Vísir - 09.07.1963, Blaðsíða 4

4
VISIR . Þriöjudagur 9. júlí 1963.
I
nmörgum tun
UM ÞESSAR MUNDIR eru
liðin 25 ár siðan útvarpað var
á stuttbylgjum frá Islandi sex
fyrirlestrum um ísland, á, 6
tungumálum til 6 landa. Tveir
hinlr fyrstu voru fluttir 27. júní
en hinir tvo sunnudaga í júlí.
Það var frú Irma Weile Jónsson
sem flutti fyririestrana og f til-
efni af þessum tfmamótum kom
hún nýlega við á ritstjómarskrif
stofum Vísis og sagði okkur
frá aðdragandanum að þessu og
ýmsu fleiru.
— Ég kom til íslands í fyrsta
skipti I apríl árið 1938, sagði
frú Irma. Ég kom til að halda
hér söngskemmtanir eins og ég
hafði gert 1 svo mörgum öðr-
um löndum og samtímis að
safna efni f greinar um ísland
fyrir Trans Europa Press. Rétt
áður en ég kom til lslands hafði
hinn frægi stofnandi og 6-
krýndi konungur danska út-
varpsins, Emil Holm, beðið mig
að halda fyrirlestra um Dan-
mörku á sjö tungumálum — ég
tala nú alls 8 — sem útvarpað
var til 7 landa. Þessir fyrir-
lestrar voru á mjög menningar-
legum grundvelli og voru hin-
ir fyrstu sinnar tegundar I út-
varpsdagskrá Evrópu. Að söng-
kona, sem þekkt var um alla
Evrópu sem slík skyldi geta
haldið fyrirlestra á 7 tungumál-
imi vakti feiknalega athygli og
var mikið um þetta rætt í blöð-
um. Áður hafði ég sungið marg
sinnis í danska útvarpið og
reyndar í mörgum fleiri lönd-
um.
— Ég var búsett í Berlín og
árið 1938, þegar ég kom hingað
hafði ég auk Þýzkalands sungið
í Frakklandi, Belgíu, Tékkósló-
vakíu, Póllandi, ftalfu og Dan-
mörku. Ég var sérstaklega
þekkt sem túlkandi Zoltan Kod
aly og frumflutti lög hans utan
Ungverjalands. Söngskrá mfn
var yfirleitt dálftið sérstök, þar
sem ég söng mikið nýtfzku-
músik. Þess vegna var það, þeg
ar ég hélt fyrstu tónleika mfna
í Berlín og söng eingöngu ný-
tfzku músík og kennari minn
Moratti — hann kenndi sfðar
m.a. Else Mtihl — varð alveg
fokreiður óg sagði: „Nú hef ég í
mörg ár verið að undirbúa yð-
ur með sfgilda tónlist og þá
komið þér með nýtfzku músík,
sem fólkið þekkir ekki, og sem
gengur ekki f eyrun á þvf. Ég
varð svo reiður að mig langaði
mest til að stökkva út um glugg
ann“. En eftir tónleikana, sem
voru „success" kom annað
hljóð í strokkinn.
— Ég fór nú að ferðast mik-
ið um og söng víða og er mér
minnisstætt er ég söng f út-
varpið f Prag með sinfóníu-
hljómsveitinni þar. Þá voru
engin segulbönd og sungið beint
inn, en skyndilega kom hræði-
legt óveður og útsendingin trufl
aðist þannig að tfu dögum
seinna varð að endurtaka hljóm
leikana og fékk ég þvf tvisvar
vel borgað fyrir þá.
— Jæja, árið 1938 kom ég
til Islands eins og ég sagði áð-
an. Á hótelinu, sem ég bjó allt-
af á þegar ég var í Kaupmanna
höfn hafði ég hitt frú Bentfnu
Hallgrímsson konu séra Friðriks
og Matthías Þórðarson og frú
og höfðu þau hvatt mig til að
koma til Islands og halda tón-
leika. Ég kom svo með gamla
Gullfossi árið 1938. Á skipinu
var m.a. Kristján Einarsson for-
stjóri og ræddi ég mikið við
hann og varð hann síðar ásamt
Valtý Stefánssyni og Ragnari
Italska erindið byggði ég að
nokkru leyti upp á ferð Balbos
og var mér ráðlagt að skrifa
honum — en hann var þá f
Norður Afríku — og segja hon-
' u-e w i ■> kr * Iúí
★ Rabhað við Irma
★ WeiJe Jónsson fyrr-
★ verandi söngkonu
Kvaran upphafsmaður að því
að ég talaði til útlanda eins og
ég hafði svo oft gert f Dan-
mörku.
