Lögrétta - 12.06.1918, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
f
98
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
tninst 60 blöð alls á ári. Verð kr. 7-5° árg. á
Isiandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi 1. júlí.
velt að sinna slíku. Nóg var þarna
t. d. af dýrum hljóðfærum, segir höf.,
sem hver gat tekið, sem vildi. En
það er annað að gera með flutninga-
tækin nú, en að flytja þau á þeim
austur til Berlinar. í Peronne er varla
nokkurt hús óskemt. Þar var gamalt
og fallegt ráðhús á höfuðtorgi bæj-
arins. Það hafði í fyrstu orustunum
skemst töluvert. Skömmu fyrir sókn
Þjóðverja nú, höfðu þeir Poincaré
forseti og Clemenceau komið til Pe-
ronne og þá verið ákveðið, að ráðj
húsið 'skyldi geymast eins og það þá
leit út sem minnisvarði um stríðið.
Hengdu Englendingar þá upp götu-
auglýsingar, sem vöruðu hermenn-
ina við að hreyfa við nokkru, er ráð-
húsið snerti. En nú lá það alvcg í
rústum eftir þýsku sóknina. Ilöf
segir, að skemdirnar i Peronne sjeu
Þjóðverja verk, en skemdirnar á St.
Quentin verk Englendinga. St. Quen-
tin er nokkru austar og hefur verið
á valdi Þjóðverja frá byrjun stríðs-
ins. Það er stærsta og fegursta borg-
in í Picardi-hjeraðinu. Englendingar
gerðu sjer mikið far um að ná henni
meðan þeir sóttu fram á þessum
stöðvum, en það tókst ekki. Það var
barist í úthverfi borgarinnar að vest-
an, en lengra komust Englendingar
ekki. Síðan sóttu þeir á með stór-
skotum og borgarlýðurinn var flutt-
ur burtú. Sumir íbúarnir höfðu þó
fengið að fara heim aftur til Frakk-
lands yfir Sviss. í St. Quentin var
ein af fegurstu kirkjum Frakklands.
Hún liggur i rústum eftir stórskota-
hríðina, og yfir höfuð má borgin telj-
ast i rústum. „Þjóðverjar eyðileggja
borgir og Englendingar eyðileggja
borgir, en borgirnar leggja Frakkar
til," segir höf.
Höf. lýsir stuttlega útliti orustu-
vallanna eftir návígi, eða höggorustu.
Þjóðverjar höfðu ráðist á fram-
stöðvar Englendinga og átt upp eftii
fcrekku að sækja. í brekkunni lágu
að minsta kosti lík 100 Þjóðverja.
Hann kom þangað hálfum mánuði
eftir að áhlaupið var gert, og líkin
lágu enn ógrafin, en víðast hvar hafði
þeim þó verið safriað saman til
greftrunar. Hjer hafði enn ekki unn-
ist tími til þess. Andlit líkanna voru
orðin svört, og hendurnar eins.
Lengra uppi í brekkunni kom hann
að líkum Englendinga. Gaddavirs-
girðingin framan við stöðvar þeirra
hafði verið klipt í sundur og var
cinnig rifin af granötum. Þar uppi á
hæðinni hafði verið barist með
stingjabyssum. Englendingar og
Þjóðverjar lágu þar hlið við hlið.
Tveir lágu þar eins og í armlögum
og voru höfuðkúpur beggja brotnar
af handgranötum. Hinumegin í hæð-
inni lágu enn fleiri lík. Um hálsinn
á hverju líki er keðja með blikkplötu
við, og er skráð á plötuna i hverjum
her og flokki maðurinn eigi heima
og einkennistala hans þar. Þessum
plötum er safnað saman, þegar líkin
eru flutt burt af orustuvellinum til
greftrtmar, og eftir þeim eru svo
sendar tilkynningar til ættingja og
vandamanna um fráfallið. Við hlið
ems af þýsku líkunum lá brjef. Var
það blautt af regni, en þó mátti lesa
ntikið af því. Það var dags. 6. marz
og var frá konu mannsins. Hann
hafði heitið Paul, en hún Hedwig,
og hún skilaði kveðju frá börnunum,
en sagðist ekki vilja þreyta hann með
frásögn af erfiðunt kringumstæðum
heima, og óskaði að hætt yrði við
sókn þá, sem fyrirhuguð væri. Skamt
frá þessu líki lá annað, og var það
af ungtim Englendingi.
