Alþýðublaðið - 26.02.1967, Blaðsíða 8

8
26. febrúar 1967 - Sunnudags ALÞÝÐUBLAÐIÐ
í OKTÓBER 1863 bar gesti að garði í Miram-
arhöll við Adríahaf. Þar réði • húsum Maxi-
milian erkihertogi af Austurríki, yngri bróð_
ir Franz Jósef keisara. Maximilan hafði áð-
ur verið landst.ióri á Langbarðalandi, e.n varð
að láta af því embætti vegna tilrauna sinna
til að innleiða frjálslegri stjórnarhætti í
landið en sæmilegt þótti Eins og margir aðr
ir yngri menn af þjóðhöfðingjakyni í Evrópu
í þá daga hafði Maximilian mikinn áhuga á
þjóðfélagsumbótum, og hann var einnig all-
veli menntaður, talaði til dæmis sex tungu-
mál. í Miramar dreifði hann huganum við
skáidskap og lestur vísindarita, og þess á
milii ritaði hann frásagnir af ferðalögum sín-
tim. Hann var kvæntur Maríu Karlottu Am
alíu, dóttur Leopolds I. Belgíukonungs og
dótturdóttur Loðvíks Filippusar Frakkakon-
ungs.
Ferðamennirnir, sem sóttu erkihertogann
heim þetta haust voru komnir langan veg á
fund 'hans. Þeir voru mexíkanskir og erindi
þeirra var að bjóða Maximilian að gerast
keisari yfir Mexíkó. Þetta var freistandi til-
boð, en Maximilian getur þó tæplega hafa
gengið þess alveg dulinn, hvernig í pottinn
var búið. Um árabil höfðu átt sér stað hörð
Karlotta keisarafrú
átök í Mexikó miili íhaldssinnaðra afla og
frjálslyndra manna Lögfræðingur af Indíána
kyni, Benito Juarez, var foringi hinna frjáls-
lyndu, og hann bar hærri hlut í átökunum.
1860 náðu hersveitir hans Mexikóborg á sitt
vald, og Juarez gerðist forseti landsins og
raunverulegur stjórnandi. Andstæðingar hans
gripu þá tii þess ráðs að leita aðstoðar er
lendis. *
Napóleon III. stóð þá enn á hátindi valda-
ferils síns, þótt byrjað væri að örla á þeim
veikleika, sem nokkrum árum síðar reið stjórn
hans að fullu. Hann fékk ekki staðizt þetta
tækifæri, sem þarna gafst, til að ná ítökum í
Ameríku. Þegar Juarez neitaði að standi í
skilum með afborganir af lánum, sem fyrri
stjórn hafði tekið, fékk Napóleon átyllu til
að hefjast handa. Hann fékk ríkisstjórnir
Bretlands og Spánar í lið með sér, og sam
an sendu þessu þrjú ríki her vestur um haf
til skuldheimtu. Bandaríkin, sem við eðlileg
ar aðstæður hefðu átt erfitt með að þola slíka
innrás, gátu ekki borið yfirlýsingu Monroes
frá 1823 fyrir sig og skorizt í leikinn, því að
einmitt um sama leyti var þar að brjótnst
út borgarastyrjöld, sem gaf ríkisstjórn Lin-
colns um nóg annað að hugsa
Skuldheimtusveitirnar tóku land við Vera
Cruz 1861 og héldu þaðan inn í land til
fjallabæjarins Orizaba. í ljós kom þá brátt, að
Frakkar ætluðu sér annað og meira með her-
ferðinni en að fá Juarez til að standa í skilum.