— Fyrstu erindin um lsland
voru flutt á ensku og dönsku
og voru þau flutt 27. júnf. Síð-
ar flutti ég erindi á frönsku, hol
lenzku, þýzku og ítölsku. —
um af þessu. Hann sendi mér
sfðan bréf og þakkaði mér fyr-
ir og sagðist ætla að gera allt,
sem hann gæti til að reyna að
heyra fjnirlesturinn. Það bárust
einnig bréf frá Englendingum,
sem höfðu hlustað á þetta og
vildu heyra meira.
— Ég hélt tónleika f Gamla-
Bíói og síðar í júlí söng ég f
útvarpið ítölsk lög og þjóðlög
og lék Páll Isólfsson undir. Að
þessu loknu hafði ég nóg að
gera við að ferðast um landið
og kynnast því í sambandi við
Trans Europa Press og vil ég
þá sérstaklega þakka Jónasi Lár
ussyni ,sem rak hótelið á Garði
fyrir hjálpina.
— Ég fór til Akureyrar og
heimsótti þar. m.a. Björgvin
Guðmundsson tónskáld og verð
ur hann mér ógleymanlegur. Ég
minnist þess er ég söng í tómri
kirkjunni á Grund í Eyjafirði og
Eggert Stefánsson lék undir. Ég
var afskaplega hrifin af Akur-
eyri og elska bæinn mikið. Og
nú eftir öll þessi ár hef ég eina
ósk — að komast til Akureyrar,
Hóla og Mývatns. Bæði langar
mig til að sjá landið og allar
þær framkvæmdir, sem ég hef
lesið um I blöðunum, þvf mér
nægir ekki að lesa um þær.
— Um haustið giftist ég Ás-
mundi Jónssyni frá Skúfstöðum
og var það séra Friðrik Hall-
grfmsson sem gifti okkur. Við
fórum til Danmerkur skömmu
síðar og vorum þar stríðsárin.
Árið 1946 kom ég hingað til
lands til að safna fé og lýsi
handa ungverskum börnum og
voru lslendingar mjög rausnar-
legir í gjöfum sfnum.
—- Móðir mfn var ungversk,
Stefania Barkany .systir hinnar
heimsfrægu leikkonu Mariu
Barkany, sem var primadonna
við konunglega leikhúsið í
Berlín en ferðaðist um allan
heim. Faðir minn ,sem var pró-
fessor í fornleifafræði við há-
skólann f Piza á Italíu og sam-
tfmis þýzkur konsúll var af
dönskum og þýzkum ættum.
Móðir hans var þýzk en faðir
hans danskur, af ættum frá Ála-
borg, sem rekja má til 1186.
Þessi afi minn fór í ferðalag til
Frakklands, Sviss og Þýzka-
lands og kom þá til borgarinn-
ar Celle sem er rétt hjá Hanno
ver, mjög fræg miðaldaborg,
einkum vegna hallar sem þar
er. 1 þeirri höll sat Karólína
Matthildur Danadrottning og
systir Georgs 3. Bretakonungs
í stofufangeisi og dó hún þar,
25 ára gömul. Þessa borg heim
sótti einu sinni hópur íslend-
inga fyrir mfna milligöngu. —
En þetta er ekkert smáþorp, í-
búamir eru um 75 þúsund.
— Já, afi minn kom þangað
á heimili langafa mfns og kynnt-
ist þar ömmu minni. Hún bjó
þar í „patrisía“-húsi frá 1630 en
þar hafði margt merkilegt fólk
búið og yfir dyrunum hangir
kóróna Hannoverættarinnar. 1
Þjóðminjasafninu í Celle hang
ir mynd af langafa mfnum.
— Ég var í Hamborg árið
1951 og var mér þá ráðlagt að
fara til útvarpsins, og var þar
— án þess að ég vissi að hljóð-
nemi væri í herberginu — haft
við mig viðtal um ísland og var
þvf útvarpað um kvöldið. Dag-
inn eftir fór ég til Celle til að
heimsækja frænku mína og ætl-
aði ég að fara að sjá myndina
af langafa mínum í safninu,
en þá var safnið lokað. Ég
komst nú samt inn en þá var
myndin þar ekki, hún var í við-
gerð og veggurinn auður. Þegar
ég stóð þarna fyrir framan auð
an vegginn kom til mín maður
og sagði: „Ó, frú. Það hefur
engill frá himnum sent yður
hingað". Ég hélt að maðurinn
væri vitlaus en þá sagði hann:
„Ég er framkvæmdastjóri sam-
göngumiðstöðvar í N-Saxlandi
og þér eruð einasta lifandi mann
eskjan af ætt, sem er frá Dan-
mörku og Celle. Nú bið ég yð-
ur að tala á dönsku og þýzku á
hátíð, sem haldin verður á morg
un f höllinni, á 200 ára afmæli
Karolínu Matthiidar".
