Lögrétta - 12.03.1919, Blaðsíða 1

Utgefandi og ritstjóri:
ÞORST. GISLASON.
Þinghotsatrœti 17.
Talsími 178.
AfgreiKslii’ og innheimtum.
ÞOR. B. ÞORLA.KSSON
Bankastræti 11.
Talsími 359.
Nr. 11.
Eeykjavik 12. mars 1919.
XIV. ár.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókaversl. Sigf. Eymundssonar.
PáU Haíldórsson
trjesmiður.
í gærdag, nál. kl. i, andaðist a
heimili sínu, Þingholtsstr. 17, hjer i
bænum Páll Halldórsson trjesmiður,
85 ára gamall, fæddur 14. október
1833 í Lóni í Kelduhverfi, og voru
Jiá foreldrar hans búandi þar, en móS-
ur sína misti hann 6 ára gamall og
föður sinn 6 árum síöar. Fór hann
þá, 12 ára gamall, til móðurbróöur
síns, Jóns bónda Þórarinssonar, sem
tók viö jörðinni eftir fööur hans, og
var hjá honum þangaö til hann var
rúmlega tvítugur. Þá fór Páll að læra
trjesmí'öi hjá Lárusi snikkara Ólafs-
syni Thorarensen á Stórubrekku í
liörgárdal. Var hann við þaö nám í
2 ár og fjekk þá sveinsbrjef. Eftir
það var hann hjer og þar viö smíöar
fram til 1861. Þá fór hann til Kaup-
mannahafnar, til þess aö æfa sig í
handiön sinni, og þó einkurn til þess
aS læra ýmslega trjemálningu. Var
hann nálægt tveimur árum erlendis,
þ.ar af árlangt í Borgundarhólmi.
Sr.eri síðan heim aftur, og fór, nokkru
eftir heimkomuna, til Grönvolds fac-
tors á Vopnafiröi og var viS smíöar
hjá honum í 2 ár. Síðan var hann í
3 ár viS smíSar á Húsavík, hjá I.
L. C. S.chou factor, en fór þaðan
1869 suöur aS Kiðjabergi í Grímsnesi
og var þar í 2 ár við smíðar, hjá
Þorsteini Jónssyni kanselliráði, sem
þá var sýslumaður Árnesinga, Þar
kvæntist Páll, 26. sept. 1871, Ingi-
biörgu Þorvaldsdóttur, frændkonu
frú Ingibjargar konu Þorsteins sýslu-
manns, og fluttust þau Páll og Ingi-
björg þá um haustiö til Hafnarfjarð-
ar og bjuggu þar 1 ár, en fóru síðan
að Görðum á Álftanesi og voru þar
19 ár, en fluttust þaðan til Reykja-
víkur 1891, Og hafa verið hjer síðan.
Þau eignuðust tvö börn, sem bæði
lifa: Þorvaldur, læknir hjer í bænum,
og Þórunn, kona ritstjóra þessa blaðs.
Eftir að Páll kom úr utanförinni,
var hann talinn afbragðsgóður srnið-
ur, en einkum fór þó orð af því, hve
vel hann málaði..Hafði hann lært að-
ferðir við trjemálningu, senr áður
voru hjer óþektar, að rninsta kosti
norðan lands og austan. Það hefur
I’órhallur heitinn Bjarnarson biskup
sagt þeim, sem þetta ritar, að er Páll
málaði Laufáskirkju á unglingsárum
hans, hafi hann verið eini maðurinn
þar um slóðir, er kunni þær aðferðir
við trjemálningu, sem hann beitti þar,
og hafi þótt mikið til þeirrar ný-
breytni koma. Páll var víða við
kirkjubyggingar á þeim árum, svo
sem á Grenjaðarstað, Svalbarði og á
Austurlandi. En eftir að hann flutt-
ist suður, var hann m. a. við smhsi
Garðakirkju. Eyvindur Árnason trje-
smiður segir það, að um langt skeið
telji hann þá Pál og Jakob heitinn
Sveinsson hafa verið bestu srniði hjer
syðra. ■ :
Ættleggur Páls er i Þingeyjarsýslu
og er þannig frá honum sagt, af
kunnugum manni: Faðir hans var
Halldór bóndi í Lóni Ásmundsson
bónda á Fjöllum* i Kelduhverfi Páls-
sonar. Fyrri kona Ásmundar og móð-
ir Halldórs var Guðrún Ketilsdóttir
prests Jónssonar í Húsavík, systir
Magnúsar sýslumanns Ketilssonar.
