Vísir - 02.06.1964, Blaðsíða 8

V1SIR . Þriðjudagur 2. júnl 1964.
VÍSIR
Otgefandi: Blaðaútgáfan VÍSIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3
Áskriftargjald er 80 krónur á mánuði.
I lausasölu 5 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur)
Prentsmiðja Vfsis. — Edda h.f. __________
Draumarnir rættust ekki
f «
\Jinningargreinarnar um Nehru eru nú að hverfa af
síðum heimsblaðanna, og því er tilefni til að staldra
við og hugleiða hvert var lífsstarf hans. Ekki leikur á
iveimur tungum, að hann var mikilhæfur og einbeitt-
ur stjórnmálaskörungur. Hátindi ævistarfs síns náði
.íann þann dag sem Verkamannaflokksstjórnin brezka
veitti Indlandi sjálfstæði að lokinni heimsstyrjöldinni.
Hann hafði reynzt hinn ágætasti foringi í sjálfstæðis-
baráttunni og verðugur arftaki Mahatma Gandhis. En
á Nehru sannaðist það. að auðveldara er að vera í
andstöðu, sækja til sjálfstæðis með sameinaða þjóð
gegn erlendum fjandmanni, en vinna-orustur friðsam-
egrar uppbyggingar. Þau tæpu tuttugu ár, sem Nehru
síýrði frjálsu Indlandi, tókst honum ekki að láta draum
ana rætast. Honum mistókst stærsta ætlunarverk sitt,
bað ætlunarverk, sem hungur og harðræði ófrelsisár-
anna hafði réttlætt: að leiða Indverja inn í öld fram-
fara og friðar.
'^ehru vann lokaorustuna við Breta, en hann tapaði
■eirri orustu, sem háð er daglega í hverju indversku
borpi við hungur, fáfræði, hleypidóma og volæði. Hann
kildi við ríki, sem enn situr í miðaldahlekkjum. Sú
lálfshugar samblanda sósíalisma og landföðurstjórn-
ar, sem hann kom á í Indlandi, hefir ekki megnað að
útrýma sárustu fátæktinni úr landinu, hvað þá að iðn-
/öeða það. Að vísu voru verkefnin ægistór, sem hann
stóð andspænis og hleypidómar hluti hjartablóðs þjóð-
arinnar. Því á Nehru sér eina afsökun. En megi sú saga
verða arftökum hans að lexíu.
f utanríkismálum mistókst Nehru meginverkefni sitt.
Tveimur árum fyrir dauða sinn sá hann hugsjón sína
um hlutlausan heim, þriðja aflið. hrynja til grunna
undan fallbyssukúlum manna Maos í Himalayaf jöllum.
Enginn maður var ótrauðari talsmaður hlutleysisins
en hann og liðþjálfi hans, ofstækismaðurinn Krishna
Menon. En Nehru gerði þá reginskyssu, sem svo marg
ir aðrir mætir menn, að halda andstæðinginn jafn göf-
ugán og sjálfan sig. Hlutleysisstefna Nehrus varð því
indversku þjóðinni bitur kaleikur, sem hún reyndar
hefir ekki enn bergt í botn. En eitt gott hefir hún þó
haft í för með sér. Skipbrot hennar hefir sýnt öðrum
þióðum skýrar en fyrr, hver tálvon hlutleysið er á al-
Þjóðavettvangi. Og það er nokkur fengur.
Digrir gjaldeyrissjóðir
Xímanum finnst það afar merkilegt að erlendar skuld-
ir-skuli hafa aukizt um 350 millj. króna á sex árum
frá 1958- er vinstri stjórnin gafst upp við að stýra
þjóðarskútunni. Hitt væri alvarlegra, ef gjaldeyrissjóð-
irnir hefðu tæmzt, eins og var orðið á tíma vinstri
stjórnarinnar. Hún skildi þannig við, að árið eftir brott-
för hennar var gjaldeyrisskuldin 54 milljónir. Nú á
þjóðin hins vegar meir en milljarð króna í gjaldeyris-
sjóðum sínum. Það talar sínu máli um stjómarstefnu
síðustu ára.

Þann 15. maí s. 1. skrifaði listdómari Vísis, Kurt Zier,
skólastjóri Handíðaskólans, grein hér í blaðið um Vorsýn-
ingu Myndlistarfélagsins, sem haldin var í Listamannaskál-
anum.
