Vísir - 30.12.1966, Blaðsíða 8

I
8
VlSIR . Föstudagur 30. desember 1966.
i
VISIR

Utgefandi: BlaOaOtgátan VISIR
Framkvæmdastjóri: Dagur Jónasson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoöarritstjóri: Axel Thorsteinson
Frfttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingar: Þingholtsstræti 1, simar 15610 og 15099
Afgreiðsla: Túngötu 7
Rltstjóm: Laugavegi 178. Slmi 11660 (5 ilnur)
Áskriftargjald kr. 100.00 ð mánuði innanlands.
t lausasölu kr. 7,00 eintakið
Prentsmiðia VIsis — Edda h.f.
7966
Minning
JTramleiðsla íslenzkra atvinnuvega á árinu, sem nú er
að syngja sitt síðasta vers, er meiri en á nokkru öðru
ári í sögu þjóðarinnar. Aukningin frá árinu áður er
samt mjög lítil, miklu minni en verið hefur undanfar-
in ár. Sjávaraflinn hefur aukizt nokkuð frá fy'rra ári,
en landbúnaðarframleiðsla hefur staðið í stað. Iðnað-
arframleiðsla hefur aukizt nokkuð, en mest hefur
aukningin orðið í byggingum og í starfsemi þjónustu-
greina. Það skyggir á framleiðsluaukninguna, að verð-
mætisaukningin hefur ekki orðið eins mikil. Munar
þar mestu um, að verðmæti heildarfiskaflans verður
minna í ár en í fyrra, þrátt fyrír aukið aflamagn. Er
ekki fjarri lagi að telja, að verðmætisminnkunin sé
um 1.5%. í heild er líklegt, að þjóðarframleiðslan hafi
aukizt að magni um rúmlega 3% á árinu, en þjóðar-
tekjurnar hafa varla aukizt um meira en 2%, sem sam-
svarar nokkurn veginn fólksfjölguninni. Þjóðartekj-
ur á mann hafa þá í ár verið hinar sömu og í fyrra. Er
það dapurleg staðreynd, einkum ef hún er skoðuð í
ljósi undangenginna velgengnisára. En erfitt er að
hamla gegn rýrnandi viðskiptakjörum erlendis.
Hin versnandi viðskiptakjör valda því, að halli
verður á utanríkisviðskiptum þjóðarinnar í ár, öfugt
við það, sem var í fyrra. Er talið, að hallinn muni nema
4-500 milljónum króna. Verðmæti útflutningsins hef-
ur ekki aukizt, en hins vegar hefur verðmæti innflutn-
ingsins aukizt um 20%, enda hafa íslendingar aldrei
veitt sér annan eins munað í kaupum í)íla, heimilis-^
tækja og í ýmsum vamingi, sem annárs staðar er að-
eins keyptur af hátekjufólki. Svo vel vill hins vegar
til, að stefnt hefur verið undanfarin ár að myndun
digurra gjaldeyrisvarasjóða, sem eru færir um að taka
margfalt stærri áföllum. Gjaldeyrisvarasjóðimir
munu í árslok líklega nema um 1700 milljónum króna
og hafa þá dregizt saman um 200 milljónir króna á
árinu, en eru engu að síður mjög öflugir. Hinn mikli
innflutningur hefur á hinn bóginn styrkt mjög fjár-
hag ríkisins, sem hefur fengið í sinn hlut miklu hærri
tolltekjur en ráð var fyrir gert. Verður því mikill
greiðsluafgangur hjá ríkissjóði um þessi áramót, þrátt
fyrir ýmsar niðurgreiðslur.
Að baki liggur geysileg kauphækkanask'riða á
tímabilinu frá 1. júní 1965 til 1. júní 1966, en á þeim
tíma jókst tímakaup almennt um 27%. Síðan hækkaði
kaup verkamanna um 5-6% og iðnaðarmanna um 2%.
Þessi skriða var orðin geysilega hættuleg, en það hef-
ur bætt úr skák, að kaup hefur verið stöðugt síðan í
sumár. Kauphækkunin, sem þá var orðin, hafði mikil
áhrif á aukningu innflutningsins og viðskiptahallann,
og sýni^ sú staðreynd, hversu samofið allt efnahags-
lífið er. Frá því í ágústbyrjun hefur verðlag og kaup
haldizt óbreytt og má telja það eina björtustu
hlið íslenzka efnahagslífsins árið 1966.