Móðir Guðrúnar og kona Ketils prests
var Guðrún Magnúsdóttir prests Ein-
arssonar, systir Skúla landfógeta. —
Móðir Páls og síðari kona Halldórs
Ásmundssonar var Guðrún** Þórar-
insdóttir hreppstjóra Guðmundsson-
ai í Lóni, Guðmundsonar. Móðir Guð-
rúnar og kona Þórarins var Guðný***
Grímsdóttir bónda á Fjöllum Stefáns-
sonar Ásmundssonar. — Móðir Þór-
arins í Lóni var Ingunn dóttir Páls
bónda á Vikingavatni, Arngrímssonar
sýslumanns Hrólfssonar, Sigurðsson-
ar, Hrólfssonar hins sterka Bjarna-
sonar, og er sá karlleggur auðrakinn
tii Lofts ríka og síðan til Skarðverja
hinna fornu.
Bróðir Páls var Jón, sem bjó í
Fagranesi í Reykjadal, faðir Páls
bónda í Svínadal í Kelduhverfi.
Páll var vandaður maður í öllu og
vinsæll af þeim, sem hann festi kunn-
ingsskap við. Hann var hraustur
maður og hafði haft mætur á líkams-
íþróttum í æsku. Bókamaður var hann
einnig og las mikið, einkum fræði-
l;ækur af ýmsu tægi og ferðabækur.
Við smíðar fjekst hann fram á sið-
ustu missiri. Síðastl. sumar hafði
liann fótavist, en lá rúmfastur allan
þann vetur, sem nú er að líða, og síð-
»“*• haWim''
Pijottir.
Tíðin hefnr verið köld um alt land
siðastl. viku, hjer 12 st. frost í gær-
morgun, en heiðskírt loft, á Gríms-
stöðum 13 st., en minna frost á Isa-
firði og Seyðisfirði.
Aflabrögð eru í besta lagi'. Af þil- |
skipunum hefur „Valtýr“ fengið 29 j
þ'ús., „Ása“ 14, „Hákon“ 11, „Kefla- ■
vikin“ 15,, „Milly“ 12, „Sigurfari“
n, „Seagull“ 14 og „Sæborg“ 15JÚ
þús.
Skipaferðir. „Botnia“ væntanleg
frá Khöfn á föstudag. — „Gullfoss"
kom til New-York 7. þ. m. — „Borg“
kom frá Englandi í gær, en lagðist
utan hafnar og verður í sóttkví 2
daga.
Islands Adressebog, Handels- og
Industrikalender 1919, er nýútkomin.
Útg. er Vilh. Finen ritstjóri, og er
þetta 3. útg. Bókin veitir þær upp-
lýsingar um íslenska hagi, sem slik-
um bókum er ætlað að veita, og er
útgáfan þarft verk. Bókin er á dönsku
cn kaflar í henni einnig á ensku, svo
sem hagfræðilegar upplýsingar eftir
Indr. Einarsson.
Biskupinn flytur nú á hverjum
sunnudegi í dómkirkjunni alþýðleg
erindi um höfuðdrættina í lífi Jesú.
Stúdentafjelagið. Þar flutti dr
Alex. Jóhannesson síðastl. laugard.-
kveld fróðlegt og skemtilegt erindi
um þýskt stúdentalíf.
Stjórnarskiftin í Danmörku. Sím-
fregn frá 7. þ. m. sagði, að Zahle
væri ófáanlegur til að rjúfa þing og
* Ásmundur Pálsson ljetst hálf-ní-
ræður, 17. sept. 1818.
