Skólablaðið - 01.10.1921, Blaðsíða 2

110
SKÓLABLAÐIÐ
Okt. 1921
lengri skólahátíðar þarf auðvitað að
gefa nokkurt frí frá öðrum störfum.
Slíkt frí ber margfaldan ávöxt.
það væri vel farið ef það yrði meira
um skólahátíðar í íslenskum skólum en
verið hefir. Nemendur læra á því að
halda heilagt. Blessaður sje sá skóli,
sem vekur lotningu fyrir því, sem
heilagt er. Blessaður sje sá skóli, sem
lætur sjer ekki nægja að veita ölmus-
ur úr hinum litla þekkingarsjóði, sem
mannkynið hefir dregið saman, heldur
reynir og að kveikja í brjóstum nem-
endanna ást á því, sem er drengilegast,
göfugast og fegurst í sögu lífsins á
jörðu hjer og lotning fyrir þeim öflum,
sem bak við standa. Á. Á.
---o----
Hugsunarfrelsí.
Við stöndum á krossgötum næstum
því á hverju augnabliki lífsins. Við
verðum að velja einhverja götuna. Við
dæmum um, hver þeirra sje best og tök-
um hana, annaðhvort þá sem hægust
er á augnablikinu, eða þá, sem leiðir að
ákjósanlegu takmarki í fjarlægð.
Bóndinn, sem sagðist ætla að kjósa
sama þingmannsefnið og Jón á Hóli
kysi, þurfti líka að beita valfrelsi og
dómgreind. Hann treysti sjer ekki til
að gera upp á milli þingmannaefnanna,
en nágranna sína þekti hann, og úr
þeim vildi hann velja þann besta og
skynsamasta, til þess að breyta eftir
honum; ef til vill var þetta það skásta,
sem hann gat gert, en illa hefði farið,
ef allir kjósendurnir hefðu hugsað eins.
Hugsum okkur þjóðfjelag, myndað af
einstaklingum með jafnósjálfstæða
hugsun og þessi bóndi. Mundi það fært
um að stjórna sjer sjálft? þjóðmála-
skúmar og ófyrirleitnir blaðamenn
gætu teymt það á eyrunum út í ófæru,
og stjórnfrelsið mundi verða því sama
og eggvopnið óvitanum.
Hugsum okkur aftur á móti þjóð, þar
sem hver einstaklingur hefði sjálfstæða
hugsun, tryði ekki öllu sem hann sæi á
prenti eða sem lærður maður hefði sagt
honum, þætti ekki sjálfsagt að fara að
öllu eins og tíðkast hefði, heldur nenti
að grafa eftir upplýsingum, flokkaði
alt sem með er og móti, og beitti eig-
in athugun, til að vega gildi þess, afl-
aði sjer þannig sannfæringar og hjeldi
henni fast fram, svo lengi sem ekkert
sönnunaratriði haggaði henni.
Engum harðstjóra mundi tjá að kúga
slíka þjóð. Hún mundi ekki láta raða
sjer eins og peðum og etja sjer á móti
meðbræðrum sínum, aðeins til að full-
nægja valdagirnd stjórnendanna.
Næstum því öll framkoma manns og
þar af leiðandi heill hans og hamingja,
er komin undir dómum á gildi hugtaka
og vali milli þeirra. Ótal gagnstæðum
skoðunum er haldið að honum í stjórn-
málum, trúmálum, atvinnumálum og á
öllum sviðum. Rangar skoðanir oft varð-
ar með meiri rökfimi en rjettar.
Hvaða afstöðu á nú maðurinn að taka
gagnvart öllum þessum ólíku skoðun-
um? Á hann að setjast við fætur allra
þessara meistara og leggja á minnið
alla röksemdaleiðslu þeirra, gera sig
að hlutlausum áhorfanda, sem ekki ger-
ir annað en safna staðhæfingum, sem
kollvarpa hver annari.
Skynsamur maður gerði eitt sinn þá
játningu fyrir kunningja sínum, að sjer
þætti verst af öllu, að hann væri altaf
að skifta um sannfæringar; ef hann
læsi vel ritaða grein, þá fjellist hann
á alt sem í henni væri, læsi hann svo
eftir annan höfund, sem gagnstæða
skoðun hefði, fjellist hann á það, sem
hann segði. En þessi maður hafði ver-
ið mörg ár í barnaskóla og vanist á að