Lögrétta - 15.07.1925, Blaðsíða 1

Imiheiinta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 178.
LOGRJETTA
Útgefand: og ritstjór’
Þorsteinu Gíslason
Þinglioltsstræti 17.
XX. ár.
Heykjavík, miðvikudaginn 15. júlí 1925.
30. tbl.
Il
Um víða veröld.
Erlendar símfregnir.
Ástandið í Marokkó er að verða
alvarlega og alvarlegra fyrir
Frakka. Liautey, landstjóri þeirra
og hershöfðingi þar, krefst mik-
ils liðsauka. Hershöfðinginn er
kunnur maður og í miklu áliti,
en farinn að eldast. Hefir verið
settur nýr hershöfðingi yfir
Marokkóherinn, en Liautey er
landstjóri áfram. Spánverjar og
Frakkar ætla að leggja sigiinga-
bann á Marrokkóstrendur. En
liðsauki er nú daglega sendur suð-
ur frá Frakklandi og virðist þó
mikið skorta á, að nægilegt sje.
Almenn athygli í Frakklandi
dregst meir og meir að þessari
styrjöld, en jafnaðarmenn og
sameignarmenn eru andvígir
stefnu stjórnarinnar og gerðum
í málinu. Fregn frá 10. þ. m. seg-
ir, að franska þingið hafi sam-
þykt 1833 milj. fr. fjárveitingu
til Marrokkóstríðsins. Stjómin
hefir lýst yfir, að tilgangur
Frakka í Marokkó sje sá einn, að
verjast. Abdel Krim verði boðnir
sanngjarnir friðarskilmálar, en
vilji hann ekki ganga að þeim,
muni Frakkar hefja sókn gegn
honum með fullum krafti. Bæði
Spánverjar og Frakkar hafa far-
ið fram á að Bretar aðstoði þá
til þess að stilla til friðar í Mar-
okkó, en Bretar vilja ekki blanda
sjer í málin.
Fregn frá 8. þ. m. segir, að
út af tollstríði milli þjóðverja
og Pólverja, hafi Pólverjar gert
27. þús. þj'óðverja landræka úr
Efri-Schlesíu„ en þjóðverjar
svarað með því, að reka 7 þús.
Pólverja út úr þýskalandi.
I Kína halda verkföllin áfram
og styður verslunarráðið í
Shanghai verkfallsmennina, segir
Lundúnafregn frá 8. þ. m. Aðrar
fregnir segja, að svo langt sje
komið sundurlyndi milli Breta og
Kínverja, að Kínverska stjórnin
hafi í huga að segja Bretum stríð
á hendur. Einnig magnast ósam-
lyndi milli Breta og Rússa.
Chamberlain utanríkisráðherra
sagði nýlega í þingræðu, að há-
markinu væri bráðum náð, ef
liússar hættu ekki öllum fjand-
samlegum undirróðri í Bretveldi.
Lúndúnafregn segir, að enska
'stjórnin hafi ákveðið, að taka í
taumana í kolanámumálinu og
muni setja upp rannsóknardóm-
stól.
Fregn frá Vínarborg segir að
ráðgert sje vegna fjárhagsvand-
ræða að flyta út nokkrar þús-
ndir verkamanna, helst til Amer-
íku. —
Eignir Michelsens heitins fyrv.
forsætisráðherra Norðm-anna, sem
hann hefir gefir til almennings-
þaría, eru taldar 9 milj. kr. Á
að verja þeim til þess að koma
upp vísindalegri stofnun í Bergen
og til að styðja samvinnu Norð-
manna við erlendar þjóðir í ýms-
um vísindalegum og almennum
málum.
Neðri deild franska þinigsins
hefir samþykt með 545 atkv.
Washingtonsamþyktina um 8
stunda vinnudag (samþyktin er
frá Vinnumálaþinginu, sem haldið
var í Washington nokkru eftir
ófriðarlokin, og er sagt frá því
í sjerstakri grein í „Heimsstyrj-
öldinni, bls. 825—830).
