Vísir - 20.10.1965, Blaðsíða 7

VÍSIR . Miðvikudagur 20. október 1965.

KRISTJÁNSSON: A MIÐVIKUDAGSKVOLDI
Líkamsviðgerðir
og læknisfræði
Tj'nn á ný þarf ég að fara með
bílinn á verkstæði til þess
að láta setja í hann nýjan
hljóðkút. Talsverður hluti við-
gerðakostnaðarins við bílinn,
eins og við bíla yfirleitt, er
vegna fastra liða. Sömu hlutirn-
ir bila aftur og aftur. Bílavið-
gerðamennimir em önnum kafn-
ir við að gera við sömu hlutina
æ ofan í æ, — hluti, sem ætti
í upphafi að ganga svo frá, að
þeir bili varla.
Hjá tvö hundruð þúsund íbúa
þjóð em tugir lækna önnum
kafnir við að gera við mannslík-
amann og anna því hvergi nærri.
Á hverjum degi berjast læknar
á sjúkrahúsum landsins um líf
sjúklinga, sem em með biluð
líffæri, — líffæri, sem ættu að
vera í lagi.
Barátta læknanna við sjúk-
dómana er að mörgu leyti lík
baráttu húsmæðranna við ó-
hreinindi ög skít. Þær þvo upp
mataráhöld á hverjum degi,
þurrka ryk, ryksuga gólf og þvo
borð og bekki. Og það, sem þær
þvo og hreinsa í dag, er aftur
orðið óhreint á morgun. Þá bíð-
ur nýr uppþvottur, óhreinn fatn-
aður og skítug gólf. Húsmæð-
urnar vinna aldrei endanlegan
sigur í stríði sínu við óhreinindi
og skít, — þær halda aðeins í
horfinu.
Læknarnir vinna heldur ekki
endanlegan sigur á sjúkdómun-
um. Þegar einn sjúkíingur hefur
læknazt, kemur nýr, og sömu
sjúklingamir veikjast aftur og
aftur. Stundum tekst læknunum
að buga einn sjúkdóm, en þá er
annar risinn upp. Og sjúkling-
unum fækkar alia vega ekki.
Læknar beita æ meiri hugvit-
semi við að lækna sjúkdóma.
Þeir reyna að greina fyrr en
áður einkenni krabbameins,
blóðtappa o.s.frv. Þeir revna að
greina sjúkdóminn á fmmstigi
til þess að auðveldara sé að
grípa til aðgerða gegn honum.
Hér á landi er risin upp krabba
meinsleitarstöð, og í ráði er að
opna hjartavemdarstöð, þar sem
menn geta gengizt undir flóknar
rannsóknir, sem miða að því að
greina einkenni hjarta- og æða-
sjúkdóma svo snemma, að hægt
sé að bjarga lífi sjúkiingsins.
Afi minn var héraðslæknir
norður í landi. Hann fékk
þá einföldu og skynsamlegu hug
dettu að vænlegast tii árangurs
í baráttunni við sjúkdóma væri
að hindra, að þeir mynduðust,
og að meira kapp ætti að leggja
á að hindra sjúkdóma heldur en
að lækna þá. Hann venti ævi-
starfi sínu í kross og var þegar
álitinn sértrúarmaður af starfs-
bræðrum sínum.
Það eru gömul og einföld
sannindi, að á skal að ósi
stemma. Heilbrigðisþjónustan
verður auðveldari viðfangs, ef
lögð er áherzla á að koma í veg
fyrir sjúkdóma, I stað þess að
berjast við þá, eingöngu eftir að
þeir era komnir á kreik.
Ef borið er saman tíminn,
orkan ög peningamir, sem varið
er til að koma i veg fyrir sjúk-
dóma og sem varið er til að
lækna þá, verður útkoman
greinilega hagstæð viðgerðun-
um. Færustu læknar heims era
ðnnum kafnir að finna ný lyf og
nýjar skurðaðgerðir og verður
ekki fjár vant til þess, en hin
hliðin, að stemma ána að ósi,
nýtur lítillar eftirtektar. Hundr-
uðum og þúsundum milljarða
króna er varið á hverju ári í
heiminum til viðgerðarþjónust-
unnar við mannslíkamann. Við
hliðina á þeim upphæðum fer
mjög lítið fyrir því fé, sem varið
er til að hindra, að þessir sjúk-
Dekkbáfur brofn- \ Ölvun um helgina
aði b rokinu
í rokinu í fyrradag slitnaði 8 tn.
dekkbátur upp frá bryggju í Sand-
gerði. Var reynt að koma á hann
böndum, en það tókst ekki og
rak hann upp í fjöru, þar sem hann
brotnaði. Er hann talinn ónýtur.