— Það ætlaði að líða yfir
mig og ég stamaði: Ég get ekki
talað. Ég er söngkona. En hann
hafði heyrt til mín í útvarpinu
kvöldið áður svo að ég slapp
ekki og hljóp nú beint á hár-
greiðslustofu.
— Daginn eftir var hátíðin
haldin í litla leikhúsinu, sem
byggt var í ítölskum stíl árið
1630 og rúmar 250 manns. Það
er heil perla að fegurð. — Til
hátíðarinnar voru mættir ráð-
herrar og margt fleira fólk og
ég talaði í 10 mínútur — er nú
búin að gleyma öllu — en eftir
þetta hafði ég varla frið og hef
alltaf við og við haldið erindi
hjá þýzkum útvarpsstöðvum —
oftast um Island.
— Á hátíðinni voru m.a. sung
in lög frá tíma Karolínu Matt-
hildar og var söngkonan f kjól
af drottningunni, sem geymdur
er í Þjóðminjasafninu í Celle.
Þetta var hátíðleg stund og end
urminningamar frá þessum degi
eru dásamlegustu endurminning
ar ævi minnar, sem annars hef
ur verið mjög viðburðarík.
Lögreglueftirlit án
manngreinarálits
„Mikilvægt væri ef lögreglu-
eftiriit yrði raunhæfara en nú
gerist og því framfylgt án mann-
grelnarálits,“ sagði Ólafur Gunn
arsson, sálfræðingur f erindi er
hann fluttl f Ríkisútvarpið fyrir
fáum dögum.
Um þetta sagði Ólafur m.a.:
„Áfengissala bflstjóra frá tveim-
ur bílastöðvum í höfuðborginni
hefur árum saman ekki aðeins
verið bílstjórunum sjálfum til
minnkunar, heldur ef tii vill
fyrst og fremst löggæzlu og
dómsvaldi. Þeir, sem kunnugir
eru þessum málum telja að um
200 leigubílstjórar stundi meira
og minna leynivínsölu í höfuð-
borginni og nágrenni hennar.
Dæmi er til að sami maður hef-
ur verið kærður 7 sinnum fyrir
leynivfnsölu, en mál hans eru
ekki tekin fyrir hjá viðkomandi
yfirvöldum, þaðan af sfður
dæmt í þeim.“
Þá sagði Ólafur einnig: —
„Sennilega yrði komizt hjá þvi
að dæma þennan athafnasama
sölumann til einhvers réttinda-
missis, en gætu ekki yfirvöldin
látið sér til hugar koma að
beina honum og hans líkum inn
á einhverjar hollari brautir?
Menn hljóta að vera meira en
lítið andlega truflaðir ef leyni-
vínsala er eina starfið sem þeir
geta hugsað sér að stunda, enda
eiga þeir þá heima á geðveikra-
hælum en ekki undir stýri á bfl.
Sumargistihús að
Hólum í
Sumargistihús verður rekið að
Hólum f Hjaltadal f sumar f skóla-
húsinu og er nýbúið að koma fyr-
ir nýtízku húsgögnum í íbúðarher-
bergjum skólans.
Árni Pétursson skólastjóri sagði
Vísi frá þessu er hann átti viðtal
við hann í morgun. Kvað hann
skólann reka gistihúsið en skóla-
---—-------------------
Augljóst ætti að vera að akst-
ur er ekki áhugamál slíkra
manna, sölumennskan hlýtur að
vera ofarlega f hugum þeirra.“
Hjaltadal
húsið hefði verið úrskurðað hæft
til slíks gistihússhalds af Ferða-
skrifstofu rfkisins og öðrum aðil-
um.
Ekki verður þarna heitur matur
á boðstólum í sumar a. m. k., en
morgunverður framreiddur og
kaffi.
Skólastjóri kvað ætlunina að fá
nýtízku húsgögn í borðstofu og
aðrar stofur gestum ætlaðar sfðar.
Vísir spurði skólastjórann hvort
þessi nýtfzku húsgögn yrðu aðeins
Framh. á bls. 10.