Vísir - 14.12.1965, Blaðsíða 9

V í S I R . Þriðjudagur 14. desember 1965.
MEYKONGUR
Jakobma Sigurðardóttir: Dægurvisa — Saga
úr Reykjavikurlifinu — Skuggsjá 1965
Tjað vakti allmikla athygli,
þegar S. A. M. tók sig til
og benti á sem dæmi um bók-
menntalega niðurlægingu okk-
íslendinga, að vart kæmi út
skáldsaga eftir nokkum þann
íslending, sem að Guðs og
manna lögum ætti að ganga um
jafnt sýknt sem heilagt í bux-
um, heldur væru það svo til
eingöngu kerlingar, sem skáld-
sögur skrifuðu, og væri þá ekki
von á góðu. Datt mér í hug það,
sem Fomólfur kvað: „Pilsi ragir
karlmenn klæddust, konur
þurftu að fara f brók“.
„Jú, ekki var því að neita,
að þær væm orðnar allrúmfrek-
ar, konumar, sem skrifa bæk-
ur, en hvers vegna skyldu þær
ekki mega skrifa? kom mér til
hugar. Af þvf að bækur þeirra
væru lélegri en svo, að þær
gætu talizt boðlegt lesefni, var
auðvitað svarið. En ég fékk
ekki séð og fæ ekki enn, að
það sé neitt óæskilegra, að fólk
sem ekki gimist fyrst og fremst
'góðar bókmenntir, lesi sér til
afþreyingar skáldsögur Ingi-
bjargar Sigurðardóttur & Co.
um sýslumannssyni og sjúkra-
hússlækni heldur en lélega
þýdda erlenda glæpa- og lækna
reyfara. Og svo mundu nú
sumar hinna ritfúsu kvenna
hafa skrifað fullt svo veiga-
miklar skáldsögur sem flestir
þeirra, sem nú sitja við að
lemja saman slfkar bækur f
samræmi við 10—15 ára gamla
erlenda tilraunatfzku. Ég leyfi
mér t.d. að nefna söguna Mín
liljan fríð, eftir Ragnheiði
Jónsdóttur, og sagnabálkinn
Horfnar kynslóðir, eftir Elín-
borgu Lárusdóttir, en þær mega
sannarlega heita kerlingar,
Ragnheiður og Elínborg, því
að báðar eru þær yfir sjötugt!
Báðar munu þær hafa sitthvað
lesið góðra bóka erlendra sem
íslenzkra en fylgt munu þær
hafa þeirri eglu að láta efnið
skapa formið, en ekki formið
efnið. Og nú í ár — það rignir
niður skáldsögum rétt kynjaðra
höfunda, jafnvel sögum, sem
auglýstar em eins og þær væru
skfrir bókmenntalegir gimstein
ar, en við S. A. M. vomm sam-
mála um það hér einn daginn,
þegar fundum okkar bar
saman og báðir vom í bezta
skapi, að við fengjum ekki bet-
ur séð en að á þessari vertíð
yrði það kerling, sem stæði með
pálmann í höndunum, húsfreyja
sem hvorki hefur átt þess kost
að taka þátt f margra ára upp-
byggilegum samræðum og
bollaleggingum hins unga bók-
menntaaðals kaffihúsanna i
Reykjavík né nokkra sinni náð
augum að líta svo mikið sem
Ijósið f rófunni á hinum heil-
ögu köttum, sem gera kúnstir
með pappírsmýslur á vettvangi
erlendra bókmennta, vfir
hverju ungir menn víðs vegar
um lönd fleygja sér í duftið í
auðmjúkri hrifningu og for-
undran, — eia, eia. Vei yður
Heinesen og Sjolokhov, þér for
stokkuðu fangar margviður-
kenndrar epískrar hefðar!
.... Hún heitir Jakobína
Sigurðardóttir og er uppalin í
Hesteyri í þeim hreppi Sléttu-
hreppi, og í móðurkyn er hún
ættuð úr Hælavík, er systir
hins gáfaða læknis, Kristjáns
Sigurðssonar á Patreksfirði og
systurdóttir sagnaskáldsins
Þórleifs Bjarnasonar náms-
stjóra. En húsfreyja og margra
barna móðir er hún á smábýli
norður í Mývatnssveit. Nú vit-
ið þið svolítið um ætt hennar,
uppmna og aðstæður.
