Lögrétta - 22.06.1918, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
LOGRJETTA
AfgreiSslu- eg innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti 11.
Talsími 35Q.
Nr. 28.
Bælmr,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
SðkavirÉn Siglánr [ynássonar.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön
Aðalstræti 16.
Stofnsett 18S8. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Lárup Fjeldsteð,
yfirrjettarmálafærslumaður
Lækjargata 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síöd.
Sambandsmálið.
Þá er nú svo komiö, aö fullráðiS
er aS taka aS nýju til samninga um
samband íslands og Danmerkur, og
von á nefnd mikilsmetinna stjórn-
málatnanna frá Danmörku hingað
næstu daga i þeim erindagerSum.
Það er öldungis óhætt aS fullyrSa,
aö þetta kemur flatt upp á allan þorra
landsmanna. Svo dult hefur aðdrag-
andi málsins fariö, aS alntenningur
ei ekki enn þá búinn að átta sig á
því, að fánamáliS er nú horfið af dag-
skránni aS sinni sem sjerstakt mál,
er; sambandsmálið alt komið í þess
stað.
Af raeðu forsætisráöherra, sem
prentuS var hjer i blaöinu, má sjá
þaö, aö frumkvæöiö að upptöku sam-
bandsmálsins er í rauninni hjá Al-
bingi 1917. Þegar þaS þing tók fána-
máliö upp, haföi þaö vitneskju um,
aö afleiðingin yröi sú, aö sambands-
máliS yröi aö takast upp af nýju, en
þeirrar vitneskju var almenningur
dulinn. Þess vegna kemur santbands-
máliö almenningi að óvörum, en ekki
þinginu.
Þaö er nokkurt álitamál, hvort þaö
muni veröa heppilegt fyrir úrslit sam-
bandsmálsins að svona hefur verið
íarið að. Fyrsta afleiðingin er sú, að
ekki hefur verið kostur a'S ræöa mál-
iS neitt opinberlega, og hlýtur mönn-
um þó að virðast aö þörf sje á um-
ræöum um máliS. Bæöi sýndi sam-
bandslagadeilan 1908—'09 aö skoö-'
anamunur rnikill var meðal lands-
manna unt einstök atriði þessa máls,
og þótt hann kunni aö hafa jafnast
nokkuð síðan.þá hafa nú seinustu árin
gerst þeir viðburðir í heiminum, sem
hljóta aö breyta nokkuö mikið skoð-
ununt manna á sambúö og sambönd-
um ’',nda yfir höfuö, og þá væntan-
iega einnig skoðunum manna um hag-
i'elt samband milli íslands og ann-
ara landa, svo sem Danmerkur.
Nú er svo ákveðið í hinni nýju
stjórnarskrá vorri, að til breytinga
á santbandinu viö Danmörku þarf
samþykki kjósenda viö almenna at-
kvæðagreiöslu (þjóðaratkvæöi). Það
verður þannig ekki hjá því komist,
að leggja væntanlegt sambandslaga-
frumvarp undir atkvæðagreiðslu al-
mennings, og af því leiöir líka, aö
opinberar umræöur um málið hljóta
að fara fram áður en því er til lykta
ráðið. Og óneitanlega er nokkuð seint
að byrja umræður um málið þá fyrst,
er undirbúningsnefndir, alþingi og
ríkisþing hafa gengið frá frumvarp-
inu að fullu, svo að engum breyting-
um er unt að koma að, ekkert eftir
annað en að gjalda því jákvæði eða
neikvæði við þjóðaratkvæðagreiðsl-
una.
Hins vegar telur Lögrj. að ekki
geti komið til mála að fara að ræða
Heykjavík, 22. júní 1918.
%
Guðmundur Friðjónsson skáld.
efni málsins nú á þessum tíma, meðan
nefndirnar sitja að störfum. Þær urn-
ræður gætu auðveldlega oröið til
þess aö1 spilla fyrir góðri samvinnu
innan nefndanna, en kæmu þó of seint
til þess aö hafa í raun og veru áhrif
á þaö frumvarp, sem vonast er eftir
að nefndirnar geti komiö sjer saman
um. Mun blaöiö þvi ekki gera satn-
bandsmálið að umræðuefni meðan
nefndirnar sitja að störfum, en getur
hins vegar lofað lesendum sínum þvi,
að það veröi tekið til ýtarlegrar meö-
ferðar í blaöinu þegar árangurinn af
nefndarstörfunum- verður birtur.
