Verkamaðurinn - 13.03.1919, Blaðsíða 2
14
VFRKAMAÐUPINN.
VERKAMAÐURINN
kemur út á hverjum Fimtudegi 48—50 blðð
til ársloka 1919. Árgangurinu kostar 4 kr.
Gjalddagi 1. júlí.
Útgefendur: Vcrkamenn á Akureyri.
Ábyrgðarmaður: Hathiór Friðjónsson.
Afgreiðsla fyrst um sinn hjá
Finni fónssyni, Hafnarstrœti 37.
—-—>4+— —*§*—•
Prentsmiðja Björns Jónssonar.
Auðvitað má lengi um það deila, hve vandræð-
in og ólagið þurfi að komast á hátt stig, áður en
því opinbera beri að taka í taumana, það fer mest
eftir því, hverskonar menn fara með valdið. Sitji
slóðar og Ietingjar í valdasætunum — vér skulum
ekki tiltaka verra — kemur framkvæmda augnablikið
ekki fyr en á seinni skipunum, eða þá fyrst, er vand-
ræðin kreppa að valdhöfunum sjálfum. Sitji aftur
þeir menn við stýrið, sem kyrkja vilja Ijónshvolpinn
áður en klærnar vaxa, stendur sjaldan á Iiðveislu
þeirra í tíma. Reyndar mætti ætla, að meiri hluti
bæjarstjórnarinnar væri þannig skipaður, að hann
ætti ekki að ganga þess dulinn, að hverju öngþveiti
stefnir i húsaleigumálinu, vilji hann ekki viðurkenna
að þegar sé svo komið, að ráðstafanir þurfi að
gera, til að fyrrast meiri vandræði en nú kreppa
að leiguliðum þessa bæjar.
Það væri harla fróðiegt að fá skýringar hjá þeim
sem drápu húsaleigumálið í bæjarstjórn, hverskonar
ástands þeir óskuðu í því máli til þess að þeim
findist tími til kominn að sýna vald sitt. Reir, sem
hangaíæinstökum aukaatriðum húsaleigulaganna, verða
að fyrirgefa þó óskað sé eftir að þurfa ekki að ræða
málið við þá, því þeir virðast rista ofan við merg
málsins.
Pað tjáir ekki fyrir bæjarstjórnina að loka augun-
um fyrir ástandinu hér í bænum, eins og það er
þegar orðið. Meginhluti hennar veit það vel að
fjöldi fólks á sér engan samastað eftir 14 Maí
n. k. Einnig að húsaleiga hefir hækkað víða um
100 —200°/o á tveimur síðustu árum. Líka getur
bæjarstj. ekki til dulist, að fjöldinn af smærri íbúð-
um svara alls ekki til sjálfsögðustu heilbrigðiskrafa,
og svanð sem leiguliðar fá víðast hvar, þegar þeir
vilja fá aðgerðir á íbúðunum, er það, að þeír megi
fara, það séu nógu margir, sem vilji fá leigt, og
íbúðirnar níðast niður ár frá ári, jafnframt því sem
leigan hækkar. Líka veit bæjarstjórnin það, að þegar
einstöku mönnum er leyft að okra á húsaleigu, sigla
allir húseigendur í sama kjölfarið von bráðar. Og
eftir því sem meira skrið kemst á húsasöluna í bæn-
um, því ótryggari verður aðstaða leiguliða. Petta
veit bœjarstjórnin alt saman; henni tjáir ekki að
neita því, og þess furðulegri er sá dómur hennar,
að þetta ástand sé gott og blessað, ekki síst þegar
hún hefír fylstu tryggingu fyrir því, að það muni
versna að stórum mun með hverju missiri sem líð-
ur, því ekki þarf að efa, að farið verði að hækka
húsaleigu á miðju ári; þess eru þegar dæmi.
Nefnd þeirri, er bæjarstj. kaus til að athuga húsa-
leigumálið, var bent á það, að leiga húsa þeirra, er
hæst munu leigð hér í bæ, myndi miðuð við áætlað
söluverð húsanna. Allir sjá hversu réttmætt þetta er.
Þetta vitlausa söluverð er auðvitað ekki til, annar-
staðar en í höfði eigendanna. Húsin verða aldrei
seld slíku verði, og eiga ekki að leigjast í tilliti til
þess. Ætli vinnukaupendum þætti ekki .skörin færast
upp í bekkinn, ef einhver verkamaður áætlaði starfs-
þrek sitt hálfu meira en það f raun og veru væri,
og heimtaði hálfu hærra kaup af þessum ástæðum.