Skáldsaga Jakobínu heitir
Dægurvisa, og hún ber að
þvf leyti það heiti með réttu,
að hún gerist á einu dægri og
að það líf, sem þar er lýst, er
ekki lff útvaldra f þjóðfélaginu,
hvorki hámenntaðrar eða hálf-
menntaðrar yfirstéttar né róna
í neinum skilningi. Sagan gerist
eingöngu í einu og sama húsi í
miðlungsmerkilegum borgar-
hluta hinnar stóru Babýlonar
íslands, og þetta hús er hvorki
glervilla, háhýsi né blokk, held
ur innan við miðlungshús tæp-
lega miðlungsborgara, sem er
ættaður úr sveit og hefur hjá
sér hrútelskan föður sinn, sem
ekki kann þessi „nýmóðins
klósett“ frekar en Sigfús heit-
inn Sigfússon fyrir um það bil
35 ámm, og er mikið og erfitt
vandamál á hinu metnaði
Það er fleira fólk í húsinu
en hjónin, börn þeirra og gamii
maðurinn, sem þráir sveitina
sina og þjáist af því að vera
orðinn svo frá af gigt að vera
ekki fær um að staulast elds-
snemma ofán tröppurnar og út
undir húsvegg og fullnægja
þar tveimur sínum þörfum, líta
til veðurs og heyra mildan nið
þeirrar vætu, sem „hverfur aft
ur til jarðarinnar". Svo er það
vinnukonan, sem á óskilgetinn
son, vandræði með meðlagið
og ótfmgun f drengnum, —
hann þarf að komast í sveit, fá
nóga mjólk og velta sér frjáls
í grænu grasi. Það er kennslu-
konan, sem komin er til ára
sinna, skólastofan orðin henni
fangelsi og bömin lifandi písl-
artæki, — en ekki allt dautt í
brjóstinu á henni, síður en svo,
ekki heldur í líkamanum neðan
við þind, og hjá henni stefnir
öllu að unga manninum, sem
sér ekki fram á annað en að
hann hafi árangurslaust fómað
sínum kommúnisma fyrir upp-
fylling vona sinna um Ameríku
ferð. Það er ógifta koúan mið-
aldra, sem á kvikmyndaóða
dóttur og verður að þóknast
miður geðugum efnamanni til
þess að geta að litlu leyti upp-
Jakobína Sigurðardóttir.
höfundarins eða að minnsta
kosti nýjasta erlend tizka til
uppfyllingar í eyður verðleik-
anna hjá innantómum eftir-
hermugeplum á vettvangi skáld
sagnagerðar/ Það er svo sem
heldur ekkert furðulegt eða sér
Iega nýstárlegt við persónurn-
ar í þessari sögu — ekki einu
sinni þvf lfkt, að skáldkonan
gerist neinn Livingstone á sviði
sálfræðilegrar landkönnunar,
qo muívfi in “<90 nti

BÆKUR OG HOFUnDA
[S
r r

bólgna heimili sonar og tengda
dóttur. Sonurinn hefur af eiginn
rammleik hafið sig upp í stétt
sæmilega vel stæðra iðnaðar
manna og er, ef ekki á hraðri,
þá á jafnri uppleið, enda ýtir
frúin með báðum sínum lófum
undir bossann á honum, — ó,
sú stóra stund, — þau eru
einmitt á þessu dægri að eign
ast b í 1!
fyllt kröfur dótturinnar til fata
og snyrtingar. Og loks eru það
kynóðir elskendur, sem hafa
ekki tíma til neins annars en
að elskast — ekki f bili!
Jakobína hefur hreint ekki
fundið upp það söguform, sem
hún notar, en hitt er annað:
það hentar efninu, og svo spyr
þá lesandinn hreint ekkert,
hvort þetta sé nú uppfinning
enda hefur magasýruestetíker
íslenzkrar bókmenntagagnrýni
tekið það fram, að hún sé so-
sem ekki mikilsvirði sem sál-
könnuður Loks er svo því við
að bæta, að málfar hennar er
ekki neitt sérlega frumlegt og
stíllinn ósköp blátt fram.
Hvað er þá við þessa skáld-
sögu?