Guðmundur Friðjónsson.
21. júiií 1918.
Þar sem Norðri rómi römmum
rímar níö mót hispursvömmum,
þar er vaxinn sveinninn sá,
sem í kvöld í sólmyrkvanum
situr hjer og vatnsaganum
bragasuddans suöur frá.
Frosts og hríða hreystimáli
hreinn og beinn sem glymdi’ í stáli
ljóðasláttar langan dag,
söngstu spentur sigurhörðum
siðferðisins megingjörðum
yfir lýðnum ægislag.
Einn á ferð um undratinda
árdegis við himinvinda
saugstu málsins móðurbrjóst.
Nesja og dala góður gestur,
göfgidrjúgur, snillimestur
brims og foss þú hlátra hlóst.
Eins á breiöum hroðans hálkum
hátt þú stökst í blaðadálkum
yfir lötrið lítilsvert.
Þín voru orð í öllum greinum
út að fremstu sævar hleinum
skáldsins snarpri snilli merkt. —
Voöa skelfir vændiskvenna
vertu enn pm tugi þrenna —»
hrópaðu’ um landið hreinleiks boð.
Sjónarhvass úr sálarhögum
sigaðu á tildrið römmum brögum
— brotni rá og rifni voö.
Þakkir skulu þúsundfaldar
þjer í dag af flokknum taldar
-— minnihlut viö molluloft.
Fáfnir vorrar feðratungu
fær að sönnu öfund-stungu
öðrum þræði, — en þakkir oft.
Jakob Thorarensen.
Hlýlegt handtak.
Þegar jeg nú fyrir rúmri viku kom
inn i hús mitt hjer í Reykjavik, á
Laugavegi S4B, bjóst jeg við, aö finna
þatö galtómt aö öllu leyti, en svo
íeyndist mjer þó eigi, þvi þegar jeg
kom hjer inn í mina tilvonandi skrif-
stofu, var hjerna kominn ágætur legu-
bekkur og ljómandi íalleg kaffiáhöld,
og þessum gjöfum fylgdi skrautritað
ávarp frá gefendunum, konum i Suð-
urdalaþingum, meö þakklæti fyrir
langt og vel rækt starf og innilegri
ósk til mín, konu minnar og barna,
um gæfuríka framtíð. Skömmu síöar
voru mjer afhentir að gjöf, frá karl-
mönnum í Suðurdalaþingum, þessir
hlutir: 1. fyrirtaksgott skrifborð úr
eik með silfurskildi á og þaú grafið á :
Sjera Jóhannes L. L. J ó-
hannsson. G j ö f f r á s ó k n a r-
börnum hans 1918; 2. ágætur
setstóll líka úr eik og 3. hugvitssam-
lega gerð blekbytta eftir listamanninn
unga, Ásmund Sveinsson frá Kols-
stöðum i Miödölum, lærisvein Rík-
arðs Jónssonar. Byttan er hreinasta
listaverk með útskornu fangamarki
minu, og sitt hvoru megin þess standa
tvö fermingarbörn, er bæiði halda á
sömu bókinni og er á spjöld hennar
letrað með gullnum stöfum: Kveðja
f r á s ó k n a r b ö r n u m. Með þess-
um gripum fylgdi veglegt ávarp í
ljóðum, skrautritað og nefnt:
Kveðja til s r. J ó h. L. L. J ó-
hannssonar 1918, frá sókn-
2. r m ö n n u m h a n s. Ljóðmælin
hljóða þannig:
„Vinur maeti’, af mund þótt látir
mannaforráð, skaltu sanna
hjortun muna hjástoð þína
hjer á storð í verki’ og orði.
Sól er heit í Suðurdölum,
svalt um grund þó andar stundum.
Þrjátíu’ ára þunga og hita
þú hefur borið heiðurssporum.
Trúi hirðir trúarorðsins,
túlkaðir gleði’ er sorgir rjeðu,
græddir blóm og flestum framar
fræddir unga’ í lífsins tungu.
Þótt þjer sjálfum byðist bratti
bugast aldrei ljestu hugann.
