Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.1983, Blaðsíða 10

10
DV. LAUGARDAGUR15. JANUAR1983.
Rauða
krwss
kassarnlr
ft»eir standa að verulegu leyti
undir kaupunt og rekstri á
sjúkrabflum ílandinu
ft»eir veita f jölda fólks útrás
fyrir meðf ædda eða áunna
spilafíkn
Þeir stytta verðandi f arþegum
í flugvélum og rútubflum
stundirnar
I*eir féf letta suma, þyngja
pyngjuna hjá öðrum
Jón Ásgeirsson, framkvæmdastjóri Rauóa kross íslands, 6 skrifstofu sinniaó Nóatúni21 iReykjavik.
Tekjur af kössunum eru
90% af heildartekjum RKÍ
— seglr Jón Ásgelrsson framkvæmdastjóri Rauda kross Islands
Ekki er á okkur íslendinga logið meö
spilafíknina. Happdrætti alls konar
tröIJríöa öllu, spil fljúga um borð og
taflmenn stunda vígaferli á svörtum
og hvítum reitum. Sjálfsagt erum við
bæði að eyða með þessu leiðindum sem
stafa af skammdegismyrkri og löng-
um vetri eða bara veðrinu yfirleitt.
Eitthvað verður alla vega að gera.
Annars er það nú svo að spilafíkn er
ekki bundin við þetta norðurhjarasker.
Suður í löndum er talsvert af þessu
líka, kannski ekki eins mikið og oft
birtist það í öðru formi. Margir vita til
dæmis hvernig Bretar veðja til og frá á
eitt og annað, aðallega hesta. Sárafáir
vinna umtalsverðar upphæðir enda
skiptir það ekki mestu máli. Ahugi
fyrir hestum og hestamennsku er held-
ur alls ekki alltaf til staðar. Hjá öilum
ræður hins vegar spilagleðin og það að
taka áhættu. Vonin um stóra vinning-
inn blundar langt undir niðri í sálunni
eins og drifkraftur i dvala.
Mörg félög ganga bókstaflega fyrir
spilafíkn fólks, fjárhagslega. Bróður-
parturinn af tekjum þeirra er þá feng-
inn með sölu happdrættismiða, bingó-
spjalda, lukkumiöa eða öðru slíku. Á
stundum er þessu haldið ansi stíft að
fólki, til dæmis meö því að fara í sim-
númerakerfiö eöa bílnúmerakerfið og
senda miða út eftir því. Að vísu er eng-
inn neyddur til að borga en gjaman
fylgir í auglýsingum að fólk skuli var-
ast að láta miðann liggja því þar gæti
stóri vinningurinn svifið á braut. Og
menn drífa sig í „næsta banka eöa
pósthús” með gíróreikninginn. Sam-
viskan hættir þá aö naga.
Líklega er samt flestum ekki leitt aö
greiða happdrættismiðana. Oftast er
góöur málstaöur studdur, málstaður
sem allir viðurkenna að er þess virði
að styðja. Þá skiptir ekki öllu máli
hver upphæð er né vinningurinn. Jafn-
vel blandast skyldurækni inn í.
Tvær kassagerðir
Allir þekkja orðið peningakassana
sem Rauðí kross tslands hefur haft hér
og hvar á fjölfömum stöðum á landinu
nokkur ár. I kringum þá stendur gjam-
an drjúgur hópur fólks og ekki er
óalgengt að biðraöir myndist til að
komast að. Oftast er þetta ungt fólk en
er þó engin regla. Fullorðnir fá nefni-
lega líka útrás í þessum leik. Alltaf eru
lausar krónur að flækjast i vösunum og
mönnum þykir tilvalið að bregða á leik
með þær. Ekki mundi saka þó þær
fjölguöu sér eitthvað, að minnsta kosti
þannig að hægt væri að halda leiknum
áfram.
Vinningsleið veggkassanna liggur
gegnum göt ofarlega í þeim. Galdurinn
er aö hitta í þau með peningnum og
gefa götin misjafnlega margar krónur
til baka. Nokkuð mun vera algengt aö
menn hafi náð sæmilegri færni í bar-
áttunni viö þessa kassagerð. Verra er
meö ávaxtakassana sem komu seinna
og em að ryðja eldri gerðinni úr vegi.