----o-----
það mun nú vera kallað svo, að
Kennaskólamál Vesturlands hafi
verið til lykta leitt á síðasta þingi,
og að skólinn verði settur á Stað-
arfelli. það mundi þó væntanlega
vera vítalaust, þó farið sje enn
nokkrum orðum um málið. það
er illa farið er slík mál verða að
reipdráttarmálum, má þess þá
jafnan vænta, að óhlutdrægt álit
og skynsamleg rök verði borin
ofurliði. Eiga þeir þingmenn þakk-
ir skilið, er reynt hafa að halda
máli þessu í rjettu horfi, og
hamla því, að skólinn yrði settur
á hinn óhagkvæma stað, Staðar-
fell. því betri er frestur en flan,
ef um aðra kosti er ekki að velja.
Síðan jeg skrifaði um málið í
Lögr. 1923, hafa ýmsir orðið til
að rita um það, og var mínum tii-
gangi náð með því að vekja um-
ræður um það. Hafa þó Vest-
firðingar enn verið of tómlátir
um það, eins og raun ber vitni.
Flestar greinar um málið hafa
verðið hóflega ritaðar, að undan-
skilinni grein, sem birtist í Lögr.
í mars—apríl s. 1. undirrituð B.
H. J. Sú grein er vægast talið
einhliða og ögfafull, og rituð af
allmiklum gusti og yfirlæti, í
minn garð og annara.
Greinarhöf. þessi sveigir því að
mjer og öðrum, að öll andmæli
gegn „jarðsetnifígu“ skólans, á
Staðarfelli, væru sprottin af per-
sónulegum hagsmunahvötum.
þessu vísa jeg frá mjer. Og jeg
get ekki fundið neinar líkur fyrir
hagsmunahvötum hjá neinum,
sem ritað hafa um málið, að und-
anteknum einum, sem ritar eins
og hann væri eitthvað tilvonandi
á Stf. Og þetta er einmitt herra
(eða frú) B. H. J.
Greinarhöf. þessum hefir dval-
ist við það nokkuð á annað ár,
að taka saman andmæli sín við
áminstri grein minni. Mun það
nálega vera einsdæmi, að blaða-
grein bíði svo lengi svars, og
augljós vottur þess að henni sje
ekki auðrótað; enda hefir hann
ekki getað hreyft við einu einasta
atriði hennar, af rökum.Sleggjan
hefir verið hans vopn. Mun jeg
því eigi eyða löngu rúmi til at-
hugasemda við grein hans, en
láta nægja örfá sýnishorn úr
henni,og það því fremur sem hann
hefur sjálfur igetið þess til, —
sem alveg mun rjett, — að mín
grein muni einkum lesin af þeim,
sem vilji vita alt satt um málið.
Hann segir að „Esjan“ eigi
nokkrar fastar áætlunarferðir
inn á Hvammsfjörð. Leiti hver
sem vill í gildandi áætlun
„Esjunnar" og finni þessar ferðir.
þær eru alls ekki til! það mun
engan furða þó sá geti „krítað
liðugt“ í fleiru, sem fer þannig
með jafn augljósar staðreyndir.
Líkt er um ísalögin á Hvamms-
firði. Umsögn hans um það er
best að bjóða ókunnug*um. því
•Ivammsfjörður er næstum árs-
arlega farinn á ísum meira og
minna. Og síðla vetrar 1920 var
gengið á ísum þveran fjörð frá
Staðarf. undir Dranga á Skóg-
arströnd. Var þó frostalinur vet-
ur. Höf. jatar líka öðrum þræði,
að ekki sje fært stundum nema
inn í Eyjar.
Hvergi hjer við land hafa lík-
lega hlotist jafnmörg slys á ís-
um, eins og á Hvammsfirði.