Svo brá við, að formaður félagsins, Finnur Jónsson, greip
til hins sjaldgæfa ráðs að svara umsögninni um Vorsýning-
una. Var grein hans slíkt samsafn fúkyrða og siðleysis, að
sjaldgæft er, sem betur fer, í íslenzkri blaðamennsku. Fann
hann listdómara Vísis það þar m. a. til einna mestrar for-
áttu, að „hann, útlendingurinn, sem ekki einu sinni hefur
islenzkan borgararétt, leyfir sér að hafa í hótunum við Mynd-
Iistarfélagið“. Hótanirnar, sem Finnur Jónsson virtist hafa
lesið út úr grein Kurts Zier, voru ekki aðrar en þær, að dæma
sýninguna síður lofsverða en Finnur Jónsson gerði.
Bróðir Finns, Ríkarður, ásamt fimm mönnum öðrum, ráð-
ast síðan nýlega fram á ritvöllinn í Tímanum vegna grein-
arinnar og undrast Ríkarður, eins og bróðir hans, „að velmeð-
farinn útlendingur sem hér hefur leitað húsa æ oní æ, skyldi
dirfast að koma fram með þetta rætna orðagjálfur um ís-
lenzka list og listamenn". Þannig bregðast tveir þeirra manna
sem þátt tóku í sýningunni, við málefnalegri grein Kurts
Zier. Enginn má skrifa um íslenzka list nema hann sé ís-
lenzkur! Sem betur fer eru slík frumhlaup fágæt í íslenzk-
um menningarheimi og bera órækan vott um það á hvaða
þroskastigi þeir menn standa í umræðum um listir, er til
slíkra vanmáttarvopna grípa.
Kurt Zier hefir sent Vísi stutta grein í tilefni þessara
skrifa, og birtist hún hér á eftir.
jþyrlað hefir verið upp miklu
moldviðri ásakana og mis-
skilnings vegna greinar minnar
um Vorsýningu Myndlistarfé-
lagsins hér f Vísi 15. mai sl.
Ég vil aðeins drepa hér á þau
þrjú atriði sem mér virðast máli
skipta í þessum skrifum.
o
Satt er að ég forðaðist I gagn-
rýni minni um vorsýningu Mynd
listarfélagsins að skilgreina ein-
stök listaverk og leggja dóm
á þau. Að þvi er listræn gæði
þeirra verka snertir sem voru
á sýningunni — (grein mín náði
ekki til annars) — undirstrik-
aði ég það er ég sagði um sýn-
ingu sama félags í fyrravor. Þá
skrifaði ég: „Vandamál Mynd-
listarfélagsins virðist þannig
vera á hvern hátt beri að sam-
ræma frelsið og kröfur til gæða.
Ef slík krafa til listræns kvalit-
ets er ekki höfð í hávegum
hrörna gæðin æ meira".
Það hefur nú komið í ljós á
vorsýningunni að svo hafi far-
ið. Margir eru á sömu skoðun
og ég, meira að segja hefur
þekktur listamaður, er tók sjálf-
ur þátt 1 sýningunni, tjáð mér
að hann væri mér hjartanlega
sammála. Fyrir kurteisissakir
forðaðist ég að nefna einstök
nöfn. Ég spyr: Ef hópur mynd-
listarmanna virðir þráfaldlega
að vettugi kröfur um listræn
gæði, hvernig getur hann þá
reiðst því, að honum sé vottuð
sú staðreynd?
©
Þetta leiðir hins vegar af sér
annað vandamál, sem ég vil
gera nánar gréin fyrir. Margir
hverjir eru söngelskir menn og
raula l'ag sér til gamans. Þeim
dettur þó ekki í hug að heimta
Háskólabíóið svo að almenning-
ur fari ekki á mis við „list“
þeirra. Músiksmekkurinn virðist
vera á of háu stigi til þess að
slíkt gæti gerzt. Því er þetta
ekki sjálfsagt þegar um mynd-
list er að ræða? Margir liverjir
hafa gaman af að leika sér
með liti og er þeim það vel unn
andi. Öðru n*áli gegnir þó þegar
þessir áhugamenn — sennilega
í nafni frelsis og jafnréttis —
þykjast eiga heimtingu á að
sýna dægrastyttingu sína í
Listasafni íslands (Bogasal) og
á aðalkrýningarstað borgarinn-
ar — eða ef áðurnefnt gæðaaf-
sal veitir þeim fyrirhafnalausa
inngöngu í viss félög.