Napóleon hafnaði samkomulagstilboði frá Ju
arez, en Bretar og Spánverjar gengu að því
og kölluðu sveitir sínar heim. Frakkar héldu
hins vegar áfram herferðinni til Mexíkó-
borgar, en þar biðu þeir ósigur í orrustu rétt
utan við borgarmörkin. Þennan ósigur taldi
Napóleon svívirðu, blett á þjóðarheiðri Frakk
lands, sem yrði að má af. Hann sendi liðs-
auka vestur, og skuldheimtuleiðangurinn varð
að hreinni innrásarstyrjöld. Juarez varð að
hörfa frá höfuðborginni, og frönsku hersveit-
irnar lögðu smám saiiian undir sig mest allt
landið, nema eyðimerkurhéruðin norður við
landamæri Bandaríkjanna, en þar hélzt Ju-
arez við með skæruliðasveitir sínar.
Ihaldsöflin í Mexíkó og kaþólska kirkjan
fögnuðu innrás Frakka, og í sameiningu á_
kváðu þessir aðilar að gera landið að keis-
aradæmi Maximilian erkihertogi af Austur-
ríki var ættgögugastur þeirra manna í Evrópu,
sem ekki stýrðu ríki eða voru ríkisarfar og
auk þess var hann góður vinur Napóleons
keisara, sem hefur þótt liann líklegur til að
verða Frökkum haldkvæmur sem þjóðliöfð-
ingi, og af þessum sökum lá beint við að
snúa sér til hans. Erkihertoginn vildi þó ekki
fallast umsvifalaust á tilboðið: hann setti
það skilyrði að hann þægi keisarakrununa
því aðeins að mexikanska þjóðin staðfesti
valdatöku lians í þjóðaratkvæðagreiðslu. Þetta
skilyrði var auðvelt að uppfylla. Franski her-
inn lét atkvæðagreiðsluna fara fram jafnóðum
og hann náði iandinu á sitt vald, og það virð
ist aldrei hafa hvarflað að Maximilian ánn-
að en úrslit slíkrar atkvæðagreíðslu væru ör-
uggt mark um raunverulegan þjóðarvilja. Hafi
hann haft einhverjar efasemdir um það, hafa
Maximilian Mexíkókeisari
þær verið bældar niður, því að svo fór að
hann tók tilboðinu, en um leið gerði hann
samning við Napóleon, þar sem keisari Frakka
veldis hét því að veita Maximilian hernaðar
stuðning, unz hann vséri orðinn fastur í sessi.
20. MAÍ 1894 steig hinn nýi keisari á land í
Mexíkó Snemma í júní hélt hann fyrsta rík-
isráðsfundinn og kynnti þar fyrir ráðherrum
sínum það upplýsta, frjálslynda einveldi, sem
hann ætlaði sér að innleiða í landinu. Á
næstu mánuðum gaf hann út ýmsar tilskip-
anir, sem horfðu í frjálslyndisátt. Hann veitti
pólitískum föngum uppgjöf saka og gaf fyr-
irmæli um prentfrelsi og jafnrétti allra fyrir
lögunum og gerði tilraun til að bæta kjör
leiguliða. Hins vegar var sem hann léti sér
nægja að gefa tilskipanirnar út, en úr fram
kvæmdinni varð oft minna. Stjórnkerfi lands-
ins var gpgnsýrt af spillingu og góður vilji
keisarans fékk þar ekki miklu áorkað.
Staða bans var heldur engan veginn eins
trygg og látið hafði verið í veðri vaka. Þegar
hann kom til landsins höfðu hersveitir Frakka
lagt mestallt landið undir sig Lýðveldisher
Juarez réð yfir landamærasvæðunum að norð
an, og suður við landamæri Guatemala, hélt
Porfiro Diaz, síðar einræðisherra í Mexíkó
um langan aldur, áfram baráttu gegn keisara
stjórninni, en að öðru leyti laut allt landið
keisaranum, að nafninu til að minnsta kosti.
En það var bersýnilegt frá byrjun, að Maxi-
milian naut valdanna eingöngu fyrir tilstilli
Frakka og í skjóli hernáms þeirra. Enginn
flokkur Mexikana, sem nokkuð kvað að, veitti
honum stuðning sinn. Meira að seg
öflin, sem þó höfðu kvatt hann t
haf, hurfu frá stuðningi við hann
leyti vegna tilrauna hans til að at
frelsi í landinu og bæta kjör alþýð
fóru þeir að dæmi preláta kaþóls
unnar.