Sæmdur trausti fyrir oss framdir
fjelagsstörfin mörgu og þörfu.
Þjer er tjáð í litlu ljóði
ljúfust þökk af huga klökkum;
talið verður eigi með orðum,
alt, sem vildum þakkað skyldi.
Lif þú heill um langa æfi,
launin þín, sem aldrei dvína,
eru’ in bjarta í ótal hjörtum,
ástarminning starfa þinna.”
(L. H.)
Eftir þetta liðu enn fáir dagar og
jeg var fluttur í hús mitt; þá er send-
ur hingað maður, er færir mjer að
XIII. árg.
Að móðir mín, Guðrán H. Jónsdóttir, andaðist á Landakotsspítala í gær, 78 ára, tilkynnist hjermeð vinum hinnar látnu fjær og nær. Reykjavík, 19. júní 1918. Magnús Einarsson.

Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að bróðir
okkar elskulegur, Jón Hafliðason steinsmiður, andaðist að heim-
ili sinu, Hverfisgötu 72, að kvöldi þess 18. þ. m.
Jarðarför hans verður auglýst siðar.
Reykjavík, 19, júní 1918.
Ólöf Hafliðadóttir. Hafliði Hafliðason.
gjöf, frá nianni, sem nú á heima hjer
i bæ, mjög fagran bikar, úr silfri,
gyltan innan og á hann letrað:
Sjera Jóhannes L. L. Jó-
hannsson, frá sóknarbarni
h a n s 1918. Allar þessar dýrlegu
gjafir finn jeg mjer nú skylt að þakka
öllurq hinum heiiöruðu gefendum
hjartanlega. Þær eru sannarlega hlý-
legt kveðju-handtak; en hönd mín er
of stutt til aö ná til þeirra allra og
verð jeg því að biðja blöðin að flytja
mínum ástkæru sóknarbörnum þakk-
iæti mitt og konu minnar, Guðríðar
Helgadóttur. Þaö segir sig sjálft, að
við slík atvik sem þessi er hægra aö
finna mikillega til en aö tala margt,
og þaö er víst, að jafnframt því, sem
þessar vinargjafir, sem aiö allmiklum
hlut eru frá fermingarbörnum mín-
um, miða þiggjanda til heiðurs, þá
eru þær einnig gefendunum til sóma,
en sæmd þeirra og gagn er mitt mesta
fagnaðarefni. — Guð launi þessum
vinum mínum og blessi öll mín sókn-
arböm. — Vitanlega kostá þessir
gripir eigi neitt litla fjárupphæö nú
i dýrtíðinni, en þaö gefur aö skilja,
aö eigi muni þaö krónurnar vera, i
gripurn þessum, sem jeg elska, heldur
hugþelið og sálarhlýjan, er á bak viö
alt þetta stendur. Forgöngumanna
og forgöngukvenna þessa fyrirtækis
finst mjer þá skylt, aö jeg hugsi sjer
í lagi til með hlýjum huga hjerna í
fjarlægðinni. Guð láti þeim öllum,
bæði forsprökkum og fylgjendum,
störf mín í bygð þeirra að góðu gagni
verða í brálð og lengd. Alt þetta góða
fólk hefur með snild umborið galla
mína og kann auðsælega að meta
kostina. Skilnaðurinn var líka í sann-
leika viðkvæmur vinaskilnalður, í
orðsins fylstu merkingu. Blómgist
Breiðafjarðardalir og blessist Dala-
menn.
Reykjavík, 10. júní 1918.
Jóhannes frá Kvennabrekku.
Frjettir.
Guðmundur Friðjónsson skáld.
Honum var haldið samsæti hjer í
gærkvöld í Iðnaðarmannahúsinu af
ýmsum bókmentamönnum bæjarins,
yngri og eldri, og stjórnaði Jakob
Smári ritstj. því. Einnig var Sigur-
jóni skáldi og alþm. bróður hans boð-
ið. Var þar glatt á hjalla, margar ræð-»
ur fluttar og kvæði lesin og sungin.
Dr. Guðm. Finnbogason prófessor
mælti fyrir minni heiðursgestsins og
á eftir fylgdi kvæði Jak. Thoraren-
sens, sem prentað er hjer í blaðmu
1 svarræðu sinni vjek Guðm. Frið-<
jónsson máli sínu til hinna yngri
skálda og mintist þeirra tíma, er hann
byrjaði sjálfur að yrkja og rita, og
mótblásturs þess og meðhalds, sem
fram við hanu hafði komið þá. Þorst.