Sigurlaug Erlendsdóttir
'prófastsfrú Torfastóðum
TTún dó seint á aðventunni, rétt
áður en kveikt var á jóla-
Ijósunum. Daginn áður hafði
hún sent bömum nágrannafólks
mikið af eplum til aö gleðja þau
um jólin. Einnig hafði hún,
stuttu áður en líf hennar slokkn
aði, hringt í vinkonu sína fyrir
sunnan til að halda við vin-
skapnum og skiptast á við hana
andlegum gjöfum. Hún var rík
kona í æðsta skilningi, með
nægtabrunn sálrænna verð-
mæta, enda systkinabam við Er
lend heitinn í Unuhúsi, lífgjafa
og vemdara skálda og lista-
manna, og talin llk honum á
ýmsan hátt.
Frú Sigurlaug Erlendsdóttir
prófastsfrú á Torfastöðum í
Biskupstungum er nú öll eftir
áttatíu og átta ára jarðneska
vist, en andi hennar var klass-
ískur og mun halda áfram að
lifa eins og bókmenntimar, sem
hún unni fölskvalaust og bar
allra manneskja óbrigðulast
skynbragð á. Hamsun — en slík
ir menn fæðast aðeins einu sinni
á tvö-þrjú hundmð ámm — og
Fröding, vora hennar menn.
Þessi skáld voru viömiöunar-
sjóndepill í bókmenntasmekk
hennar. Þau hartnær fimmtíu ár
sem hún bjó og starfaði við hlið
manns síns síra Eiríks Þ. Stef-
ánssonar að Torfastöðum (frá
1906—1955), skapaði hún hljóö-
látan menningaranda í þröng-.y
um hóp, sem þélífeti haná að '
ráði, en' þplir, sejn gðu,þwf~Í^'*'í
aö fagna, litu upp til henriar og
virtu hana sem dömu — grand
dömu — hefðarkonu. Laxness
nóbelshafi skrifaöi hluta af
Sjálfstæðu fólki f návist hennar
að Torfastöðum, en sú bók er,
sem kunnugt er, líklega hans
sannasta verk. Eins og Matthías
Jochumsson segir I lofkvæði um
fósturlandsins freyju:
„þú ert lands og Iýða
ljós í þúsund ár“
eins var Maddama Sigurlaug á
Torfastöðum bæði sem persóna
og kona.
Hún haföi stillilega rödd, meö
eilífð í einkennilegum augum, og
þegar rætt var við hana, skaut
upp mynd af hefðarkonu frá
miööldum, sem kunni allar fagr-
ar kvenlegar listir eftir stíl hefð
anna. En það, sem hún lagði
fyrst og fremst rækt við, var
hið andlega. Hún gaf lítið fyrir
falleg hulstur I einni eða annarri
mynd, ef innihald var ekki fyr-
ir hendi.
Hún haföi röntgenaugu rithöf-
undar, og fór því ekkert fram
hjá henni, þótt kannski mörgum
hafi hún sýnzt fjarræn. Hún var
gædd innlifunarkennd og skildi
fólk og heiminn eins og verald-
armanneskja. Hún gat virzt fjar
stödd, af því að hún var ljóö-
ræn. Engu að síöur vissi hún
„allt“ og skynjaði meira að
segja æskuna fram til þess síð-
asta. Hið listræna skyn hennar
skerpti raunskyggni hennar :
mati á mannlífinu. Hins vegar
hafði hún stóra sveiflu I skapi
eða var m. öl o. lítt við alþýöu-
skap.
Þegar hún var á Torfastöðum,
tók hún mikinn þátt I andlegu
lífi sóknarbarnanna og reyndi
að stuðla að því, að ungt fólk
nennti að hugsa og skapa sér
sjálfstæðar skoðanir. Maðrir
hennar síra Eiríkur var henni
samboðinn, þótt hann Væri
henni ólíkur um margt. Hariri'
fór hins vegar allt aðrar leiðir
1 Iífi og starfi. Frú Sigurlaug
var alla tíð eins og enska skáld
konan Dame Edith Sitwell,
systir skáldanna Osbome og
Sacherville, að hún kynti undir
glóð bókmennta- og listaáhuga
af heitri ástríðu. Hún fylgdist
með öllu nýju af nálinni á því
sviði eins og atvinnugagnrýnir
— hún hafði bæði þekkingu og
hið rétta eðli til slíkra hluta.