Sá maður yrði sjálfsagt ekki tekinn í vinnu, nema í
• neyð.
En sorglegast af öllu er það, að með því að
hafna húsaleigulögunum og neita að rannsaka húsa-
Ieigumálið til hlýtar, hefir bæjarstjórnin óbeinlinis
gefið húseigendum leyfi til að þröngva kosti leigu-
liða í framtrðinni, e!t>r því sem neyðin getur !eyC(.
Það er svarfur biettur, sem bæjarstjórninni mun
reynast erfitt að afmá. Það minsta sem hún hefði
getað gert fyrir leiguliga var það, að aðvara hús-
eigendur um að hún gripi inn í málið, ef þeir sýndu
harðdrægni úr hófi fram.
En það gerði bæjrrstjórnin ekki. Nei, henni hefir
verið farið í þessu máli eins og Oröndal segir urn
Dani:
»Danir eru drengir góðir,
Duga þeim sem betur má.«
En hversu mikla þökk henni ber fyrir slíka fram-
komu, mun almenningur hér í bænum ákveða.
Útlendar fréttir.
Englendingar búast við að nota rafur-
magn í stórum stíl til járnbrautareksturs.
Uppþot í Berlín vegna verkfallsins. Stjórn-
arherinn hefur náð öllum opinberum bygg-
ingum á sitt vald.
Bandamenn hafa samþykt að taka kaup-
skipastól Pjóðverja, en láta þá fá næg mat-
væli fyrir fult verð til næstu uppskeru.
Gyðingaland mun gert að þjóðarheim-
kynni gyðinga.
Wilson væntanlegur til Europu aftur.
Mary Anderson verður fulltrúi amerískra
verkakvenna á friðarfundinum.
(Frá Fréttaritara V.manns i Rvik.)
Inniendar fréttir.
60 símastaurar brotnuðu í Vestmanneyj-
um í Laugardagsofveðrinn. Einnig skemdist
rafleiðslan mjög.
Útsvör í Rvík. 980 þús. kr. Stjórnin hef-
ir gefið út bráðabyrgðarlög um 5 króna
skatt af hverri innfluttri tómri síldartunnu.
Brauð hafa hækkað í verði. Rúgbrauð um
14 aura, og önnur brauð eftir því.
Fréttarit. Vm. i Rvík.
Bæjarstjórinn.
Eins og sjá má á síðasta í blaði verður bæjar-
stjóraembættinu slegið upp bráðlega og munu
margir bíða með eptirvæntingu eftir því, að fá að
vita hverjir muni keppa um starfann, Á því stígi sem
niálið er nú, er lftið hægt að segja um það. Það er
víst ætlun bæjarrtjórnar, að semja um kaupið við hinn
væntanlega bæjarstjóra, og má vera að það gefist vel,
þó hitt hefði verið skeintilegra, að ákveða launin sæmi-
leg í fyrstu og auglýsa þau með starfanum.
Það virðist vera kominn tími til að bæjarstjórnin
hristi af sér það kotungseðli, sem staðið hefir bæjar-
félaginu fyrir þryfum frá öndverðu. Verður að vænta
þess, að nefnd sú í bæjarstjórn, sem semja á við bæj-
arstjórann, verði ekki jafn smásálarleg og oft hefir
átt sér stað hér áður, svo fjárhagsatriðið verði ekki
til að fæla vel hæfa menn frá að sækja um embætt-
ið .
Vér þurfum að fá ötulann og framsýnann mann í
bæjarstjórasætið. Letingja og liðleskjur höfum við ekk-
ert með að gjöra, né gamla karlfauska, sem ekki sitja
í embætti til annars en hirða launin sín. Ungann
mann, með lífið og vaxandi starfskrafta fyrir framan
sig, þurfum vér að fá. Frá slíkum manni er helst að
vænta ötulla framkvæmda og framsýnna ráðstafana.
Einungis að vér berum gæfu til að fá slíkan
mann til að sækja um bæjarstjórastarfann,
.#
Afengið og kýrnar.
Þegar eg hafði lesið greinar H. Friðjónssonar í
tveimur síðustu blöðum Verkamannsins um áfengis-
málið, fanst mér að eg gæti varla orða bundist um
eitt atriði þessa máls, sem greinarhöf. gengur alveg
fram hjá, þó mér finnist það vel þess vert, að það
sá tekið til athugunar. Þetta atriði er áfengisneytsla
húsdýranna, sem virðist hafa vaxið að mun á síð-
ustu árum, af hvaða ástæðum sem það er.
