Norðurland - 10.07.1915, Blaðsíða 1
NORÐURLAN D.
27. blað. j
Húsmæðraskóli
á Norðurlandi.
i.
Kvennaskóli Eyfirðinga varð ekki
langlífur eftir að hann flutti frá
Laugalandi, þar sem frú Valgerður
Porsteinsdóttir hafði hafið hann til
vegs og virðingar og stýrt honum
með mesta dugnaði og fyrirhyggju
frá því hún kom honum á fót.
Skólinn flutti til Akureyrar haustið
1896, sama ár og frú Valgerður
sagði af sér stjórn hans, og var hér
við lýði til vorsins 1906, að hann
hætti og lagðist niður að fullu.
Rekstur skólans hér á Akureyri,
þötti ýmsum vera gott sýnishorn
þess, hv.e óheþpilegt væri að hafa
kvennaskóla í kaupstað og sögðu
það hafa verið auðvitað, að hann
gæti ekki þrifist hér. í þetta sinn
skal ekki farið að rekja þær orsak-
ir, sem mest voru þess valdandi, að
skólinn hætti, en það er víst, að
þær voru þess eðlis, að þæi hefðu
eins, og engu síður, valdið því að
skólinn hefði orðið að hætta, þó
hann hefði verið í sveit, og að þær
sönnuðu als ekkert um að skólinn
væri ver settur í kaupstað en í
sveit.
Ýmislegt hefir verið ritað, og þó
meira rætt, meðal áhugamikilla norð-
lenzkra kvenna, um að ekki væri
unandi við, að hér væri enginn
kvennaskóli. Raunar hafa þær vit-
að, að ungar stúlkur gátu fengið
bóklega kenslu á gagnfræðaskólan-
um. En það var ekki nægilegt. Og
þar að auki þótti mörgum óþarfi,
og lítt verjandi löngum tfma og
miklu fé tii pess, að stúlkur færu
að bisa við þær námsgreinar á
gagnfræðaskólanum, sem lítil lík-
indi væru til að yrðu þeim að veru-
legu gagni sfðar á lífsleiðinni.
Því var það, að hugsun als þorra
þeirra kvenna, sem mest báru þetta
mál fyrir brjósti, hneigðist að því
smátt og smátt, að sérstaklega væri
tilfinnanieg vöntun á kvennaskóla
er kendi námsgreinar er hefðu
wpraktiska" þýðingu fyrir námsmeyj-
arnar og byggi þær undir hið verk-
lega starf, sem þær ættu fyrir hönd-
um, þegar þær væru orðnar hús-
mæður.
Það var húsmœðraskóli eða hús-
stjórnarskóli sem mest var þörf á.
Um miðjan síðastl. vetur kom
fyrir alvöru hreyfing á þetta mál
hér í bænum, er hófst með því að
rúmlega 300 kvenmenn skrifuðu
bæjarstjórn Akureyrar og sýslunefnd
Eyjafjarðarsýslu skorinort erindi og
skoruðu á þau stjórnarvöld að veita
málinu fulltingi. Eftir beiðni helztu
forgöngukvenna þessarar hreyfing-
ar, skulu hér ekki nefnd nöfn þeirra,
en þess má geta, að föst nefnd,
sem 15 konur hér í bænum skipa
starfar nú örugglega að því að
hrinda málinu áleiðis,
Ákureyri 10. júli 1915.
XV. ár.
í Sápubúðinni
á ODDEYRI
fást enn þá fáeinir tómir
sápubalar.
Enn fremur miklar birgðir af flestum
vanalegum
varutegundum.
Bæjarstjórnin og syslunefndin
tóku málinu vel og kusu sameigin-
lega nefnd til þess að athuga það.
Bæjarstjórnin kaus Kristján Sigurðs-
son kaupmann og Otto Tulinius
konsúl, en sýslunefndin Ouðmund
Guðmundsson hreppstjóra á Þúfna-
völlum og Stefán Stefánsson alþm.
í Fagraskógi, en báðar kusu þær
Pál Einarsson bæjarfógeta og sýslu-
mann fyrir oddamann og formann
nefndarinnar.