Um þetta verður ekki deilt,
að hve^ og einn megi sýna eins
oft og eins mikið af verkum
sínum og hann kýs, en þó ekki
að óverðskulduðu á þeim stöð-
um sem þjóðfélagið hefur kom-
ið sér upp til að kynna það sem
af ber í myndlist. Hér er vanda-
mál sem þarí að leysa. Tónlist-
ar- og leiklistarmenningin hafa
sýnt fram á það hvernig hægt
er að finna lausn á því máli.
Mikil bót væri, ef sýning, eins
Eins og alkunna er hefir niik-
ii mannekla verið á togurunum
lengi að undanförnu. Hefir svo
rammt að því kveðið að sum-
um þeirra hefir verið lagt, m.a.
af þeirri ástæðu. Reynt hefir
verið að fá Færeyinga til starfa
á skipunum, og eru þeir all-
margir við störf á togurunum,
en þeir leysa samt ekki vand-
ann að fulíu.
Nú er Útgerðarfélag Akureyr-
inga að athuga hvort ekki
reynist unnt að fá Skota til
starfa á togurum Otgerðarfé-
lagsins. Akureyrarblaðið íslend-
MYNDLIST
og Myndlistarfélagið hélt 1 vor,
væri þegar frá upphafi auglýst
sem „júrý-frjáls“ (án dómnefnd
ar). Mundi það forða frá mis-
skilningi og f jarlægja þann grun
að hér sé krafizt meira en verk-
in réttlæta.
©
Milli þess gamla og þess nýja
meira að segja f brennidepli
allra hugsanlegra stefna, felst
verðandi nýs listskilnings. Al-
þýðumaðurinn stendur á vett-
vangi milli afla sem ýmist
draga hann að eða hrinda hon-
um frá sér. Eins og Páll Kolka
segir, verður alþýðumaðurinn —
frjáls og sjálfbjarga — að gera
upp á milli þeirra afla til að
öðlast skilning á list og menn-
ingu síns tíma og á sjálfum sér.
Traust á „innri frumskynjun
líkt og barn“ mætti þar koma að
góðu gagni, en meira finnst mér
máli skipta, að hann megi njóta
liðveizlu og aðstoðar þeirra
stofnana, sem þjóðfélagið kem-
ur sér upp í því skyni. Það eru
söfn og forstöðumenn þeirra,
skólar, kennarar, fræðimenn,
rithöfundar, tímarit, bækur, ekki
sízt dagblöðin og kannski jafn-
vel — gagnrýnendur. Munu
menn sammála um það, að sam-
starfi allra þessara aðila sé á-
bótavant. Eins og raun ber vitni
tekst það misjafnlega. Fari hins
vegar svo, að öfl séu að verki,
sem með níði eða smjaðri —
eða blátt áfram af þekkingar-
leysi villa mönnum sýn, þá
verður þessi vettvangur áfram
í sömu órækt og nú er.
í umdeildri grein minni geri
ég ekki annað en að vísa á bug
því tilkalli eins aðila, að hann
túlkaði einn anda sfns tíma
og setti svip á hann. Læt ég
svo menn dæma um hvort það
hafi verið /ívirðileg árás á ís-
lenzka list og menningu — jafn
vel á sólskin og fegurð þessa
lands.
ingur skýrir frá því á föstudag-
inn að l'ígerðarfélagið sé að
láta kanna hvort unnt muni að
fá sjómenn frá Aberdeen til
starfa á togurunum, en í Aber-
deen ríkir nú atvinnuleysi. fiíun
skozkur maður, sém vann við
Hótel Akureyri, grennslast fyr-
ir i þetta fyrir Otgerðarfé-
lagið. Það hefir hins vegar síð-
ar gerzt að taugaveiki er korn-
in upp í Aberdeen og mun það
væntanlega hafa þau áhrif að
ráðningu sjómanna þeðan til
Akureyrar verður frestað uni
óákveðinn tíma.
/ Kurt Zier
Skozkir sjémenn á
Akureyrartogara?