Þarna eigast nú við tveir stærstu
herir heimsins. Og frásögnin unt þá
viðureign verður, er fram líða stund-
ir, einn af stórfenglegustu köflum
veraldarsögunnar. En skeri ekki úr í
þeim bardögum, sem nú standa yfir,
og stÖðvist - og stirðni alt aftur í
föstum skotgrafalínum, þá getur á-
tramhaldiö orðið langt, — langt til
úrslitanna.
Síðustu frjettir.
A sókn Þjóðverja varð hlje í
nokkra daga eftir 5. þ. m., en siðustu
fregnir segja hana nú bvrjaða á ný,
og nú á svæðinu frá Montdidier til
Noyon, eða einkum sunnan við No-
yon. Fregn frá 5. þ. m, sagði þá hafa ■
sótt fram sunnan og vestan við So-
issons og tekið hæðirnar vestan við
Chaudun, sem eru á þeim stöðvum.
Virðist þá herlínan oröin bein norðan
og vestan frá Noyon og til stöðva
þeirra, .sem áður er getið um að Þjóð-
verjar hafi tekið suður við Marne,
milli Chateau Thierry og Dormans.
línjeð, sem áður var á herlínunni í
nánd við Soissons, er horfið í þess-
um síðustu hreyfingum, en aftur kom-
'in skörp bugða á herlínuna til norð-
urs frá stöðvunum við Marne, og
verður ekki af símfregnunum sjeð
hvernig hún liggi nú á því svæði.
Fregn frá 5. þ. m. hafði eftir Paris-
arblaðinu „Le Journal", að ]>að bygg-
íst við að Þjóðverjar kæmust ekki
til Parísar, en sagði þó horfurnar
vafasamar og að enn mundu stórtíð-
indi í vændum. Fregn frá 10. þ. m.
^segir framhaldssókn Þjóðverja að öll-
um líkindum þegar byrjaða með á-
köfum áhlaupum þeirra milli Mont-
didier og Noyon, og sama fregn seg-
ir það eftir Hindenburg yfirhers-
höfðingja, að gera eigi sóknarhríðir
að bandamönnum hverja eftir aðra og
muni sú aðferð ríða þeim að fullu. í
sóknarhríðinni um síðastl.. mánaða-
mót er sagt, að Þjóðverjar hafi alls
tekið 55 þús. fanga, 650 fallbyssur
og yfir 2000 vjelbyssur. Varnarnefnd
hefur verið skipuð í París, og herráð
'andamanna hefur sent Foch yfir-
hershöfðingja þakkarávarp fyrir
stjórn hans á hinum sameiginlega
her bandamannaJ þessari síðustu við-
ureign. Clemenceau virðist vera fast-
ur í sessi, fjekk við atkvæðagreiðslu
í þinginu, er sýna skyldi fylgi hans,
37/ atkv. meö sjer, en 110 voru á
móti.
