Vísir - 08.12.1959, Blaðsíða 6

rfsik
Þriðjudaginn 8. desember 1959

TÍSIXt
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
TWr kemur út 300 daga á ári, ýmist 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur blaðsins eru í Ingólfsstræti 3.
Ritstjórnar-skrifstofur blaðsins eru opnar frá kl. 8,00—18,00.
Aðrar skrifstofur frá kl. 9,00—18,00.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—10,00.
Sími: 11660 (fimm línur).
Vísir kostar kr. 25.00 í áskrift á mánuði,
kr. 2.00 eintakið í lausasölu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Gí§li Sveiitsson.
fyrrunt Alþiwtyisforseii.
Hvað er það, sem gera þarf ?
Mikið er um það rætt um þessar
mundir, eins og alltaf við
hver áramót, hvað íslending-
' ar þurfi og eigi að gera til
þess að koma reglu á búskap
sinn. Þetta er einkar eðlilegt,
því að menn hafa lengi vitað,
; að eitthvað er bogið við hús-
haldið hjá okkur. Það kemur
| svo að segja fram mánaðar-
lega í tilkynningum Hag-
stofunnar, sem segja frá því,
hversu mikið við flytjum inn
af allskonar vörum og hversu
mikið við seljum öðrum þjóð-
j um til að greiða fyrir inn-
flutning okkar. Og því miður
er það nær ætíð sama saga
— við kaupum miklu meira
1 en við seljum, svo að oftast
nemur tugum milljónum
króna á mánuði hverjum og
munurinn skiptir hundruð-
um milljóna við áramót.
Tölurnar um þetta eru að vísu
ekki hárnámkvæmar, því að
með verðmæti innflutnings
eru talin farmgjöld, sem
greidd eru hér, og nokkrar
duldar tekjur koma til
greina, svo að jöfnuðurinn er
ekki alveg eins háskalegur
og tölurnar sýna. En hann er
samt mjög óhagstæður, ogþað
er mergurinn málsins. Mað-
ur, sem á 100 krónur en eyð-
ir 110, stofnar skuld, sem
' hann verður að greiða, og
það getur hann ekki gert
! nema með því að draga úr
! neyzlu sinni eða þá að auka
! tekjurnar, sem hann hefir til
til greiða með þarfir sínar.
■ Þetta blasir við hverjum
manni, sem lifir um efni
fram, og eins þjóðfélög.
Þetta hefir verið að ge^ast hér
á landi. Við höfum að vísu
aukið framleiðsluna á öllum
sviðum til mikilla muna og
ár frá ári, en við höfum ver-
1 ið enn röskari á öðru sviði.
! Við höfum verið enn dug-
legri við hitt — að eyða
því fé, sem við höfum aflað,
og meira til. Þess vegna koma
erfiðleikarnir. Við höfum
ekki haft getu eða vit til að
fara okkur hægar við eyðsl-
una en fjáröflunina. Þegar
svo stendur á, getur ekki far-
ið á neinn annan veg en
þann, sem farið hefir hjá
okkur — erfiðleikar segja til
sín, sem fara vaxandi eftir
því sem lengra líður á of-
eyðsluna.
Hvað er það þá, sem við þurf-
um að gera til þess að koma
lagi á — jafnvægi í viðskipt-
um okkar við aðrar þjóðir?
Það er einfalt mál, eins og
forstjóri Efnahagssamvinnu-
stofnunar Evrópu sagði í
fyrirlestri sínum í Háskól-
anum um daginn: Við þurf-
um ekki að skera niður
eyðsluna, en við verðum að
koma í veg fyrir, að hún
haldi áfram að aukast með
sama hætti og hún hefir gert.
Við verðum að reyna að koma
því svo fyrir, að tekjurnar
geti náð útgjöldunum, og ef
við getum það, verður öllu
borgið. Þetta er mergui’inn
málsins, og allir menn sjá, að
það er ósköp einfalt og blátt
áfram.
Ef við gerum þetta, þá mun
renna upp nýtt skeið í at-
vinnu- og efnahagslífi okkar
íslendinga, í nærfellt 20 ár
hefir hér verið sífelld ólga í
efnahagslífinu, af því að það
hefir verið prédikað fyrir
mönnum, að þjóðin geti ekki
orðið hamingjusöm nema
eyðslan ynni kapphlaupið við
tekjurnar. Margir hafa trúað
þeim falskenningum, aðrir
látið fljóta með fjöldanum,
sem hefir barizt fyrir þeim,
en nú blasir árangurinn við
— meiri erfiðleikar en
nokkru sinni fyrr. Það sann-
ar þjóðinni væntanlega, að
það eru falsspámenn, sem
hæst hafa talað og hún lagt
mestan trúnað á.