Hvemig sem menn hamast er feng-
sæld undir duttlungum kassans komin
að verulegu marki. Utsjónarsemi og
dirfska ku ráða einhver ju líka.
Þessi seinni kassagerö er gjörólík
hinni. Hér er keppikeflið að ná
ákveðnu mynstri ávaxtategunda með
því að stöðva þrjú hjól sem snúast.
Hægt er aö láta öll snúast í einu eða
hvert um sig. Mestan vinning gefur ef
hjólin stöðvast svo skynsamlega að
sami ávöxturinn kemur fram í glugg-
anum hjá hverju. Með öðmm orðum,
myndir af þrem eins ávöxtum blasa
við augum spilarans. Þá hlunkast góð-
ur slatti af krónum niður í hólfið þar
sem vinningunum er úthlutað!
Gatslitnar f lísar
Svo virðist sem Rauöa kross kassárn-
ir njóti óhemjulegra vinsælda meðal
fólks. Auðvitað er eðlilegt að þeir sem
bíða eftir rútum eða flugvélum sleppi
sér lausum í spilamennskunni. Merki-
legra er þó að margir virðast hreinlega
stunda þetta. Blaðamenn DV litu inn á
þá þrjá staði í Reykjavík sem meö ein-
hverjum rétti mega kallast helstu
spilavítin. Það eru Umferðarmiðstöð-
in, Biðstöð strætisvagnanna viö
Lækjartorg og Veitingahúsið Kaffi-
vagninn á Grandagarði. Á Umferöar-
miðstöðinni eru 4 kassar en 3 á hinum.
Og ekki virðist veita af þessu, allir eru
þeir í gangi nær stöðugt.
Á Umferðarmiðstööinni fengust þær
upplýsingar að þar mætti tala um
„fasta kúnna” sem komi á kvöldin og
um helgar. I þessum hópi séu meðal
annarra ellilífeyrisþegar og öryrkjar.
„Þeir verða einhvern veginn aö eyða
tímanum,” sagði starfsmaður þar „og
hafa tekið upp á því að eyða honum
svona.” Fyrir staöinn er þetta að sjálf-
sögðu kærkomið, spilaramir verða
vitanlega að fá sér í svanginn annað
slagið. Einn galla hafa kassarair þó
haft í för með sér þó ekki sé hann sár-
lega grátinn. Stappið í kringum kass-
ana hefur sém sé veriö svo mikið að
endurnýja hefur þurft flísarnar á gólf-
inu. Þær voru orðnar gatslitnar.
Spilað í biðskýli
og Kaffivagninum
I biðskýlinu á Lækjartorgi spilar
ekki neinn sérstakur kjarni. Þar fer
um mikill hópur fólks á degi hverjum
og njóta kassarnir þess. Þeir mala
stöðugt frá morgni til kvölds.
I Kaffivagninum er staðan talsvert
önnur. Hann á sína föstu viðskiptavini
sem koma flestir í morgunkaffinu, há-
deginu og síödegiskaffinu til aö næra
sig. Þetta eru mest leigu- og vörubíl-
stjórar, einnig landverkafólk og eitt-
hvað af sjómönnum. Þeim dugir sum-
um ekki matur og kaffi, kassamir gefa
þeim álíka mikiö „vítamín” til aö
halda daginn út. Nefnum sem dæmi
hann Eirík Gíslason strætisvagnabíl-
stjóra sem ekur leið 2, Grand-Vogar:
„Þetta er dægradvöl hjá mér. Ég fer
hingað inn í hverri ferð og spila að-
eins.” Sagðist hann heldur láta fé af
hendi rakna með þessu móti heldur en
að kaupa happdrættismiða af Rauða
krossinum. Og ekki leyndi sér heldur
að annar þáttur skipti miklu máli hjá
Eiríki, maðurinn hefur ljóslega mjög
gaman af spilamennsku enda viður-
kenndi hann það: „Já, ég hef alltaf
gaman af að spila, ég spila til dæmis
bridge einu sinni í viku.”
