmyndar í öllum efnum og sagt hefur: „LæriS af mjer." — En þegar vjer komttiii fram fyrir drottinn meS þetta andvarp: „Auk þú oss trúna," þá verður það svo framar- lega sem nokkurs árangurs er aS vænta, að vera mælt í fullkominni hreinskilni og einlægni hjartans, verður, með öSrUm orðUm, aS vera sprottið af trú, þótt veik kunni að vera. Því aS biöja um aukning á þeirri trú, sem engin er, er ekki aS eins mein- ingarlaust, heldur béint að draga dár aS drotni sjálfttm. Því það sem ekki er til, verðUr skiljanlega hvorki eflt nje aukið. En sje vísir trúarinnar á ann- aS borð til í hjörtum vorum, þótt veikur kunni aS vera, þá muri drott- inri meS náSarkrafti sínum svo að honum hlúa, aö hann geti einhvern ávöxt borið. Og fyrir því hefur hann meSal annars gefiS oss tryggingtt með svari því, er hann galt viS þessu and- varpi postula sinna: „Auk þú oss trúna." 2. Þegar postular drottirts beindu þessari bæn til hans, þá svaraði hann henni á þenna hátt, sem vjer heyrð- um: „Ef þjer hefðuö trú eins ög must- arðskorn, mttnduð þjer geta sagt við þetta mórberjtrje: ríf þig upp með rótum og festu rætur í hafinu, þá um í Norður-ísafjarðarsýslu er brandinum skift eins og nú er títt á þessum slóðttm, í viðarbrand, (trje- brand) og steinbrand. Sjest það á lýsingu Ziener's, að hann telur stein- brandinn vel nothæfan, því hann ger- ir ráð fyrir, að hann sje tekinn upp til tldsneytis ásamt viðarbrandinum, er þaS ljóst, af lýsingu hans, að hann á hjer við hina sömu brandtegund, sem enn í dag er nefnd steinbrandur á þessum slóðum, og jeg hef áður lýst* Við upplýsingar þær, sem hjer eru taldar styðst steinbrandsnafnið i grein minni um innlent eldsneyti. Hr. stud. art. Steinn Emilsson frá Kvíabekk var eini maðurinn, er jeg hitti á ferð minni i sumar, er notaði steinbrandsnafniS í annari merkingu en aS ofan er getiS. Hann stýrSi brandnámi í Botni í SúgandafirSi. ÞaS, sem hann nefndi steinbrand, var svartgrár eða dökkur leirsteinn, er íylgdi brandinum í Botnsnámu, hafSi iiann drukkið í sig kolvetniskend (bi- tuminös) efni úr brandinum og tekiS lit af þeim, en mjög litið var i hon- um af jurtaleifum.** Enda þó nafniS hjá honum kæmi betur heim viS skoSun þá, er jeg hafSi í fyrstu, kaus jeg þó heldur aS v.elja steinbrandsnafninu þá merk- íngu, er studdist viS samhljóSa upp- lýsingar svo margra annara, er jeg hafði fræðst af, einkttm þegar lýs- ing Ziener's studdi mál þeirra. Eggert Ólafsson notar hvorki viðarbrands eða steinbrandsnafniS. En hann lýsir steinbrandinum (FerSabókin, bls. 414—415) og telur hann leirblandaSan og segir hann nothæfan til eldsneytis. — Lýsing Þ. Thoroddsens á steinbrand^ inum kemur og mæta vel heim viS. tegund þá, er jeg hef heyrt nefnda þessu nafni (Lýsing íslands II. 277) aS eins virSist hann hafa lakari teg- undir í huga, sem leirbornastar eru. 20. mars 1918. Guðm. G. Bárðarson. Við Guðm. G. Bárðarson erum ekki á eitt sáttir um hina rjettu notkun steinbrandsnafnsins, og ber margt til. ASalástæSurnar fyrir því aS jeg „fullyrti" aS G. G. B. notaSi stein- brandsnafnið ekki rjett, eru í stuttu máli þessar: 1) í Vestur-ísafjarSar- sýslu (Arnar-, Önundar- og Súganda- firSi), nefndi þorri manna steinbrand kolvetnisríkan leír þann,er oftastfylg- ir surtarbrandi. (í Bolungarvik vissu þeir, er jeg talaði viS, ekki, hvaS nefna skyldi steinbrand). 2) Dr. Þ. Th. kemst svo aS orSi um brúnkola- lagiS í Dufansdal í „FerSasaga af VestfjörSum" (Andvari XIII) „.... sjest þar bæði steinbrandur, móberg og hvítur leir og surtarbrandsflögur innanum -----". Steinbrandurinn í Dufansdal er sams konar og „svart- * Olavius: ökonomisk Reise, bls. 746 og víSar. ** Til aSgreiningar frá steinbrand- inum hef jeg nefnt slíkan leif leif- brand. mundi þaS hlýSa ySUr." ÞaS getUr í fljótu bragSi virSst sém þétta sjé harla undarlegt svar. ÞaS lig'guf nærri aS manni fínnist, sein þaS sje ekkert svar upp á bæn lærisveinanna eða jafnvel aS frelsarinn svari þeirri^ alveg út af. En ef betur .: aSgætt, kemttr það ljós, aS svariö er bæði eSlilegt og beinlínis huggunarríkt og uppörfandi. Frelsarinn byggir sem sjé á, aS bæn postúla sinna sje eðlileg og hreinskilin. Hann gengur út frá þvt að þar sem þeir biðji um aukria trú, þá sje þó einhver tfúarinriár vísif til í brjóstum þeirra. Og með þaS fyrif augum fullvissar hann þá um, aS ekk^- ert sje aS óttást. Þessi vísir mUrii fyrir guSlegan náSarkraft þroskast á sama hátt og mustarSskorniS, ér lif- andi felst í jörSunni, uns hann sjé orSinn aS þeim krafti, sem framleitt geti jafn Undraverða hluti, eins og það, að rífa trje ttpp meS rótum og gróðursetja í hafinu, eins og hann á öSrum staS ög í öðru sambandi orSar þaS, að flytja fjöllin úr stað. Og ári þess beint aS hafa fyrir augUm þá yfirnáttúrlegu kraftaverkagáfu, sem postular drottitts siSar öSluSust, þá sjáum vjer, hversu berlega þessi um- mæli og fyrirheiti frelsaratts rættust t lifi þeirra. HversU undraverðum og dásamlegum þroska trúarfrækornið tók í sálum þeirra, lýsa ekki aS eiris
Beinir tenglar