í opinb. tilk. ensku frá 7. þ. m.
segir, að fyrsti þáttur sóknar Þjóðv.
i Aisnehjeraði, sem hófst 27. maí, hafi
verið um það bil að enda kvöldið 4.
júni. Þangað til hafi þeir gert áhlaup
suður á bóginn, en síðan vestur á
við, annaðhvort að eins til þess að
víkka fleyginn, sem þeir höfðu skot-
ið þarna suður úr herlínunni, eða þá
með þeirri ætlun að taka Paris. Á-
hlaupum þeirrá*til þess að ná Reims
hafi verið hrundið með miklu tjóni
íyrir þá. Segir i ensku fregnunum, að
aðstaða bandamannahersins sje engu
verri en áður eftir þær breytingar,
sem nú hafi orðið á herlínunni. Það
1 sje ætlun Þjóbverja, að knýja fram
úrslitaorustur á vesturvígstöðvunum
nú þegar, en bandamenn vilji draga
það þangað til her Ameríkumanna
sje fullskipaðúr, og er framgöngu
Amerikuhersveitanna hrósað í fregn-
unum. í yfirlýsingu frá yfirherráði
bandamanna frá 4. þ. m. segir, að
„eftir rannsókn á allri aðstöðunni sje
táðið þess fullvíst, að bandamenn
muni mæta væntanlegum orustum
með sömu hreysti, sem þeir ætíð hafi
sýnt í vörn rjettarins, að þeir muni
gera að engu öll áform óvinanna og
á sínum tíma gersigta þá.“ — Af
írum hefur French lávarður heimt-
að 5o þús. sjálfboðaliða í herinn fyr-
ir 1. okt. n. k„ og fáist þeir, þá á
tkki að verða af því að lögleiða her-
skyldu í Englandi.
Eftir að það er skrifað, sem sagt
et hjer á undan, hafa komið nýjar
fregnir um allmikla framsókn Þjóð-
verja hjá Ourcq-ánni og sunnan við
Noyon og fangatalan sögð 2000.
í Austurríki hefur orðið allmikið
uppþot, eftir þvi sem símfregnirnar
segja. Jafnaðarmenn höfðu neitað að
viðurkenna friðarsamninga þá, sem
gerðir höfðti verið við Rússa og Rú-
mena, og krafist nýrra samninga án
landvinninga. Sögðu símfregnir fyrir
r.okkrum dögum, að fjöldi mánna
hefði verið settur í fangelsi út af
róstum í Austurríki, án þess að nán-
r.r væri frá þvi skýrt. En síðustu
dagana hefur ekkert heyrst frekara
um þetta.
Fehrenback er orðinn forseti ]>ýska
þingsins, en Dove,Paaske og Scheide-
mann varaforsetar. — Cooremann er
orðinn forssætisráðherra Belga.
í Haag er nú rætt um fangaskifti
Þjóðverja og Englendinga, segir
fregn frá 9. þ. m„ og i fregn frá 10.
þ. m. segir, að þingnýenn i neðrl
málstofti hollenska þingsins vilji láta
Hollendinga beita sjer fyrir því, að
byrjað verði á friðarsamningum.
Fyrir nokkrum dögum kom fregn
um, að Þjóðverjar hefðu byrjað kaf-
bátahernað við Amerikustrendur og
væri lokað höfninni í New York.
Síðasta fregn segir, að sökt hafi ver-
ið þarna 14 skipum bandamanna. 1
opinb. tilk. ensku segir, að blöðin í
Englandi telji þetta gert til hug-
hreystingar þýsku þjóðinni, svo að
hun haldi, að með þessu sjeu hindr-
aðir herflutningar vestur um haf. En
sannleikurinn sje sá, að herlið með
öllum útbúnaði sje stöðugt að koma
ufi vp«hn bótf bvska bióðin fái ekk-
ert að vita um það.
Óánægja er á Norðurlöndum út af
tundurduflalagningum í Kattegat, og
fórst þar fyrir skömmu nýtt danskt
seglskip, sem átti að flytja' hjeðan
fisk til Spánar. Allar Norðurlanda-
þjóðirnar hafa nú gert verslunar-
samninga við bandamenn. Birt hafa
verið skilyrði bandamanna fyrir
vöruflutningum til Danmerkur, segir
fregn frá 8. þ. m. og að Norðmenn
hafi fengið víðtæk útflutningsleyfi
í. Ameríku.