** Systkini Guðrúnar voru þau Jón
faðir Guðmundar bónda á Grjótnesi
o g Guðleif móðir þeirra Þórarins
bónda Bjarnasonar á Víkingavatnt
föður Bjarnar, er nú býr þar, og Ólaf-
ar Bjarnardóttur, móður Sveins Vík-
ings.
*** Ein systir Guðnýjar var Guð-
laug móðir Sigurðar á Hóli í Keldu-
hverfi, föður Vilborgar móður Jóns
forsætisráðherra Magnússonar.
Aðalfundur fjelagsins verður haldinn í Iðnaðarmannahúsinu í Reykja-
vík laugardaginn 17. maí kl. 5 síðdegis. Þar verður skýrt frá fjárhag
fjelagsins, framkvæmdum þess og fyrirlætlunum, rædd búnaðarmálefni
og bornar upp tillögur, er fundurinn óskar að búnðarþingið taki til
greina.
Á fundinum á að kjósa 2 fulltrúa og 1 ’ varafulltrúa til 4 ára.
Reykjavík, 12. mars 1919.
Eg’g'ert Briem.
neitaði að ganga að skilyrðum and-
stöðuflokkanna. Næsta dag var sím-
að, að konungur hefði samþykt lausn-
arbeiðni ráðaneytisins og að búist
væri við, að ný stjórn yrði skipuð
11. þ. m.
Stórviðri í Vestmanneyjum. 10. þ.
rn. var nokkurn tima dagstns ofsa-
veður á norðaustan um allan suðvest-
ur kjálka landsins, en virðist þó hafa
verið mest i Vestmannaeyjum. Af 70
símastaurum, sem þar eru, brotnuðu
60 og svo miklar skemdir urðu á raf-
leiðslu Eyjanna, að öll hús voru þar
ljóslaus á eftir. Litlar skemdir urðu
á skipum; þær helstar, að „Regin“
Þorst. kaupm. Jónssonar rak upp í
Botninn, en þar liggur skipið á sandi.
Ullarkaup í Englandi. Það er sagi,
aö i ráði sje, að enska stjórnin kaupi
alla ullarframleiðslu Bretlands þ. á„
en þó þannig, að ullarframleiðendur
fái fult markaðsverð fyrir vöru sina.
Viðskiftin við England. Erindreki
ísl. stjórnarinnar í Englandi tilkynti
i síðastl. viku, að ekki þurfi nú fram-
ar útflutningsleyfi á þeim vörum, sem
fluttar verði frá Englandi til Islands.
Nýr ísl. botnvörpungur kom frá
Englandi í síðastl. viku. Hann er
eign Kveldúlfsfjelagsins og heitir
Egill Skallagrímsson. Skipstjóri er
Guðmundur Jónsson.
Bæjarstjórnin. Á síðasta fundl
hennar var samþykt, að kensla i
barnaskólanum stæði yfir til maíloka,
en próf yrði í júní. Laun stundakenn-
ara ákveðin kr. 1,20 um tímann, auk
dýrtíöaruppbótar. Skólahald frá kl.
9—12 og i—5. Samþ. að taka alt að
200 þús. kr. bráöab.lán, er greiðist af
tekjum þ. á. — Hjúkrunarfjel. „Likn“
veittar 1000 kr. úr bæjarsjóði til
hjálparstöðvar fyrir berklaveika, sem
áöur hefur verið minst á hjer í blað-
mu, Frú Ragna Jónsson frá Seyðis-
firði leggur fram til fyrirtækisins
1200 kr. á ár.
Vitamálin. Það er sagt, að þeir Th.
Krabbe vitamálaverkfræðingur og
G. Hlíðdal, aðstoðaarmaður hans.
hafi báðir sagt upp stöðum sínum í
þjónustu landsins.
Tollur á síldartunnum. Stjórninhef-
ur lagt 5 kr. toll á hverja síldartunnu,
sem flytst hingað til landsins á kom-
andi sumri. Tollur þessi byggist á
því, að ísl. útgerðarmenn eiga nú fyr-
irliggjandi miklar birgðir af tunnurn,
sem hafa orðið þeim miklu dýrari
en ætla má, að tunnur veröi eftir-
leiðis.
