Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1986, Blaðsíða 15

Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1986, Blaðsíða 15
DV. MÁNUDAGUR 2. JÚNÍ 1986. 15 Mennta- klúður í aðalkvöldfréttatíma útvarpsins, 21 maí sl., mætti Sverrir Hermanns- son, menntamálaráðherra og riddari með meiru, og var inntur eftir ný- justu hugmyndinni sinni að stytta skólaskyldu úr 9 árum í 7. Hann tók það fram að þetta væri aðeins hugmynd og þyrfti að „ræða þau mál“. Það þarf vissulega að gera, fyrst ráðherra er byrjaður á því og áður en honum tekst að draga upp vafa- sama mynd af grunnskólakerfinu og tina til hinar og þessar spamað- arpælingar. Því hemaðarbragði beitti hann í Lánasjóðsmálinu nú í vetur. Nú hefur enn og aftur komið í ljós að hin svokallaða samstaða í Sjálfstæðisflokknum (sem flokkur- inn grobbaði sig svo af fyrir byggða- kosningamar) er stórfurðuleg. Ragnhildur Helgadóttir, fv. að ráði, þökk sé öflugri andstöðu vinstrimanna. Ragnhildur afrekaði einnig að lengja skólaskyldu um eitt ár. Nú vill Sverrir skera niður um tvö ár. „Sparnaður?" Samhentur Sjálfstæðisflokkur er þvi bara lélegur fílabrandari. Arðbært eða frábært? Sverrir talaði um í fréttatímanum að auka þyrfti tengsl skóla við at- vinnulíf. Rétt er það, en þau verða ekki aukin með styttingu skóla- skyldu. Flutningur úr skóla út í atvinnulífið í lengri eða skemmri tíma em engin tengsl af viti. í versta falli gæti það haft þau áhrif að efnaminni unglingar gengju á vit vasapeninganna og snem ekki aftur í skóla. Hver á að hafa eftirlit með unglingum í atvinnulifi eftir 7 „Nú ætlar Sverrir að bjarga á línu og vill stytta skólaskyldu um eitt ár og leggur til tvö til öryggis.“ menntamálaráðheiTa, afrekaði að svipta fyrsta árs nema í HI námsláni og vísaði þeim pent á bankana. Sveirir sló sig til riddara og afnam sviptinguna, en í staðinn rak hann framkvæmdastjóra LIN, Sigurjón Valdimarsson, og lét gera hinar og þessar úttektir í spamaðarskyni. „Sparnaður“ hefur ekki verið neinn ára skólaskyldu? Er það kannski ekki nauðsyn? Eiga framhaldsskólamir e.t.v. að taka strax við? Hvað er þá orðið um tengslin? Með virkri starfskynningu og markvissri þátttöku skólabarna í atvinnulífinu samfara námi má stór- bæta þessi tengsl. Tengsl, sem miða Það þætti ekki gjöfult að halda áfram hringlandahættinum i kringum LÍN á kosningaári. reyndin í fílabrandara Sjálfetæðis- flokksins er þessi. Þegar sjálf'stæðismenn geta ekki lengur skorið niður fyrir opnum tjöldum þá er sett í gang alls kyns úttektarstarfsemi, sett ný lög, öllu velt til og frá og „sparað". „ Það hefur ennþá ekki tekist með Lln og tekst tæplega úr þessu. í fyrsta lagi, áhuginn innan ríkis- stjómarinnar fer dvínandi og nýj- asta skýrsla Sverris um málefni Lln hefur ekki einu sinni fengið umflöll- un í fjölmiðlum. í öðm lagi, þá er í mesta lagi eitt ár til stefhu, og það kosningaár. Það þætti ekki gjöfult að halda áfram hringlandahættinum í kring- um LÍN á því ári. Þeim Ragnhildi og Sverri hefur mistekist að skera niður eftir kokka- bókum flokksins, þvert á móti hafa ríkisafekipti aukist og það gæti kost- að þau ráðherrastól fyrir Sjálfstæð- isflokkinn. Nú ætlar Sverrir að bjarga á línu og vill stytta skóla- skyldu um eitt ár og leggur til tvö til öryggis. Þvílikt og annað eins klúður í einu ráðuneyti slær öllum fílabröndurum við. Einar Þór Gunnlaugsson. Einar Þór Gunnlaugsson nemi að nánari kynnum bama og ungl- inga við lífsbaráttuna f landinu, en ekki við það að gera æskuna þjóð- hagslega arðbæra samkvæmt frjáls- hvggjunni. Sverrir talaði líka um að „stytting- in“ gæti létt undir með útivinnandi húsmæðrum. Hvemig má það vera? 1 hvaða heimi lifir menntamálaráð- hen-a? Ef maðurinn hefur einhvem áhuga á að „létta undir" með lág- launafólki, þar