Hernaðarástand er sagt í Moskvu
og þar mikil sarntök á leiðinni gegn
Bolsjevikum. Landsþingið í Georgíu
hefur lýst Kákasuslöndin sjálfstætt
ríki. " *
Minningarkirkja
Hallgríms Pjeturssonar.
í gærmorgun bárust mjer óvænt í
hendur þrjú blöð af Lögrjettu, eitt
af þeim frá 20. febr. þ. á. Er í því
i blaði meðal annars greinarstúfur
| eftir einhvern sem kallar sig „Sveita-
| mann“ um það, hvar Hallgrímskirkj-
an eigi að standa, og við þá grein
vildi jeg nú mega gera dálitla at-
hugasemd, einkum þar sem höf. mæl-
íst til þess að menn láti til sín heyra
um málið.
Mjer var með öllu ókunnugt um
þetta minnisvarðamál (þv.í svo mun
mega nefna það), þangað til jeg sá
ofannefnda grein, en fögur þykir mjer
hugmyndin og vel við eigandi, þó
sjálfur sje jeg enginn kirkjumaður.
Virðist mjer eftir orðum „Sveita-
manns“, sem upphaflega hafi verið
til 'þess ætlast að kirkjan yrði reyst
í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd, enda
hefði mjer síst dottið i hug að orka
mundi tvímælis að svo skyldi vera.
Sá staður er svo órjúfanlega bundinn
minningu Hallgríms Pjeturssonar, að
svo má segja, að hvórstveggja sje
minst þá annars er getið, og þar 4em
jeg hygg, að þetta sje fremur til-
finningamál en barnalegs metnaðar.
ætla jeg naumast að þeir, sem helg-
asta halda minningu Hallgríms,
mundu bera upp fyrir sjálfum sjer,
þyí síður fyrir öðrunt, þá spurningu
hvar guðshús það skuli reist, er sjer-
staklega á að geyma þessa minningu
Þar mun, ef jeg fer ekki mjög vilt,
ráða einn vilji hjá þeim, sem heima
eiga á Langanesi og á Hornströnd-
um, í Reykjavík og í Árnessýslu. Það
gengur firnum næst að deila um það,
hvar sjerstaklega skuli geyma minn-
ingu þess manns, er orkti þau til-
fceiðsluljóð, er ágætust hafa kveðin
verið með öllum kristnum þjóðum
að fornu og nýju, þegar enginn vafi
getur leikið á því hvar þessi ljóð
voru orkt, og einkum þar sem bein
skáldsins liggja á sama stað. (Menn
vita meira að segja með sæmilegri
; r.ákvæmni hvar gröf Hallgríms er,
svo sýna mætti hana í hinni fyrir-
: huguðu kirkju). Sá staður er heilög
jörð ekki einungis i augum vor ís-
lendinga margra hverra heldur einn-
ig í augum fjölmargra útlendra
manna víðsvegar um heim. Erlendir
menn hafa farið pílagrímsferðir til
Saurbæjar og munu gera það eigi sið-
ur framvegis er enskumælandi þjóðir
nú eiga kost hinna ódauðlegu sálma
á sínu eigin máli.
Bretar eru líklega af öllum þjóð-
um hinir einlægustu og dýpstu til-
finningamenn, og það er kunnugra
en frá þurfi að segja hversu mjög
þeir tengja nrinningu ágætismanna
sinna við þá staði sem mest hafa ver-
ið bundnir æfistarfi þeirra, afdrifa-
miklum aðburðum i lífi þeirra, eða
fæðingu þeirra og dauða. Hitt spyrja
þeir ekki um, hvort þessir staðir eru
í sjálfri Lundúnaborg, í smáþorpinu
Stratford-on-Avbn eða inst inni i
tjalladölum á Skotlandi. Til þess
standa rætur tflfinninga þeirra alt of
djúpt. Ætli ekki að okkur, sem alin
höfutn verið upp við Passíusálmana,
sje eitthvað líkt farið þegar um er
að ræða Hallgrim Pjetursson ?