Höf. virðist ætla að sjóleiðar
frá Stf. til búsþarfa í eyjar liggi
ávalt um venjulegar skipaleiðir,
og máske að hafnsögu menn verði
til taks. Mun þó nær að ætla að
slíku sje ekki til að dreifa. En
hæpið er að treysta því nú á tím-
um, að ávalt sje þaulkunnugum
og alvönum farmönnum á að
skipa í húskarlastöðu og meiri
líkur til að oft skifti um hjú,
eins og gengur, og nýir menn
komi, störfum og leiðum ókunnir,
Ekki horfir höf. í þann lítil-
fjörlega kostnað, að sækja öðru
hvoru nýtt fiskifang vestur und-
ir Snæfellsjökul og flytja á'vjel-
bátum inn að Staðarf. og byggja
þar íshús yfir það. Hvað ætli sá
fiskur geti kostað?
Og lítilræði telur hann það, í
viðbót við annan tilkostnað á Stf.,
að rafvirkja heimilið í fjögurra
km. fjarlægð frá orkulind. En
þangað til að það er komið í kring
á að brenna hrísi, — eins og
hverju öðru lítilfjörlegu eldsneyti.
Virðist megá lesa á milli línanna
að mótak sje ekki á Stf. og er það
ný upplýsing.
þá kemur hann með þá furðu-
legu kenningu, að heilbrigðisvott-
orð skólafólks, sje vörn gegn pest-
um og plágum, og læknis gerist
því tiltölulega sjaldan þörf. Jeg
bendi aðeins á þessa nýju kenn-
ingu, en leiði hjá mjer að leggja
nokkurn dóm á hana.
Margar fleiri fjarstæður væri
hægt að draga fram úr nefndri
grein, meðal annars öfgarnar um
gæði Staðarfells. Stf. má vel lofa
þó ekki sje það oflofað. En jeg læt
hjer með höfundi þessum fulL
svarað.
En einu furðar mig á: Að hann
skuli ekki leita dæmanna sem
næst Staðarfelli um það, hvernig
skólabúskapur getur gengið — og
endað, jafnvel á hægari.og hag-
kvæmari jörð, heldur en Stf., ef
hann annars fer að hallast á
óheillahliðina.
Jeg hefi áður fullskýrt sýnt
fram á það, hve illa Staðarfell
er fallið til þess að vera aðsetur
fyrir Kvennaskóla Vesturlands.
það ætti að vera hin fyrsta
og sjálfsagðasta krafa, að stórt
skólaheimili æri í þeirri læknis-
nánd, að daglega mætti ná í
lækni, ef þyrfti, fyrirvaralítið;
hvernig sem á stæði um veður
og sjó, því sýkingarhætta stórra
heimila er tiltölulega mikil, og
þau ekki vel sett, ef skæð sótt
kemur upp. það verður auk þess
að gera miklu fyllri kröfur um
heilbrigðisöryggi í opinberum
skóla, heldur en alment er gert
á fámennum heimilum.
önnur sjálfsagðasta krafan er
sú að skólinn, sje sem best .„mið-
sveitis“; hefir það mikla þýðingu,
bæði fyrir skólann sjálfan og
þann landshluta, sem á að njóta
hans. því meiri menningaráhrifa
má vænta af honum, sem auðsótt-
ara er fyrir almenning að „koma
og sjá“.
Hvað sem jarðgæðum líður full-
nægir Staðarfell hvorki þessum.
nje öðrum sjálfsögðustu skilyrð-
um. Á Staðarfelli er skólinn í al-
gerðri fjarlægð frá miklum hluta
þess landshluta, sem á að njóta
hans, og getur naumast haft
nokkra verulega þýðingu sem
mentaból, nema fyrir nærliggj-
andi hreppa.
Jeg held því fram, að skóli
þessi ætti ekki að vera bundinn
stórum búskap á erfiðri jörð,
heldur ætti búskapurinn að vera
sem óbrotnastur, einkum kýr,
alifuglar og garðrækt.