Það er fljótsagt: Hún er nátt-
úrleg, hispurslaus, án þess að
vera grófgerð, og hver og hvað
eina, sem til greina kemur, fær
sinn skammt í nokkurn veginn
jafnvægum hlutföllum. Við
könnumst við allt þetta fólk,
við kosti þess og galla, suma
meðfædda aðra mótaða af um-
hverfinu, og að lestri loknum
er saga þess á einu dægri orð-
in hluti a^ lífsreynslu okkar,
sem við vmnum úr smátt og
ífflröfo1 og ósjálfrátt.
Hvað um Jakobínu Sigúrðar-
dóttur seni rithöfund í framtið-'
inni Æ, ég er helzt á því að
okkur sé ekki til neins að hafa
áhyggjur út af henni. Hún hefur
skrifað . sögurnar: Púnktur á
skökkum stað og síðan Dægur-
vísu sína við sömu aðstæður og
hún á enn við að búa, og ég
hygg, að hún muni enn skrifa
eitthvað er þyki þess vert að
það sé lesið. Og hvað sem því líð
ur: Ég hef fengið þær hugmynd
i rum hana, að hún sé sú mann
dómsmanneskja, að hún svíki
engar sfnar skyldur til að hag-
ræða aðstæðum sínum í sam
ræmi við það, sem okkur finnst
henta skáldkonu, sem allt í
einu er orðin meykóngur á vett
vangi fslenzkrar skáldsagna-
gerðar.
Guðmundur Gíslason Hagalfn.
Leikrit Jökuls og bok
eftir REMARQUE
Almenna bókafélagið hefur
sent frá sér Tvö leikrit eftir Jök
ul Jakobsson og Nótt í Lissabon
eftir Erich Maria Remarque.
í bókinni Tvö leikrit birtast
tvö þeirra leikrita Jökuls Jak
obssonar, sem mesta athygli
hafa vakið. Hart í bak og Sjó-
leiðin til Bagdad. Hefur enginn
ungur fslenzkur leikritahöfund
ur fundið iafnmikinn hljóm-
grunn hjá islenzkum áhorfend-
um að undanfömu og Jökull
Jakobsson.
Jökull byrjaði snemma að
skrifa og kom fyrsta skáldsaga
hans út, þegar hann var aðeins
sautján ára. Hann hefur hin sfð
ustu árin ekki fengizt við ann
an skáldskap en leikritun, og
var fyrsta sviðsverk hans Pókók,
sem sýnt var hjá Leikfélagi
Reykjavíkur 1961. Ári síðar
kom Hart f bak, sem sýnt hef
ur verið oftar en nokkurt ann
að íslenzkt leikrit. Síðan hafa
komið þrír einþáttungar og að
lokurn, Sjóleiðin til Bagdad, sem
hér birtist.
Sveinn Einarsson leikhús-
stjóri, skrifar inngang
að leikritunum, sem hann nefn
ir „Sögur úr Vesturbænum og
fjallar þar um Ieikritin f bók
inni og ber þau'saman.
Þessi bók er 146 bls. að
stærð og að auki skreytt með
myndum úr báðum leikritunum
auk sviðsteikninga.
Bókin er prentuð og bundin
í Prentsmiðjunni Hólar h.f.. Hef
ur Hafsteinn Guðmundsson séð
um útlit bókarinnar, en Torfi
Jónsson teiknað kápu.
Nótt i Lissabon er nóvernber-
bók AB og er eftir hinn kunna
höfund Erich Maria Remarque,
eri 'fómas: Guðmundsson hefur
þýtt bókina á íslenzku. Höfund
ur bókarinnar gat sér sem
kunnugt er, heimsfrægð kom
ungur fýrir skáldsögu sfna Tfð
Indalaust á vesturvígstöðvunum
Siðan hefur Remarque ritað
fjölda skáldsagna og hefur þessi
síðasta bók hans, Nótt í Lissa-
bon, af ýmsum verið talin
fremsta verk höfundarins.
Nótt í Lissabon fjallar um
landflótta fólk í heimsstyrjöld
inni síðari og baksvið hennar er
Evrópa stríðsáranna, hinn hrotta
legi heimur ótta og upplausna.
Nótt í Lissabon er óvenjuleg
saga, í senn fögur og átakanleg,
mögnuð ástríðum og spennu, en
einnig með ívafi af mannlegri
glettni og mannlegri hamingju.
Bókin er 310 bls. að stærð og
er prentuð og bundin í Prent-
smiðju Hafnarfjarðar h.f. Kápu
og titilsíðu hefur Torfi Jónsson
teiknað.