X
Bráðabirgðalög.
Þessi lög hlutu konungsstaðfestingu
19. f. m. og mun tilgangur ráðherra
með þeim, aðallega vera sá, að tryggja
það, að leyfi fáist framvegis, til þess
að flytja vörur út frá Bretlandi til ís-
lands. — En ill áhrif og afleiðinga-
mikil hafa lögin hér við Eyjafjörð, ef
ráðherra telur sér ekki fært að veita
neina tilslökun á þeim. Eimskip þau,
norsk. sænsk og dönsk, er hafa stund-
að síldveiði undanfarin sumur hér frá
Eyjafirði og Siglufirði, hafa flest keypt
kolin er þau hafa þurft að nota, hér á
Akureyri, en þessi lög gera þeim skipa-
fjölda öllum ómögulegt að stunda
veiðina, nema því aðeins að þeim tak-
ist sjálfutn að afla sér kolabirgða frá
útlöndum, ef þetta sölubann verður
óhaggað. En hve gífurleg og víðtæk
áhrif það hefir aftur fyrir alt Norður-
land, ef síldveiðin bregzt, af einhverj-
um orsökum, er aftur öllum svo ljóst,
að ekki þarf um að ræða.
1. gr. Bannað skal að flytja út frá
íslandi vörur, hverju nafni sem nefn-
ast, sem þangað eru fluttar frá Bret-
landi. Tekur bann þetta til hverrar
þeirrar vöru, sem flutt er á land á
íslenzkri höfn eftir að lög þessi öðl-
ast gildi.
Þó er heimilt að birgja upp skip,
er sigla frá íslandi til næstu erlendr-
ar hafnar, sem það ætlar að koma á,
svo og fslenzk fiskiskip meðan þau
stunda fiskiveiðar við ísland.
Nú breytist ást^ndið svo, að stjórn-
arráð íslands telur banns þessa ekki
þörf lengur, og er þvf þá heimilt að
létta banninu af með auglýsingu, að
einhverju leyti eða með öllu.
2. gr. Samskonar útflutningsbann
og getur um í i. gr. er stjórnarráði
íslands heimilt að leggja með reglu-
gerð á vörur, sem til íslands flytjast
frá öðrum löndum, ef það telut hættu
á, að ella taki að einhverju leyti eða
öllu fyrir vöruflutning frá þeim lönd-
um til íslands.
3. gr. Brot gegn lögum þessum og
reglugerðum j>eim, sem út verða gefn-
ar samkvæmt lögunum, varða sektum
til landssjóðs alt að iooo kr. eða
fangelsi, ef brot er stórvægilegt eða
ítrekað, og fer um mál út af brotum
þessum sem um almenn lögreglumál.
4. gr. Lög þessi öðlast þegar
gildi.
X
•Nlður meS vopnin*
sagan sem nú er að koma út neð-
anmáls í »NorðurIandi“ er byrjuð að
koma út, á dönsku, neðanmáls í stór-
blaðinu »Politiken«, og getur blaðið
þess, að lesendum sínum þyki mikið
til hennar koma.
+
Jón JaKobsson Tjörnesingur.
Ræða eftir Guðm. Friðjónsson.
Flutt við jarðarfðrina.
„Þvl skal ei bera höfuð hátt
t heiðurs Játœkt, þrátt fyrir alt? . . .
Prátt Jyrir alt og þrátt fyrir alt,
þreytuna, stritið og baslið alt,
alt hefðarstand er mótuð mynt,
en maðurinn gullið, þrátt fyrir alt.“
Eitt höfuðskáld kveður svo að orði
— sonur auðugrar þjóðar og voldug-
rar. Annað skáld sömu þjóðar fellur
í djúpar hugsanir við kirkjugarð nokk-
urn. Sá maður horfir yfir leiðin og
rýnir niður í moldina. Þar sér hann
hvfla ónafntogaða menn, sem fátækt
og umkomuleysi hafa gert að gröfnu
pundi í Hfinu, en sem voru svo vel
gefnir, að í þeim bjó andi Miltons og
Cromwells. Annar þeirra manna var
stórskáld. En hinn. var stórmenni
stjórnarfars og athafna. Þetta kvæði
hefir Einar Benediktsson þýtt og er
það í »Hrönnum«.