Óviss fjöldi
„stundar" kassana
Ekki veröur hér lagt út á þann hála
ís að spá í hversu margir Islendingar
„stunda” Rauðakross kassana. Það er
nokkur hópur, svo mikið er víst. Hann
leggur í þetta verulegar upphæöir fjár
og fær drjúgt til baka aftur. Olíklegt
verður að teljast að gróði sé stór, í
besta falli koma menn sléttir út. En
þeir sem spila geta hælt sér af því aö
þeir eigi meira en margir aðrir í
sjúkrabilum landsmanna og sjúkra-
þjónustu.
„Fyrstu eintökin af litlu veggkössun-
um komu hingað til reynslu árið 1972
en það var um 1976 sem reksturinn
byrjaði fyrir alvöru,” sagði Jón
Ásgeirsson, framkvæmdastjóri Rauða
kross Islands. „Við erum með 2
tegundir, annars vegar eru það þessir
gömlu tíkallakassar, sem eru finnsk-
ir, og hins vegar ávaxtakassarnir svo-
kölluðu frá Bretlandi. Við höfum ekki
f arið út í neitt annaö. ”
Hvemig veljið þið svo staði fyrir
kassana?
„Þeir eru valdir eftir ákveönu
m)Tistri sem við höfum komið upp og
þróað. Aðalatriðið er að staðurinn sé
aðgengilegur fyrir okkur, þ.e. að hús-
ráðendur séu samstarfsfúsir og fallist
á að reksturinn sé eins og við viljum.
Fyrir okkur skiptir mestu að kassamir
séu í lagi og snyrtilegir og börnin ekki í
þeim. Auðvitað gerum við okkur ljóst
að aldrei er fullkomnlega hægt að
koma í veg fyrir að börn spili.
Nú, kassamir eru á fjölförnum stöð-
um, biðskýlum, umferðarmiðstöövum
og sjoppum, svo dæmi séu tekin.”
150 kassar
Hvað em kassarnir margir í land-
inu?
„Það eru 20 veggkassar og 130
ávaxtakassar eða 150. Helmingurinn
er í Reykjavík, hinn helmingurinn úti á
landi.”
Em ekki staðirnir misjafnir?
„Við vorum meö kassa á Hlemmi
einu sinni. Eins og kunnugt er hefur sá
staður ekki gott orð á sér. Það var eitt-
hvert óstand í kringum kassana svo við
brugðum á það ráð aö taka þá. Og
þetta gemm við alltaf, ef við verðum
vör við að kassarnir séu misnotaðir, þá
tökum við þá. Eftirlitið hér er mjög
árangursríkt.”
Er sérstakt lið í þessu hjá ykkur?
„Við höfum mannskap í því að fara á
milli og fylg jast með og það hefur gefið
góða raun. Þaö heyrir til undan-
tekninga ef við fáum kvartanir hing-
að.”
Hvað em margir í þessu?
„Á talstöðvarbílum eru þrír menn.
Þeir hafa talstöö af tveim orsökum,
annars vegar er hægt að ná í þá strax
og hins vegar er hægt að nota bílana í
neyðartilvikum í tengslum við Al-
mannavarnir. Svo em tveir i viðgerða-
þjónustu hér og úti á landi og ritari
sem annast peningahliðina. Þannig
eru 6 manns sem vinna við kassana og
sjá um viðhald, viðgerðir, ta»mingu og
bókhald.”
Er mikiö um bilanir?
„Já, talsvert. Eftir myntbreyt-
inguna jókst bilanatíðnin og svo em
kassamir orðnir nokkuð gamlir.”
8 milljónir í
tekjur í fyrra
Er þessi fjáröflunarleið Rauöa
krossins séríslenskt fyrirbæri eða
þekkist hún annars staðar?
„Rauði krossinn í Noregi er með
samskonar rekstur og hér er, sama
kerfi og reyndar skiptumst við á upp-
lýsingum. Þaðan er líka hugmyndin
ættuö.”
Hvaö eru tekjurnar af kössunum
miklar og hversu stórt hlutfall er það
af heildartek jum RKI ?
„I fyrra vom tekjurnar8 milljónir. A
síðustu árum hafa þær verið um 90% af
heildartekjum RKI. Helmingur fer
beint til Rauöa kross Islands. Síðan fer
helmingurinn af hinum helmingnum,
Textl:
Jún Italdvin Halldúrsson
Myndir:
Bjarnleifur Bjarnleifsson