Margir litlu bátarnir voru í hættu
í höfninni í rokinu og slógust við
bryggjurnar. Eigendur bátanna
fóru í mörgum tilfellum með þá
út til þess að liggja með þá úti
meðan rokið stæði yfir. ,
Allmikil ölvun var í Reykjavík
um síðustu helgi og þá voru m. a.
9 eða 10 ökumenn teknlr, allir
grunaðir um ölvun vlð akstur.
Einn þessara ölvuðu ökumanna
lenti í árekstri við strætisvagn á
gatnamótum Barónsstígs og Njáls-
götu á laugardagsmorguninn. Slys
urðu ekki á fólki.
Kona, eitthvað undir áhrifum
áfengis, hrasaði eða datt á
húsatröppum við Sólvallagötu að-
faranótt sunnudagsins. Hún var
flutt í Slysavarðstofuna.
Alllance sextíu ára
Elzta togaraútgerð landsins, Alli
ance, átti 60 ára afmæli í fyrradag.
Alliance var lengi með stærstu
útgerðarfélögum alndsins .Stofnend
ur voru Thor Jensen, Halldór Kr.
Þorsteinsson, Jón Ólafsson, Jón
Sigurðsson, Jafet Ólafsson, Magn-
ús Magnúss. og Kolbeinn Þorsteins
son. Síðan 1930 hefur sonur Jóns
Ólafssonar, Ólafur H. Jónsson verið
framkvæmdastjóri þess. Nú á
j Alliance togarann Jón forseta og
fiskverkunarstöð.
dómar skjóti npp kolhnum.
Það væri fávíslegt að vera á
móti lækningum og reyna að
gera lftið úr gagninu af starf-
semi á borð við krabbameinsleit
og hjartameinsleit. En það er
annað sem fyrst og fremst hef
ur setið á hakanum.
1 heilsufræðilegum efnum eig-
um við að vera komin upp á
íþróttakennara og matreiðstu-
bókahöfunda. Margt af þessu
góða fólki lærði fög sín í Dan-
mörku fyrir 20—30 áram, þar
sem það las órökstuddar full-
yrðingar eldri starfsbræðra
sinna um, hvað geri menn heilsu
hrausta. Einn íþróttakennari
getur t. d. haft tröllatrú á þvi,
að allra meina bót sé að draga
djúpt andann sex sinnum á
hverjum morgni, og matreiðslu-
bókarhöfundur er mjög líklegur
til að fullyrða, að hafragrautur
sé afar hollur. En það liggja því
miður engar áreiðanlegar rann-
sóknir á bak við slíkar fullyrð-
ingar og því síður neinar sann-
anir.
Mér virðist ríkja tilhneiging
til að vísa hindran sjúkdóma á
bekk óæðri læknisfræði, á bekk
eins konar heilsufræði, sem eigi
að vera verksvið íþróttakennara
og matreiðslubókahöfunda, en
viðgerðarþjónustan ein sé sam-
boðin læknastéttinni.
T æknar spyrja að vísu um
L orsakir sjúkdóma, en rann-
sóknir þeirar á þv£ sviði virðast
oft vera handahófskenndar og
illa undirbúnar. Þeir, sem lesa
að staðaldri tímarit með alþýð-
legu læknisfræðilegu efni, eins
og Úrval og Readers Digest,
komast fljótt að þvi, að allar
reglur um orsakir sjúkdóma eru
forgengilegar.
1 einni grein er sagt, að mjólk
sé hið versta eitur, og er þá
byggt á rannsóknum einhvers
frægs læknisfræðiprófessors.
Tveim árum síðar kemur önnur
grein, þar sem jafn frægur pró-
fessor hefur komizt að því, að
mjólk sé allra meina bót. Einu
sinni var þvi haldið fram, að
eggjahvítuefni væru fitandi
fremur en önnur fæða, í annan
tíma, að kolvetni væru mest
fitandi, og nú loks á sfðustu
tímum era menn aftur farnir að
telja fitu mest fitandi!
Mesta sjokkið kom þó frá
Sviþjóð um daginn. Eins og
mönnum er kunnugt, hefur kól-
esteról verið talið stórhættulegt
I blóði og orsök hjartasjúkdóma,
en nú þykjast læknar i Svíþjóð
hafa komizt að því, að kólesteról
sé mjög gott að hafa í blóðinu,
því það komi í veg fyrir hjarta-
sjúkdóma!