Eg er nú orðinn svo gamall, sem á grönum má
sjá, en eg minnist þess ekki að það þektist í ung-
dæmi mínu, að dýrum væri gefið vín í nokkru til-
felli. Góðar mjólkurkýr voru þá til, ekki síður en
nú, og varð aldrei misdægurt sumum hvorum. Þá
voru líka til brennivínsmenn með brennivtnstrú
en eg varð aldrei var við að þeir hefðu trú á að brenni-
vínið væri sérstaklega holt fyrir skepnur. En vera
má að nýja menningin og dýralæknarnlr séu völd
að þessum nýmóðins fóðurskiftum kúnna.
Það má vel vera að spíritusinn af apotekinu hérna
sé bæði hollur og hressandi fyrir skepnur. Menn
sækjast mikið eftir honum, eftir því sem sagt er.
En þó minnist eg þess ekki, að það sé neinstaðar
tekið fram í hinum ágæta bæklingi um sjúkdóma
alidýra, sem dýralæknirinn okkar birti neðanmáls í
>■131.« fyrir tiokkru, að áfengi sé svo bráðnauðsyn-
legt fyrir húsdýrin okkar. Og kynlegt er það, að
almanna rómurinn segir, að bindisismenn og banu-
vinir þurfi aldrei að fá áfengisseðil hjá dýralæknin-
um »út á kýrnar sínar.« Ymsa grunar jafnvél að
áfengisbrúkun húsdýranna fari töluvert eftir því
hvort eigandinn er vínhneigður eða ekki, og ýmsar
sögur hafa gengið manna á milli um það, að ein-
stakir menn taki svo sem einn pott af spíritus út á
hverja kú mánaðarlega, og jafnvel hafi fengist »rec-
ept« út á kýr, sem ekki eru til. En allar slíkar
sögur eru náttúrlega haugalýgi, sem ekki ber að
leggja trúnað á.
Mjög væri æskilegt að dýralæknirinn okkar vildi
gera almenningi þá þægð, að skýra þetta atriði dá-
lítið, — áhrif áfengis á húsdýrin meina eg. Væri
hér um eitthvert undralyf að ræða, sem skepnueig-
endur gætu fært sér í nyt, yrði það að teljast óum-
ræðilegur gróði fyrir fjárræktarmenn okkar og kyn-
bótamenn, sem eiga við ýmsa örðugleika að strfða
við starf sitt. Get eg ekki álitið annað en að al-
menningur tæki slíkri fræðslu með þökkum.
En hvað sem þessu öllu líður, hlýt eg þó að á-
líta, að ekki sé holt fyrir húsdýrin að neyta áfengis
að miklum mun. — ekki eins mikið og mennirnir
gera stundum. Eg held að það væri afaróþægilegt
fyrir mennina, ef húsdýrin væru á sífeldu »fyl liríi«
Eg minnist þess lengst, hve oft eg dáðist að því
hér á árunum, að sjá hestana okkar blessaða ganga
undir fullum mönnum. Hversu þeir sýndu mikla
þolinmæði og fimi við að elta allar hinar reykandi
hreifingar fylliraftsins, sem sat á baki þeirra. Fullur
maður á ófullam hesti kemst le.ðar stnnar, en sé
hesturinn fullur er voðinn vís. Og hugsum okkur
blindfullar kýr á básunum! Það væri þokka ástand
það, sem hverjum fyllirafti myndi bjóða við. Eða
þá sauðféið í réttunum á haustin. Við höfum oft
séð fulla menn slangra innan um fjárhópana, og má-
ske hafa þeir brotið rifbein í einstaka skepnu, eða
stigið svo illa ofan á fæturna á kindunum, að þeir
hafa skekst í lið. En það hefir nú ekki borið svo
mikið á þessu, því sauðkindurnar eru þöglar
og meinlausar. En að hugsa sér ófulla menn bjá
við blindfult fé, er hræðileg tilhugsun.
Eg býst nú reyndar við, að fóik brosi að þess-
um heilaspuna mínum, ogálíti að ekki þurfi að ótt-
ast drykkjuskap meðal húsdýranna okkar, eitthvað
af áfenginu kúnna fari máske ofan í mennina, sem
eiga þær. En er nokkur ástæða til að ætla, að menn
leggi sér það til munns, sem skepnum er ætlað ?
Og eg er nú svona gerður, að eg get ekki horft
kvíðalaust fram á komandi tíma, ef fara á að ala
húsdýrin okkar á áfengi. Eg get ekki hrynt þeirri
hugsun frá mér, að varhugavert sé að láta »nýju