Þessum skáldum birtist sá sann-
leikur, að ætterni, fjármunaerfð og til-
viljun valda þvf stundum, hvort mað-
urinn kemst áfram eða ekki, hvort
hann kemst á þá hillu, sem honum
veitir aðstöðu til að njóta sfn. Og ef
þetta er rétt athugað í menn'ngar-
löndunum, mundi fara fjarri, að sömu
sögu sé að segja í voru landi, sama
kvæðið að syngjaf Hérna, þar sem
fátækt og einangrun smíða óteljandi
fótakefli og hafa smíðað í iooo ár
vel gefnu mönnunum til munns og
handa, þeim til falls, eða þá farar-
tálma.
Eg gat um tilviljun áðan, að hún
væri þess valdandi stundum, að einn
maður risi á legginn. Sumum er illa
við það orð og þá hugmynd, sem felst
í því. Þeir segja, að hver maður sé
smiður gæfu sinnar. Þó eru dæmi til
þess, að hamingjan kemur til einstakl-
ingsins af tilviljun. Svo bar til í Bret-
landi fyrir fáum árum, að ungur mað-
ur var valinn til að þakka ræðumanni
fyrir erindi sitt. Ræðumanninum fanst
svo mikið um unga manninn, að hann
kvatti hann til þingmenskuframboðs.
Ungi maðurinn tók brýningunni og
bauð sig fram við næstu kosningar.
Hann sigraði í þeim bardaga. Og nú
er hann á þingi Breta. Hann er fjár-
málaráðherra Bretaveldis. — Hann er
einn af mestu mönnunum sem nú eru
uppi.
Þessi maður fann sjálfan sig af til-
viljun. Hann var hvattur fram, fékk
vakninguna utan að, — En hérna? —
Hér er dregið úr þeim mönnum, oft-
ar en hitt, sem mannsefni er í og
þeir brotnir á bak aftur með mis-
skilningi og tortryggni, eða þá Iftils-
virðingu.
Það hefir lengi þótt við brenna í
landi voru, að fjölmennast sé við jarð-
arfarir efnamannanna og þeirra, sem
mannvirðingu hafa hlotið. — Nú er-
um við samankomin til að fylgja til
moldar fátækum manni og metorða-
Iitlum og er þó svo fjölment kring-
um hann, sem fallinn væri frá mikils-
háttar maður að tign og fjármunum.
Var hann frændmargur, svo að það-
an stafi fjölmennið?
Nei. Hann átti fáa aðstandendur.
Tengdafólk er sumt í fjarska. Frænd-
urna má telja á fingrum sér. Og vin-
ir urðu fáir til, vegna dulleika manns-
ins og svo þess vegna, að hann »bjó
hið útsker norður á Tjörnesi* eins og
sagan segir um Þórarinn Nefjólfsson,
hinn djúpvitra fornmann.
En því er þá svona fjölment hér?
Eigi var skrauts að vænta, sem lokk-
andi væri fyrir augun, né fágætra lof-
mæla, sem eyrun mundi kitla til þókn-
unar. Orsök fjölmennisins er augljós.
Sveitin vill sýna virðingu sína þess-
um vandaða manni og vel gefna, sem
varla átti sinn lfka að listfengi svo
vítt sem vötn falla til fjarðarins.
Hann var dvergur í höndunum. Út-
skurður var honum svo tiltækur, að
hann lék sér að því að telgja til dýr
og fugla með einum saman hnffsoddi
og var listabragurinn á þeim gripum
alveg tvímælalaus. Og hann var svo
ágætur skrifari, að hann vann verð-
Bezt kjöi,
við sildveiði með herpinót, geta
duglegir menn fengið,
með þvf að snúa sér nú þegar til
undirritaðs.
Oddeyri 10, júlí 1915.
|, H. Havsteen.