Tölvumál - 01.03.1993, Blaðsíða 10

Mars 1993
Að ná sáttum við sína tölvu
og sigla mikinn
Thor Vilhjálmson, rithöfundur
Byggt á erindi semflutt var á ET degi SI, sem haldinn var 4. desemher sd.
Að sigla mikinn. Það ætlar
maður sér náttúrlega að gera
skáld sem sezt við tölvu til að
koma saman bókmenntatexta.
Hvernig sem heimurinn breytist
gildir æ hið fornkveðna: Kóngur
vill sigla en byr hlýtur ráða.
Mér vildi til láns að átta mig
snemma á því að tölvan býður
upp á mikil undur og ævintýri og
ginningar ýmsar sem geta glapið
skáld og villt af leið. Hún býður
léttleika tækniundra sem geta
ruglað og afvegaleitt þann sem
ætlar að koma saman bókmennta-
texta svo hann missi þeirrar
fyrirstöðu sem ljærmátt. Eg kann
dæmi þess að rithöfundar hafa
ruglað því saman að kunna vel á
tölvu og hinu að skrifa vel. Þeir
hafa lent í hinum bærilega léttleika
tækninnar sem getur borið þann
sem gáir ekki að sér svo hratt, svo
undurhratt burt frá sjálfum sér í
eitthvert tæknilegt listflug, og geti
í fríheitum tölvusprangs farið
tvöfaldar sviflykkjur og flug-
hrapsheljarstökk (loop) einsog
ekkert sé, en lesendur standa á
öndinni og sjá ekki í glæsilegum
tilþrifum tölvuundra að það er
ekkert efni og inntak, engin
næring, engin sköpun, bara
undraglæstir tilburðir óskyldir
list, skáldskap; eða laustengdir.
Skáldið verður að flýta sér hægt,
vara sig í hverju fótmáli, vita af
sér og láta ekki tæknina hremma
hugann svo missi átak sitt í verki
sínu, tölcin slakni á því sem hann
er að yrkja, og hugsunin rjúki í
heillandi undurog léttleika tækn-
innar í staðinn. Mér vill til láns
að mig skortir fingrafimi til þess
að svífa í tækniölvun burt frá
sköpunarverkinu.
Skáldskapur krefst árvekni, að
vaka yfir hverju orði, vita af
hverju orði og öllum hinum
orðunum í senn. Þar verður
hugsun skáldsins að lifa og vaka.
Tölvan lokkar með tilboðum
sínum, og getur rænt skáldið
þeirri fyrirstöðu sem þarf að
skynja í baráttu fyrir texta sínum,
og við textann. Það ætti kannski
að vera áfram einkamál sem ég
hugsaði snemma í sambúð minni
við tölvu að læra ekki nema það
sem ég þyrfti brýnast að nota í
mínu eigin verki, í minni baráttu
við að koma saman frambæri-
legum skáldskap. Þetta gildir fyrst
og fremst þegar ég fæst við það
sem mér er tamast sem ég kýs að
kalla prósa til að forðast það
sem sumir gera að segja óbundið
mál, það er mér fjarri, heldur vil
ég binda texta öðrum böndum,
mitt mál vil ég ekki að sé
óbundið. Og þegar ég er upp-
lagður finnst ég hafa byr í seglin
eða undir vængi svo að ég orði
það öðruvísi, þá hugsa ég svo
hratt að ég hef enga fimi í fingrum
til að ná því fram, til að virkja
það sem streymir fram á tölvuna,
þá verð ég að hrökkva aftur í þá
aðstöðu sem hefur tíðkast um
allar aldir, að handskrifa, með
penna eða blýanti ellegar ritstíl;
eðaefallt um þrýturmáfara aftur
fyrir skráða sögu og skrifa með
priki í sjávarsand, eða fingri í
flæðarmálinu handa flóðinu til
að þurrka burt. Þegar ég er í ham
verð ég að hafa mig allan við til
að týna ekki hugmyndunum út í
bláinn eða buskann, þó ekki sé
nema að rissa drög og teikna
stiklur, þar hef ég hraðann sem
ég þarf, og síðan kemur að
tölvunni og þá nást sættir, að
forma og móta svo borið verði
fram fyrir aðra. Nú freistast ég til
þess að ljósta því upp sem
mörgum kann að koma á óvart:
ég hef unun að því að sitja við
tölvu mína og yrkja ljóð, þá fer
ég mér hægar og þá er hún mér
svo tillát, þá semur okkur vel, þá
get ég reynt allskonar tilbrigði,
og hún svarar mér jafnharðan og
sýnir mér það, án þess að henda
hinu, ég get fært til parta og
skoðað, skilað aftur í sama horf
ef sýnist. Þá er ég glaður og
þakklátur, og uni sáttur í þeirri
frjóu sambúð. Að vísu er mér
þetla fært líka í prósanum . Það
verður ekki fullþakkað að geta
haft heilar bækur á litlum diski,
að geta farið sem elding fram og
aftur, og þurfa ekki að leita
daglangt að gömlum blöðum eða
í minnisbókum eða stílabókum
eða handritum að því sem
kannski mætti nýta á hraðfleygri
stund; sem er orðin þá, þegar þú
ert búinn að segja nú.
Þú ert með skáldverk í tölvunni,
þú getur fært til kafla, prófað
hvernig þeir fara með öðrum
tengslum, hvað það kostar og
hvort það svarar fyrirhöfninni og
hvort verkið muni skekkjast,
hvað af muni vaxa og hvernig
það verði hamið. Nú hefur mér
áskotnast sem frægt varð í fyrra
10 - Tölvumál