Eigi að gera alvöru úr Skóla-
haldi á Stf. virðist óhjákvæmilegt
að kaupa næga áhöfrr á jörðina
ásamt bátum og öðrum tækjum,
kostar það mikið fje. þvínæst
að ráða bústjóra með föstum
launum og> láta hann reka búið
fyrir skólans „reikning og rísikó“,
ellegar að leigja jörð og áhöfn
út til nytja, og gæti oltið á ýmsu
um búskapinn, hvor leiðin sem
farin væri og ábati skólans orðið
minni en ekki neitt, þegar öll kurl
kæmu til grafar.
En þó skólanum væri fleytt á
stað á eitthvað. einfaldari hátt,
mun það ekki verða til lengdar.
Jeg læt alveg ósagt, hvar skól-
inn væri best kominn. Vissulega
hefði verið hin mesta sanngirni
að hann hefði staðið í Flatey,
væri hann þar ágætlega settur
um flest. En jarðnæðið vantar. Að
sjálfsögðu hefði ekki átt að þurfa
að kaupa skólann niður, hvar sem
hann hefði staðið. Á mörgum af
prestsetrum Vestfjarða hefði
hann getað verið ágætlega settur,
og sparast oll jarðakaup.
Fyrirhugaður ungmennaskóli
Vestfjarða og kvennaskólinn
hljóta að vissu leyti að standa
í nokkuru sambandi hvor við ann-
an. Bæði þessi skólamál hefðu átt
að athugast og ræðast með til-
liti hvort til annars.
Kvennaskólamálið hefir komist
á óheppilegan rekspöl. Mundi best
að meira væri ekki aðgert um
Staðarfellsskólann, en orðið er,
því enn er unt að taka nýja
stefnu.
Sauðlauksdal 15. júní 1925.
p. Kr.
---o----
Mannalát.
Sigurður Eiríksson regluboði
andaðist á Isafirði 26. f. m., 68
ára gamall, fæddur 12. maí 1857
á Ólafsvöllum á Skeiðum í Árnes-
sýslu og var faðir hans, Eiríkur
Eiríksson, bóndi þar. Sigurður ólst
þar upp, en fluttist á unglings-
aldri niður á Eyrarbakka, kvænt-
ist þar Svanhildi Sigurðardóttur
hafnsögumanns, og dvaldi þar
lengi, en þaðan fluttust þau hjón-
in hingað til Reykjavíkur.
Sigurður er þjóðkunnur maður
fyrir starfsemi sína í þjónustu
Templarareglunnar. 1 erindum
fyrii’ hana fór hann margar ferðir
um allar sveitir þessa lands,
hvatti menn til þess að ganga í
bindindi og stofnaði Templara-
stúkur. Að þessu máli vann hann
af miklum áhuga og einlægni og
hefir enginn maður haft hjer
jafnlengi á hendi regluboðun og
hann. Hún varð æfistarf hans,
er hann gegndi svo lengi sem
heilsa og kraftar leyfðu.En heilsa
hans var þrotin hin síðari ár,
og fluttist hann þá til sjera Sigur-
geirs sonar síns á Isafirði og dó
hjá honum. Lík hans var flutt
hingað suður til greftrunar og
var útför hans gerð á kostnað
Stórstúku íslands, sem hjer átti
þá þingsetu. Ræður fluttu við
útförina sjera Halldór Kolbeins, í
Templarahúsinu, sjera Árai Sig-
urðsson, í Fríkirkjunni, og Sig.
Á. Gíslason kand. theol., í kirkju-
garðinum. Lýstu þeir allir vel
dugnaði hans og trygð við gott
starf og þökkuðu það.
Mynd er af Sigurði heitnum,
ásamt æfiágripi, í aprílblaði Óðins
1909. Á síðari ánim hafði hann
laun úr landsjóði. Hann var
sæmdur heiðursmerki dannebrogs-
manna.