Sigurlaug Erlendsdóttir.
Faðir hennar Erlendur var
bróðir Unu, móður Erlendar,
sem kenndur var við Unuhús.
Faðir Sigurlaugar fluttist norð-
aa.úr Húnavatnssýslu, pegar
hún var ung, og gerðist verzl-
unáririáðtif hjá Thömsen. Sigur-
laug gekk I kvennaskóla Thom
Melsteds, sem þótti „ladies’
college" á sínum tíma, en Sigur-
laug var af norðlenzku gáfu-
mannakjmi I báða hðu, Skegg-
staöaætt og Hafnakyni, svo aö
allt nám var henni leikur einn.
Hún kunni alfabetið 1 ótrúlega
mörgum æðri greinum, jafnvel
I músík og málaralist. Ragnar
I Smára gaf henni listaverk og
fleiri menn kepptust um að
heiðra hana sem manneskju and
ans. Siguröur Nordal prófessor
ræddi við hana margt og mat
hana meira en flest annað fólk;
hún stóö akademískum mönn-
um fyllilega á sporði I vopnfimi
hugsunar en menntun byrjar,
þar sem skólum sleppir og hæfi
leikar em fyrir hendi. Þaö sann-
aðist bezt á frú Sigurlaugu.
Þegar hún las bók, t. d. ljóða-
bók, skrifaði hún jafnharðan at-
hugasemdir og leiöréttingar. ef
hún taldi þess þörf. Svartar
fjaðrir, sem hún átti, léði hún
kunningja sínum með skemmti-
legum bragarbótum eftir sjálfa
sig. Hún kunni nótur Ijóðlistar
upp á hár eins og fagurkeri lita-
spjaldið.
Síðustu árin bjó hún ásamt
manni sínum á Laugarvatni hjá
einkadóttpr þeirra frú Þor-
björgu, sem er gift Ásgrími Jóns
syni, garðyrkjumanni. Frú Sig-
urlaug missti mannimn sinn í
haust. Þessi ár á Laugarvatni
hafði hún kyrrt um sig, sagði
fátt, en Ias og hugsaði sem jafn
an og hélt andlegum kröftum
sínum óskertum fram til síðustu
stundar.
Steingrimur Sigurðsson.
Gamla og nýja árið
Framhald af bls. 9.
Á mlnu starfssviði var þaö
merkilegasta, stofnun nýs
menntaskóla I Reykjavik, og I
mínum átthögum opnun jarð-
ganganna I gegnum Stráka.
Um merkilegustu verkefni
næsta árs veit ég ekki, en verk-
efni blasa alls staðar við.“
Gunnar Guðjónsson,
formaður Sölumið-
stöðvar Hraðfrysti-
húsanna
Frá sjónarmiði fiskiðnaðarins
hlýtur athyglin mest að hafa
beinzt að allsherjarverðlækkun
afurðanna á erlendum mörkuð-
um. Hafa þessar lækkanir þeg-
ar valdið útgerðinni og fiskiön-
aðinum nokkrum erfiðleikum
og eiga á næstunni eftir að
skapa st jr vandamál, þótt áhrif-
anna hafi enn ekki gætt hjá al-
menningi.
Stóraukinn innflutningur alls
konar vamings, sala bifreiöa,
sjónvarpstækja ásamt miklum
byggingr.rframkvæmdum að viö
bættum skemmtiferðum til út
landa I ríkari mæli en áöur hef-
ur þekkzt, bendir til að fjár-
hagur fjöldans hafi verið mjög
rúmur. Fólkið hefur því I ríkum
mæli notið ávaxta undanfarinna
góðæra og þeirrar stórauknu
verðmætasköpunar, sem átt hef
ur sér stað I útgerð og fiskiðn-
aði. Verður þvi nú að vænta
þess, að þióðin setji séf
verkefni aö aðlaga sig breyttum
aöstæðum þessara undirstöðu-
atvinnuvega og stuðli að hverj-
um þeim aðgeröum, sem nauð-
sjmlegar eru til að fryggja á-
framhaldandi rekstur þeirra.
Trygging fyrir velmegun þjóðar
innar fæst aöeins með þvi, að
fyllsti stuðningur allra sé fyrir
hendi á þörfum þessara atvinnu
vega, sem vér allir beint eða ó-
beint byggjum tilveru okkar á.
mi. i
/