Hafnsögumannsstarfið hjer hefur
verið veitt Pjetri Þórðarsyni skipstj.
Dáinn er aðfaranótt 11. þ. m. sjera
Pjetur Þorsteinsson í Heydölum í
Breiðdal. Verður hans nánar minst
síðar.
Suður-Jótland. Nefnd sú á friðar-
þinginu, sem fjallar um Sljesvíkur-
málin, hefur fallist á, að þjóðaratkv,-
greiðslan í Norður-Sljesvík skuli fara
fram í einu lagi, en í Mið-Sljesvík i
hverju hjeraði.
Síldarmarkaðurinn. í Sigluf jarðarbl.
,,Fram“ frá 8. febr., segir: Þjóðverjar
hafa nýl. farið þess á leit við norsku
stjórnina að fá keyptar 450 ]iús. tn.
af síld, fyrir utan þær 4000 smál. af
sjávarafurðum sem Norðmenn hafa
lofað að láta Þjóðverjum í tje á
mánuði. Norðmenn vilja giarnan
verða við þessari ósk Þjóðverja, því
þeir hafa óhemju miklu síld liggjandi
cselda. Þann 16. des. s. 1. áttu Norð-
menn 1.620.000 tn.af síld.ogef vorveið-
in við Haugasund gengur þolanlega,
má búast við að síldarbirgðir Norð-
manna nemi um 2 miljónum tunna —
nema þeir geti selt svo um muni.
Stríðslokin.
Síðustu frjettir.
Lundúnafregn frá 10. þ. m. seg-
ir, að yfirherstjórnarráð banda-
manna hafi daginn áður ákvarðað,
að taka upp aftur samninga þá við
þjóðvcrja, sem slitið var i Spa.
Fulltrúar bandamanna eigi að fara
frá París i dag til Brússel og þar
setjist vopnahljesnefndin á rök-
stóla. Fyrsti fundurinn sje ráðgerð-
ur á morgun. Hjer er þá loks að
þvi komið, að byrjað verði á undir-
stöðuatriðum væntanlegra friðar-
samninga, með samvinnu beggja
málsaðila, eða þá að vopnaliljes-
samningunum verði slitið. Sama
fregn segir, að bandamenn ætli að
taka kaupskipastól þjóðverja, cn
láta þá í staðinn liafa næg matvæli
til næstu uppskeru. Greiðsla fyrir
þau eigi að fara fram á þennan
hátt: 1. pjóðverjar borgi með vör-
um, svo sem kolum og kartöflum.
2. Með inneign í hlutlausum lönd-
um, sem þeir liafi ekki getað liafið
vegna hafnbannsins. 3. Með erlend-
um skuldabrjcfum, sem þeir hafa
undir höndum. Á þennan hátt sje
búist við að hægt sje að hafa saman
100 miljónir sterlingspunda, en það
er sú upphæð, sem þarf fyrir nægi-
legar vörur handa pjóðverjum
fram til næstu uppskeru.
Sama fregn segir, að nefnd, sem
kosin var til þess að fjalla um á-
birgð út af ófriðarupptökunum og
liryðjuverkum, sem framin hafa
verið í stríðinu, muni bráðlega
leggja fram álit sitt. Eftir „Times“
er það haft, að hún ásaki þ’jóðvcrja
fyrir brot á ófriðarreglum Haag-
fundanna, en leggi til, að um allar
yfirsjónir, sem varði við lög í landi
þess, sem þær framdi, skuli dæmt
af dómstólum þar í landi, en um
aðrar yfirsjónir skuh alþjóðadóm-
stóll dæma, t. d. um það, hverjir
eigi sölc á upptökum ófriðarins. Á
Ustanum yfir þá, sem stefna skal
fyrir þennan dómstól, sje efst nafn
Vilhjálms keisara, en ekkert um
það talað, á hvern hátt draga eigi
hann til ábyrgðar, nema hvað
nefndin ætli, að krefjast megi þcss
af Hollendingum, að þeir framselji
hann. — Litlu eldri fregn, frá K.-
liöfn, skýrir frá, að dómaranefnd
sú, sem f jekk það hlutverk að rann-
saka sakir á upptökum ófriðarins,
hafi komist að þeirri niðurstöðu,
að enginn einstakur þjóðhöfðingi
verði talinn sekur. Nefnd sú, sem
þetta álit hefur látið frá sjer, var
skipuð dómurum einum. Rjettast
væri það án efa af ófriðaraðilun-
um, að láta þetta mál alveg niður
falla. Fyrir dómstóli eftirfarandi
tima g'etur það lítil áhrif haft,
hverja þcir sjálfir dæma nú seka
óg hverja án saka.