Sjera Brynjólfur Jónsson
prestur á ólafsvöllum andaðist
hjer í bænum 2. þ. m., á heimili
frú Helgu Berents dóttur sinnar.
Kom hann hingað á prestastefnu,
en veiktist á leiðinni af ofkælingu
og lá hjer sjúkur þangað til hann
andaðist. Hann var hálfáttræður,
fæddur 12. júní 1850 á Hamri í
þverárhlð, sonur Jóns Pjeturs-
sonar síðar háyfirdómara og fyrri
konu hans, Jóhönnu Soffíu Boga-
dóttur frá Staðarfelli. Stúdent
yai’ð sjera Brynjólfur 1871 og tók
heimspekispróf ári síðar við
Khafnarháskóla, en fór síðan á
prestaskólann hjer og útskrifaðist
þaðan 1874. Vígðist svo 9. maí
1875 til Meðallandsþings, en fjekk
Reynisþing 1876, Hof í Álftafirði
1881 og Ölafsvelli 1886. Hefir
hann þjónað því prestakalli í nær
40 ár. Hann var kvæntur Ing-
unni Eyjólfsdóttur Gestssonar
bónda í Vælugerði, en misti hana
3. febr. 1896.
Sjera Brynjólfur var einkenni-
legur maður, hafði afbragðsminni
og var fróður um margt. Efna-
hagur hans var oftast nær þröng-
ur, en hann var gestrisinn og góð-
ur heim að sækja. Jarðarförin fór
fram 13. þ.m. og báru Skeiðam.
prest sinn til grafar, en ræður
hjeldu sjera Magnús Helgason og
sjera Friðrik Hallgrímsson.
....o----
Sveinbjöra Högnason frá Hvoli
í Mýrdal hefir nýlega lokið prófi
í guðfræði við Hafnarháskóla
með hárri 1. eink.
Landlæknir er nýlega farinn
norður til Akureyrar, og stendur
nú til að byrjað verði á byggingu
Heilsuhælis Norðurlands. Hefir
landlæknir lokið miklu lofsorði á
hið nýja sjúkrahús ísfirðinga.
Finskur maður, Kalle Sandelin
lektor, hefir verið hjer á ferða-
lagi í sumar, málfræðingur, sem
lesið hefir m. a. íslensku. Hann er
nú farinn heimleiðis, en flutti
hjer fyrirlestur um Finnland
kvöldið áður en hann fór.
Fimtugsafmæli átti 10. þ. m.
Sigurður Ilalldórsson trjesmíða-
meitsari hjer í bænum. Er hann
maður sjerlega duglegur og
áhugamikill um almenn mál, og
vann lengi og vel fyrir málstað
Ileimstjórnarflokksins.
Verðlan úr Carnegie-sjóði fyrir
björgun hafa þeir fengið Árni J.
Johnsen í Vestmannaeyjum og
Grímur Sigurðsson á Jökulsá í
S.-þingeyjarsýslu, A. J. J. 400
kr., en G. S. 600 kr.
Hjónaband. Islenski rithöfund-
úrinn Friðrik Ásmundsson Brekk-
an, sem dvelur í Kaupmanna-
höfn, er nýkvæntur danskri konu,
Estrid Fallberg.
Slysfarir. það vildi til fyrir
nokkrum dögum, að bíll rann út
af veginum hjer skamt innan við
bæinn og fjell um koll. 1 honum
var Bjarni Jónsson dómkirkju-
prestur og frú hans og meiddust
þau bæði töluvert, svo að þau
hafa legið rúmföst síðan, en eru
nú að ná sjer aftur.
Dánarfregn. 9. þ. m. andaðist
merkisbóndinn Ari Brynjólfsson á
þverhamri í Breiðdal, fyrv. . al-
þingismaður, 76 ára gamall, fædd-
ur 3. febr. 1849.