Hver líti á sjáffan sig.

Ef þetta dæmi er lagt fyrir al-
menning á nógu ljósan og
einfaldan hátt, sjá menn,
hvað um er að vera og hver
útkoman getur orðið. Til eru
hinsvegar þeir menn, sem
Vilja ekki, að almenningur
geti kynnt sér dæmið með
einföldu móti. Annað hvort
segja þeir almenningi ósatt
frá eða þeir telja almenningi
trú um, að hægt sé að fá allt
! aðra útkomu en verða mundi,
I ef hver reiknaði fyrir sig,
þegar hann hefði fengið að
,sjá allar staðreyndir málsins.
1
Nú er um þetta mest um vert -
að almenningur hugsi fyrir
sjálfan sig í stað þess að láta
þá, sem skrifa í Þjóðviljann
og Tímann telja sér trú um í
algeru hugsunarleysi, að hag-
ur þjóðarinnar geti ekki
batnað nema með því móti
að hún gerist enn eyðslusam-
ari. Hver heilbrigður maður
veit, að hann getur ekki
grætt á eyðslusemi sinni, og
hver heilbrigður mað-ur hlýt-
ur einnig að sjá, að þjóðin
getur ekki heldur grætt á því
að lifa um efni fram. i
1. desember hefur verið, er
og á að vera hátíðadagur í lífi
þjóðarinnar. Þann dag öðlaðist
þjóðin fullveldi árið 1918. Löng
og hörð barátta var á undan
gengin, þar sem úrvalshópur ís-
lenzkra manna hafði staðið í
fylkingarbrjósti og hvergi hik-
að við að fórna eigin hagsmun-
um og frama þjóðarinnar
vegna.
Er 1. desember rann upp að
þessu sinni, hvíldi einn af þeim
ágætu mönnum, sem fremstir
höfðu staðið í þessari fylkingu,
á líkbörum. Gísli Sveinsson
fyrrum sendiherra og Alþingis-
forseti, hafði háð síðasta stríð-
ið 30. nóvember, eftir sjúk-
dómsraun, sem hann bar með
karlmennsku og æðruleysi þar
til yfir lauk. Fáum dögum áður
tók hann þátt í fundum starfs-
bræðra sinna, héraðsdómara
landsins, en þar var hann heið-
ursforseti. Rúmliggjandi var
hann í 10 daga og með lítilli
rænu undir lokin.
Þeir, sem þekktu Gísla
Sveinsson bezt, mátu hann
mest, að verðleikum. Hann var
„klassiker“ í þess orðs beztu
merkingu, — maður gamla skól-
ans í orðum og athöfnum,
reglusamur, stefnufastur,
stjórnsamur og formfastur í öll-
um athöfnum, hvort sem var í
opinberu eða einkalífi. Gleði-
maður gat hann verið í hófi og
gamansamur ávallt. Hann var
gáfaður mannúðarmaður, marg-
fróður af bókum og lífsreynslu,
lét sér ekki títt um annarra
hagi, en lagði gott til allra mála,
sem hann hafði skipti af. Með
stjórnsemi afstýrði hann mörg-
um áföllum. Skáldmæltur var
hann vel, en hafði hljótt um.
Gísli Sveinsson var maður
stórættaður. Var hann kominn
af Sveini Pálssyni, náttúrufræð-
ing og lækni, en kona hans var,
sem kunnugt er, Þórunn dóttur-
dóttir Skúla Magnússonar land-
fógeta, en í aðrar ættir átti hann
til góðra að telja. Faðir Gísla
var séra Sveinn Eiríksson
prestur í Ásum, en faðir hans,
Eiríkur Jónsson hreppstjóri í
Hlíð í Skaftártungu, var kvænt-
ur Sigríði dóttur Sveins Páls-
sonar. Séra Sveinn Eiríksson
sat um hríð á Sandfelli í Öræf-
um og þar fæddist Gísli 7. des.
1880 og var þannig nær því 79
ára er hann lézt.