Þegar minningu Jóns Arasonar
verður reist kirkja, vona jeg að eng-
in rödd mótmæli því að hún skuli
standa á Hólum, enda þótt þar sje
r
Nýjar bækur;
Schiller: Mærin frá Orleans. Rómantiskur sorgarleikur Dr. phil.
Alexander Jóhannesson þýddi. Verð óbundin kr. 4,00, í bandi
kr. 5,50.
Ouðm. Finnbogason, dr. phil.: Vinnan. Kostar óbundin kr. 3,00.
Murphy: Börn, foreidrar og kennarar. Þýtt hefur Jón Þórarins-
son fræðslumálastjóri. Kostar óbundin kr. 3,00
Guðnt. Guðrnundsson: fcjóð og kvæði. Nýtt safn. Innb kr 7,00
og kr. 11,00.
Magnús Jónsson: Marteinn Lútlier. Æfisaga. Innbundin kr 6,50,
óbundin kr. 5,00.
J ón Helgason, biskup; Kristnisaga, 3. bindi (lok miðaldanna og sið-
bótartíminn). Obundin kr. 8,00
Bækurnar fást hjá bóksölum, eða beint frá

Bókaverslun Sigf. Eymundssonar, Reykjavík
javík.
SðSV
„VÍKING“-skiIvindan.
Skilur 120 lítra á klukkustund.
Verð 150 krónur.
Og ýmiskonar varastykki í skilvindur fást hjá
■ ■
Jóh. Ogiu. Oddssyni,
Laugavegi 63, Reykjavík.
talsvert öðru máli að gegna þar sem
minning hans hvílir ekki svo mjög
á starfsemi hans í þjónustu kirkj-
unnar, og sum af stórvirkjum hans
voru unnin í öðrurn landshlutum.
Þeir, sem nú finna sig knúða til
þess að fara pílagrímsferðir þangað
sem Passíusálmarnir voru orktir og
duft Hallgríms hvílir', munu finna
hina sömu þörf þótt þeir sæju í
Reykjavík kirkju þá er reist hefði
verið í minningu hans. Nær það jafnt
til innlendra sem útlendra manna. Og
fyrir þann, sem kominn er til Reykja-
víkur, er það heldur ekki erfitt nú á
tímum að kornast upp að Saurbæ.
Mótorbátar ganga nú þangað á ijj
til 2 kl.tímum. Og ef það hreif Byron
að stíga á þá grund, er Bonniward
hafði gengið, þá eru líkurnar marg-
falt meiri að það mundi hrífa ís-
lensk hjörtu að stiga í spor Hall-
gríms Pjeturssonar, og sjá staði þá
í Saurbæ og á Ferstiklu, sem við hann
eru kendir og stein þann er munn-
mælin segja að hann hefði fyrir und-
irlag er hann reit Passíusálmana,
ekki síst þar sem þetta er umgirt af
einu hinu tignarlegasta útsýni á ís-
landi; hjeraði, sem með fegurð sinni
hefur snortið hjartastrengi fleiri en
eins af bestu skáldum vorum og
hreyft tungu þeirra til lofs sjer. Má
hjer fyrir stuttleika sakir minna á orð
Þorsteins Erlingssonar til Fljótshlíð-
ar:
„Svo manstu’ að liann Hvalfjörður
álitinn er,
þótt ást okkar fengi’ hann ei slitið;
cn það segi’ eg hvar sem þaö flýgur
og fer
að fátt hefi’ eg prúöara litiö.“
Hygg jeg að frekar þar en í nokkrum
öörum stað mundu hjörtu með trúar-
þörf verða snortin af sálmi þeim,
„sem afli blæs i brotinn hálm og
breytir nótt í dag“; og það múndi
þó tilgangurinn með fyrirtækinu, ef
hann er nokkur annar en óljós þörf
á þvi aö láta í ljósi „tveggja alda
gróna ástarþökk“ til liins ódauölega
trúarskálds.