Gíslason ritstj. mælti fyrir minni ís-
lands, dr. Ágúst Bjarnason háskóla-
rektor mintist skáldskaparins yfir
höfuö o§ Bjami Jónsson docent og
alþm. frá Vogi mælti fyrir minni ísl.
tungu. Guðm.Hagalín mælti f y rir minni
Sigurj. Friðjónssonar, en í svarræðu
sinni skýrði Sigurjón frá, hvernig
kvæði sín hefðu til orðið og hvers
ung skáld ættu að sinni ætlan fyrst
og fremst að gæta. Jóhann Jónssor,
talaði um heima þjóðsagnanna og
ævintýranna. Þeir Guðm. Hagalín og
Jóhann eru ung skáld í skóla. Guðm.
Magnússon skáld mælti fyrir minni
bóndans á Sandi, konu hans og barna.
Guðm. Friðjónsson tók aftur til máls
og talaði um starfið fyrir framtíðina.
Ýmsir af þeim, sem hjer eru nefndir,
töluöu oftar en einu sinni, kvæði voru
flutt, og Ríkarður Jónsson mynd-
höggvari skemti með söng og kveö-
skap. Stóö samsætið fram á nótt, og
að því loknu fylgdu samsætismenn
þeim bræðrum, Guðmundi og Sigur-
jóni, heim.
1 fyrrakvöld endurtók Guðm. Frið-
jónsson hjer fyrirlestur þann, sem
hann hafði áður flutt. og var áheyr-
endasalurinn aftur troðfullur. Að lík-
mdum flytur hann hjer annan fyrir-
lestur, áður en hann leggur á stað
heimleiðis, og þykir hann hjer, sem
norðan lands, hinn áheyrilegasti, enda
er hann mesti ræðugarpur, hug-
myndaríkur og málsnjall. Annað
kvöld flytur hann fyrirlestur í Hafn-
arfirði.
Dánarfregn. Hinn 18. júní andaðist
hejr í Rvík frú Guðrún Helga Jóns-
dóttir, móðir Magnúsar dýral. og þeirra
systkina. Hún var fædd á Gilsá í
Breiðdal, 6. maí 1840, dóttir hjóna
þar, Jón^s bónda Einarssonar og
Ragnheiðar Jónsdóttur, er síðar gift-
ist sjera Magnúsi Bergssyni, föður
Eiríks meistara Magnússonar. Þær
voru að eins tvær systur, Guðrún og
Guðríður, móðir Björgvins sýsltt-
manns, og varð mjög stutt milli
þeirra, frú Guðríður andaöist í vetur
hjá syni sínum á Efrahvoli. Frú Guð-
rún giftist ung Einari Gíslasyni bónda
á Höskuldsstöðum, en misti hann
1887. Eignuðust þau 7 börn, og lifa
þar af 4, þau sýslumannsfrú Ragn-
heiður á Efrahvoli, Sigurður á Egils-
stóðum, Magnús dýralæknir og Vig-
fús bóndi á Keldhólum. Síðar giftist
Guörún sál. Bergi prófasti Jónssyni
I Vallanesi, föður Jóns bónda á Egils-
stöðum og þeirra systkina, en mistf
hann eftir stutta sambúö.
Frú Guörún var sæmdarkona.
Mestan hluta ævi sinnar ól hún á
Austurlandi og naut þar álits og vint
sælda, en síöari árin hefur hún veriö
hjer í Reykjávík hjá Magnúsi syni
sinum.
Landakotsskólinn, Um síöastl.helgi
var þar sýning á handavinnu skóla-
nemenda, útsaum og toikningum, og
var margt af þessu aödáanlega vel
gert. Mikið var þar aí lista-útsaum
eftir málverkum frá kvenfólki, sem
lært hefur á skólanum, en er nú far-
iö þaðan, og mundi auðvelt. aö selja
mikið af þeim verkum á þessum sýn-
ingum, ef eigendur óskuöu þess. En
ekkert af þeim er sent þangaö
í því skyni. Á sunnudaginn var fult