Ivirkjan hafði verið meðmælt þv
upp keisarastjórn í landinu, og i
gerðu fastlega ráð fyrir því að H
skilaði aftur kirkjueignunum, sei
hafði þjóðnýtt og gæfi kirkjunni sc
í þjóðfélaginu og hún hafði áður haf1
var ekki tilbúinn til þessa: hann kra
að trúfrelsi væri viðurkennt í lanc
stað þess að skila kirkjunni forn
um sínum .vildi hann að ríkið tæl
að greiða prestum laun. Þessi afst
gerði kirkjunnar menn honum fjan
en hvorki þessi stífni við kirkjuna ]
ir hans til þjóðfélagsendurbóta næg
afla lionum stuðnings frjálslyndar
sem voru andvígir honum bæði af^ þvi
var útlendingur og bar tignarnafn ke:
í fyrstu gerði Maximilian sér von:
hann gæti náð samkomulagi við J
hann ritaði honum bréf og bauð h
ráðstefnu til að ræða ágreiningsefn
Juarez svaraði þessu tilboði neitand
í svari . sínu fullkomlega til kynna,
þeirra gæti ekki verið um neinn
grundvöll að ræða. Bréfi sínu lauk 1
þessum orðum: ,,Þér segizt ekki ve:
um, að ráðstefna okkar leiddi til :
velsældar fyrir mexíkönsku þjóðin
þægi boð yðar, og að ríkið muni m
leika mína og ættjarðarást með því
mér einhverja tignarstöðu. Satt er þ
að samtíðarsagan geymir nöfn mikill
sem hafa rofið eiða sína og svar
brugðizt félögum sínum, fortíð sinn
því sem er heilagast heiðvirðum mö
þessum svikum hefur valdið valdag
lítilmótl^g löngun til að fullnægja
sínum og jafnvel löstum. En nuvei
seti, sem er runninn upp úr þjóði
mun falla — ef forsjónin hefur ákv:
um að falla — án þess að rjúfa he
glæða með því vonir þjóðarinnar,
er forseti yfir, og fullnægja kröfi
samvizku. Menn geta, herra, ráðizt
annarra, svift þá eignum og sózt
þeirra sem frelsið verja, og kal]
lyndi þeirra glæp og nefnt sína c
dyggðir. En einu er ekki hægt að
og það er dómsúrskurður sögunn;
mun dæma á milli okkar.“
DÓMUR SÖGUNNAR hefur tvímæl
ið sá, sem Juarez gerði sér vonir i
tíminn setur þennan lágvaxna einb<
ána ofar hinum konungborna sveim
lét sér verri menn hafa sig að ver
góðan ásetning er engan veginn a
og á því er tæpast neinn vafi, að 5
vildi í einlægni koma á sáttum við
fylgismenn hans og vinna ásamt
velferð Mexíkóríkis.
Eina örlagaríka undantekningu á
stefnu sinni lét Maximilian telja
gera haustið 186ö. Þá komst á 1
rómur um að Juarez væri flúinn j
mærin til Banríaríkjanna. Þessi
hafði elcki við rök að styðjast, eri T
mun hafa trúað honum, og 2. ol
hann út tilskipun þar sem sagði að
hlaupi Juarez væri brostinn lagale?
andstöðunnar gegn keisarastjórninn
leiðis yrðu. skæruliðar skotnir im
hrings frá handtöku. Slíkar tilskip
að vísu engin nýlunda á bylting:
Mexikó, og Juarez hafði sjálfur i
svipaðar aðgerðir nokkrum árum
Mexíkqnum fannst. tilskipunin h
legri að þessu sinni, af því að þr
lendingur sem gaf hana út. Sjálí
keisarinn líka hafa verið í vafa un
væri hyggilegt, enda dró hann úr 1