Jeg sje á grein „Sveitamanns" að
Saurbæjarsókn hefur lofað 5000 kr.
framlagi til kirkju þessarar ef reist
yrði í Saurbæ. Það er stórkostlega
höfðinglegt boð af jafn fámennri og
fátækri sókn, en rnjer virðist það þó
\arla koma málinu við. Þetta er mál,
sem helgað er einhverjum dýpstu og
göfugustu tilfinningunum í hjörtum
landsmanna, svo jeg trúi því ekki
að fje muni skorta. Þaö má því ekki
atast af saurugum fingrum prangara-
sálna. Jeg veit, aö fátæka og litla
sveitahjeraðið getur ekki kept við
auðmagn Reykjavíkur, ef kirkjan
skal reist þar sem mest fje safnast.
En hvernig er það, sagði ekki Krist-
ur að fátæka ekkjan, sem gaf tvo
skildinga af örbirgð sinni hefði lagt
nieira fram en hinir riktt er gáfu
stórgjafir?
Fjármark
mitt er: Blaðstýft aftan hægra og
hvatt' vinstra. Brennimark: H. J. H.
Helgi J. Helgason,
Þurstöðum, Mýrasýslu.
Það kann að þykja slettirekuskap-
ur af nijer í fjarlægu landi aö vera
að láta þetta mál til mín taka. En um
hitt verður mjer þá varla brugðið, að
jeg óski kirkjunnar þar sem jeg eigi
auöveldast meö að sjá hana. Mín rök
eru þau, aö þetta sje háleitt tilfinn-
ingamál og ekkert annað, og aö ein-
ungis tilfinningar þær, er það óx upp
af, geti því komið til álita. Rök
„sveitamanns" eru þau, að kirkjan
skuli standa'þar, sem flestir geti sjer
að fyrirhafnarlausu sjeð hana, og að
tekið skuli tillit til þess hvar mest fje
fæst, en sú tillaga gengur í minum
augum óhæfu næst.
Lundúnum,
á sumardaginn fyrsta 1918.
Snæbjörn Jónsson.
t
Sjera Gísli Jónsson
á Mosfelli.
Það sorglega slys vildi til í fyrra-
dag, að sjera Gísli Jónsson á Mosfelli
í Grímsnesi druknaði i Þverá. Hann
ætlaði austur til Odda og vera þar
við uppboð, sem haldið var þar í
gær á búi sjera Skúla Skúlasonar,
en fór fyrst snögga ferð ofan í
Landeyjar. Ætlaði hann svo að rí’ða
Þverá hjá Hemlu, en mun liafa vilst
út af vaðinu og lenti í ál. Losnaði
hann þar við hestinn og druknaði,
en maður, sem me'ð honum var,
komst klaklaust yfir ána.
Sjera Gísli Jónsson var rúrnl. fim-
tugur að aldri, fæddur 27. júlí 1867
■ Krisuvík, og voru fareldrar hans
Jón Þórhallsson smiður, er síðar fót
til Ameríku, og síðari kona hans
Þóruhn Gísladóttir bónda í Gröf í
Skaftártungu. Sjera Gísli útskrifað-
ist úr skóla 1890 og af prestaskólan-
um 1892. 30. okt. s. á. var hann vígð-
ur prestur til Meöallandsþinga, en
fjekk Mosfell í'Grímsnesi 7. maí 1900
og fluttist þá þangað. Hann kvæntist
25. apríl 1893 Sigrúnu Hildi Kjart-
ansdóttur prests í Eyvindarhólum
og lifir luin mann sinn ásamt mörg-
um börnum þeirra. Sjera Gísli var
drengur góður og gleðintaður, en
efnahagur hans var jafnan fremur
erfiöur.