Það er raunar engin furða,
þótt almenningur taki niður-
stöðum lækna um orsakir sjúk-
dóma sem eins konar grfni. Þeir
Hér stendur hópur lækna, sem hafa að baki 25 ára skólagöngu
og langa reynslu, og á £ vonlítilli baráttu um lif blóðtappasjúkl-
ingsins. Ef til vill hefði ein þörf ráðlegging í tíma forðað sjúklingn-
um frá skurðarborðinu.
menn eru þó verr settir, sem
taka niðurstöðumar bókstaflega,
þvf þeir verða að kúvenda hvað
eftir annað í mataræði og lífs-
venjum.
Rannsóknir á sviði læknavfs-
inda era erfiðar og einkum sein-
unnar, en ég er samt sannfærður
um, að þær eru ekki flóknari en
margar þær rannsóknir, sem
gerðar eru á óáþreifanlegum
sviðum, svo sem í félagsfræði og
sálfræði, og bera þó varanlegan
árangur. 1 rannsóknum lækna-
vísindanna skortir áreiðanlega
rannsóknatækni, aga og áhuga.
TTvers vegna reyna heilbrigð-
1 is' -' -völd í löndum jarðar-
innar (. .i að rannsaka skipu-
lega, hvaða atriði skilja á milli
heilbrigði og sjúkleika? Því er
ekki safnað saman öllum niður-
stöðum af rannsóknum á orsök-
um hvefs sjúkdóms, rannsókna-
aðferðimar bornar saman, þær
dæmdar úr leik, sem eru sprottn
ar af hagsmunaástæðum, og
einnig þær, sem ekki hafa ver-
ið nógu vandlega gerðar? Ef
tveir trúverðugir læknar komast
að gagnstæðum niðurstöðum,
hlýtur að vera hægt að finna
með frekari rannsóknum, af
hverju sá mismunur stafar.
Þannig hlýtur að vera hægt að
byggja smám saman upp kerfi
af staðfestum niðurstöðum á
þessu sviði, alveg eins og gert
er í öðrum vísindagreinum. Þá
þarf náttúrlega að beita rann-
sóknatækni samanburðarhópa
og koma við tölfræðilegum lík-
indareikningi.
Ef áhugi, fé og starfskraftar
eru fyrir hendi, hlýtur endan-
lega að vera hægt að segja
fólki, hvemig það eigi að halda
heilsu, án þess að til tvísýnna
viðgerða þurfi að koma, —
hvaða fæðutegundir það eigi að
forðast og hvers konar matar-
tilbúning, hvers konar hreyfing
stuðli að heilbrigði, hvemig það
eigi að létta sálarástand sitt,
þannig að líkamleg vellíðan
fylgi í kjölfarið. Þetta era að-
eins fáein einföld dæmi. Ef hægt
væri að segja til um þetta og
annað slíkt, mundi það létta
stórlega starfsemi heilbrigðis-
eftirlits og læknaþjónustu og
spara stórfé, sem mætti verja
til enn virkari viðgerðaþjónustu.
Við Islendingar getum lítið
aðhafzt í þessum efnum, svo
lítil er fjárhagsleg geta okkar.
En heilbrigðisyfirvöld landsins
ættu að gera það að forgangs-
atriði að hafa vakandi auga með
öllum vísindalegum rannsóknum
erlendis á orsökum sjúkdóma,
og koma þessum upplýsingum
síðan á aðgengilegan hátt til
almennings.
|7ins og málin standa nú, vöð-
L um við í villu og svima um,
hvort kólesteról sé gott eða
vont, hvort hangikjöt sé hollt
eða óhollt, hvort mjólk sé holl
eða óholl, hvort langar göngu-
ferðir séu hollar eða hættulegar
heilsunni og hvort það sé meira
virði fyrir heilsuna að stunda
íþróttir eða vera í góðu skapi.
Ég fæ ekki skilið, af hverju
læknum finnst viðgerðaþjónust-
an vera virðulegra starf en
„heilsufræði". Mér finnst verk-
efnið: að hindra að sjúkdómar
verði til — mun virðulegra
starf og skynsamlegra. Sú
starfsemi ætti að hafa viss for-
réttindi fram yfir hina vonlitlu
baráttu við sjúkdómana, þegar
þeir era byrjaðir að leika lausum
hala.