Gísli Sveinsson gekk ungur
menntaveginn. Stúdent varð
hann 1903 og innritaðist í laga-
deild Kaupmannahafnarhá-
skóla. Hann lét opinber mál sig
miklu skipta á námsárum sin-|
um og hafði sig þá strax mjög
í frammi í sjálfstæðisbarátt-
unni, en það mun lítt hafa verið
metið í Kaupmannahafnarhá-
skóla á þeim árum. Sökum
heilsubrests hvarf Gísli frá
námi um skeið, hvarf heim og
dvaldist á Akureyri. Tókust þá
náin kynni með honum og Guð-
mundi Hannessyni, síðar pró-
fessor, en báðir kröfðust þeir
algjörs skilnaðar við Dani og
fulls sjálfstæðis íslendingum til
handa. Munu þeir fyrstir ís-
lendinga hafa mótað slíkar
kröfur á prenti og fylgt þeim
fiam af fullri djörfung, en í
sveit þeirra skipuðu sér margir
hinna beztu manna, sem mjög
komu við sögu sjálfstæðisbar-
áttunnar síðar. Varð Gísli þeg-
ar á þessum árum þjóðkunnur
maður, hvatskeyttur, mælskur
og markviss, ódeigur í kröfu-
gerðum og fylginn sér við allan
nákvæma lýsingu á þessu nétt-
úrufyrirbæri og mikinn fróðleik
fvrir alda og óborna. Spænska
veikin svokallaða komst aldrei
í Skaftafellssýslur. Gísli setti
verði við Jökulsá á Sólheima-
sandi og bannaði allar sam-
göngur við héraðið. Þannig var
þeim voðanum afstýrt.
Gísli var höfðingi heim að
sækja, en að sama skapi starf-
málflutning. Gísli lauk svo laga-
námi árið 1910 og hvarf heim
til íslands og settist að í
Reykjavík.
Á námsárunum hafði Gísli
verið settur bæjarfógeti á Ak-
ureyri og sýslumaður Eyja-
fjarðarsýslu um skeið, en að
námi loknu gerðist hann yfir-
dómslögmaður í Reykjavík og
lögfiæðingur Landsbanka ís-
lands. Gegndi hann þeim störf-
um fram til ársins 1918, er hann
var skipaður sýslumaður í
Skaftafellssýslum og settist að
í Vík í Mýrdal. Því embætti
gegndi hann fram til ársins
1947, en það ár var hann skip-
aður sendiherra í Noregi með
aðseti’i í Osló og sat þar fram
til ársins 1951, er hann lét af
störfum aldurs vegna, og flutt-
ist til Reykjavíkur. Gaf hann
kost á sér til forsetakjörs, en sat
að öðru leyti um kyrrt og sinnti
hugðarmálum sínum, einkum
kirkjumálum.
Gísli Sveinsson var ágætt og
röggsamt yfirvald. Hefi eg fyrir
satt, að hann hafi sett niður
allar deilur í héraði sínu manna
á meðal, án þess að til mála-
rekstrar kæmi og vel undu
Skaftfellingar hlut sínum undir
stjórn hans og forsjá, sökum
mannkosta hans og réttsýni.
Strax á fyrsta ári í embætti
hlóðust að erfiðleikar vegna
Kötlugossins mikla. Sýndi Gísli
þá strax röggsemi sína, greiddi
fram úr mörgum vanda, en
sjálfur reit hann greinargóða
skýrslu um Kötlugosið, sem
prentuð var síðar og felur í sér
samur og féll honum sjaldan
verk úr hendi. „Lífið er vinna“,
var orðtak hans, sem hann
breytti eftir og vék ekki frá.
Hann var góður ferðamaður og
mikill vatnamaður, enda alinn
upp frá blautu barnsbeini í
Skaftafellssýslum og kunni þar
vöðað velja á hverri elfu. Skaut
hann sér aldrei undan skyldun-
um, þótt um slarksamar vetr-
arferðir væri að ræða, en sjálfur
væri hann ekki heilsusterkur
um skeið.
Heim kominn frá námi hafði
Gísli sig mjög í frammi í stjórn-
málum, og skipaði sér þar í
sveit, sem mestar kröfur voru
uppi hafðar um fullt sjálfstæði.
Hann var kosinn fyrst á þing
fyrir Skaftíeliinga árið 1916 og
sat á þingi óslitið fram til árs-
ins 1921. Þá dró hann sig í hlé
sökum heilsubrests og hafði lítil
afskipti af opinberum málum,
þar til hann var kosinn á þing
árið 1933, en á þingi sat hann
fram til ársins 1947, eða á 27
þingum alls.
Á Alþingi naut Gísli hins
fyllsta strausts og gegndi þar
mörgum virðulegum störfum.
Var hann forseti sameinaðs Al-
þingis árið 1942 og 1"943—1945,
og í hans hlut féll að lýsa yfir
stofnun lýðveldis að Lögbergi á
Þingvöllum 17. júní 1944. Stór
stund var það í lífi hans, enda
lokamark þeirrar baráttu, sem
hann hafði háð um áratugaskeið.
Þingsaga Gísla Sveinssonar
verður ekki rakin hér enda
hefur það verið gjört í blöðum
þessa dagana, en afskipti hafði