Ensk fregn segir, að Churchill
ráðherra hafi sagt í ræðu í byrjun
Mitt innilegasta hjartans þakklæti
votta jeg öllum þeim, sem á einn eöa
annan hátt hafa veitt minum heitt-
elskaða syni Guömundi sál. Beni-
diktssyni fyrverandi bankaritara, að-
stoð sína í hans þungbæra sjúkdómi,
og sömuleiðis þeim, sem hafa vottað
mjer hluttekningu sína eftir andlát
hans.
Ingveldarstöðum 22. febrúar 1919.
Málfríður R. Jónsdóttir.
þ. m., að Englendingar yrðu að
hafa her í hinum hertelcnu hjeruð-
um hjá Rín árið 1920. pjóðverjar
væru nú í þann veginn að verða
hungurmorða og þjóðlíf þeirra
væri i miklum liáska vegna ör-
birgðar. pess vegna væri nú ein-
mitt rjettur timi til að ákveða frið-
arskilmálana. pegar þeir hefðu
gengið að þeim, mætti iáta þá fá
matvæli og hrávöru, því heimska
væri að beita þá lengur vopnum
sultarins en þangað til þeir hefðu
slcrifað undir friðarskilmálana.
Önnur ensk fregn, frá 6. þ. m„
segir, að Bonar Law liafi í neðri
málstofu þingsins talað um hern-
aðarbótakröfurnar á hendur pjóð-
verjum og sagt, að menn yrðu að
líta á þetta mál með sanngirni og
taka tillit til þess, hvað pjóðverjar
væru færir um. pær sögur gengju.
að Millner lávarður væri ófús á að
heimta skaðabætur, en væru til-
hæfulausar. Hann hefði að eins lát-
ið uppi, að öllum kröfum banda-
manna fengist ekki fullnægt.
Ræðumaður sagði, að bandamenn
ættu rjett á, að fá allan herkostnað
sinn endurgreiddan og ættu að láta
pjóðverja borga eins mikið og þeir
væru færir um. Sagði þó nauðsyn-
legt, að semja frið sem fyrst. Bæði
væi-i það eigi hættulaust, að Bol-
sjevikar næðu yfirráðum í pýska-
landi, og líka skifti það miklu fyrir
Breta, að verslun þeirra og við-
skifti gætu byrjað á ný með full-
um krafti. Hafnbannið væri eigi
að eins ilt pjóðverjum, heldur og
Bretum sjálfum. En nú hefðu
bandamenn þau vopn í höndum, að
þeir gætu komið fram tryggingum
fyrir því, að friðarskilyrðum þeirra
yrði fullnægt. Fulltrúar enskra sjó-
manna bæru fram þær kröfur á
friðarþinginu, að fullar bætur
kæmu fyrir alt kaupskipatjónið og
skaðabætur til ættingja þeirra
manna, sem mist liefðu lífið af
völdum kafbátahernaðarins
Yfirleitt munu menn nú líta svo
á í hlutlausum löndum, sem banda-
menn hafi allmjög brugðist, eftir
að þeir urðu sigurvegarar, þeim
fögru áformum, sem þeir sögðu,
meðan á ófriðnum stóð, að fyrir
sjer vektu. Sænski sósíalistaforing-
inn H. Branting, sem var áður mik-
ill bandamannavinur, hefur á verk-
mannaþinginu í Bern, sem sett var
um sama leyti og friðarþingið í
París, farið hörðum orðum um
framkomu sigurvegaranna eftir að
vopnaviðskiftum lauk.