sem konur em í miklum meirihluta, þá ætti hann að byrja á því að beita sér gegn sinni eigin ríkisstjóm. Nær væri að fram- fylgja grunnskólalögunum í verki og stroka út samkeppnisanda gmnn- skólanna frekar en að stytta skóla- skyldu. Það er snöggtum líklegra til að létta undir með fólki. Sverrir gagnrýndi þó réttilega of mikla miðstýringu menntakerfisins. Á meðan fræðslulögin komust i framkvæmd og almenningur öðlað- ist meiri skilning og trú á menntun vom ríkisafskipti nauðsynleg. Síðan eru liðin 40 ár og miðstýringin hefur haldið velli. Takmörkuð miðstýring er þó nauðsynleg en ákvarðanir sem snerta námsefhi og almennt skóla- hald eiga að vera i höndum kennara, foreldra og nemenda. Þannig er hægt að auka lýðræði í skólakerfinu. Þannig er hægt að koma i veg fyr- ir að einn maður ákveði hvað sé þjóðhagslega arðbært í námi og starfi unglinga. Skjálfti En hvað var menntamálaráðherra að tísta þetta í útvarpinu? Jú, stað- Þróunaraðstoð fátækra við ríka í bókinni Jafnaðarstefnunni, sem kom út árið 1977, segir Gylfi Þ. Gíslason, fyrrverandi formaður Alþýðuflokksins, að „efla verði framfarir og útrýma fátækt, sjúk- dómum og fáfræði í vanþróuðum löndum og að hagsældarríkin verði að láta vemlegan hluta tekna sinna og auðs af hendi í því skyni að flýta þessari þróun“. Og Ásmundur Stef- ánsson, forseti Alþýðusambands íslands, skrifar í grein í Morgun- blaðinu 1. maí síðastliðinn: „Hin gífurlega neyð, sem blasir við í van- þróuðum löndum, kallar á samhjálp okkar, sem betur búum. Ekkert á íslandi jafnast á við þá óhugnanlega neyð, sem blasir við meðal fátækra þjóða heimsins, og okkur ber því skylda til að gera meira en við höfum gert þeim þjóðum til hjálpar." Við frjálshyggjumenn deilum ekki við sósíalista eins og Gylfa og Ás- mund um markmið, ef það er, að æskilegt sé að útrýma fátækt, sjúk- dómum og fáfræði í þróunarlöndun- um. Hver er hlynntur sjúkdómum? En okkur greinir hins vegar á við þá um leiðir. Við teljum ekki, að rétta leiðin felist i stóraukinni þró- unaraðstoð vestrænna þjóða við suðrænar. Til þess eru tvær ástæð- ur. Fyrst er það, að slík þróunarað- stoð er því miður líkleg til þess að hafa og hefur haft - þveröfugar afleiðingar við það, sem henni er ætlað, og síðan hitt, að aðrar leiðir eru miklu heppilegri. Ég hyggst í þessari grein reyna að rökstyðja fyrri fullyrðinguna, en snúa mér að viku liðinni að hinni síðari. Tekjutilfærsla á milli tveggja ríkja Þróunaraðstoð er ekki aðstoð ein- staklinga á Vesturlöndum við hið brjóstumkennanlega fólk með út- þaninn maga, biðjandi augu og útréttar hendur, sem við sjáimi gjaman á sjónvarpsskjánum. Síður en svo. Þróunaraðstoð, eins og þeir Gylfi og Ásmundur skilja hana, er Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson tekjutilfærsla á milli tveggja ríkja. • Vestrænt ríki seilist í vasa venju- legra skattgreiðenda. tekur þaðan fé og sendir suðrænu ríki. Fé er flutt úr einum ríkissjóði í annan. Og hvar lendir það fé, sem lagt er í ríkissjóð í viðtökulandinu? Líklegast er, að það lendi í vösum þeirra, sem eiga greiðastan aðgang að ríkissjóði við- tökulandsins, en það er alls ekki sjálfgefið og reyndar mjög óalgengt, að þeir séu þár i hópi hinna fátæk- ustu. ' I þróunarlöndunum eru völdin ' næstum því undantekningarlaust í höndum nýrrar yfirstéttar. Hvergi er meiri munur á undirstétt og yfir- stétt, og hvergi er hagur hinna fátækustu fremur fyrir borð borinn. Það kemur ekki fátækasta fólkinu í þessum löndimi að miklum notum, þegar reistar eru þar nýjar og veg- legar höfuðborgir, til dæmis í Pakistan, Tansaníu og Nígeríu. Þetta fólk græðir ekki heldur á þvi, að stjórnarherramir keyra með valdboði niður verðið á fi-amleiðslu- vörum þess, til dæmis landbúnaðar- afurðum. Og þetta örsnauða fólk hefur ekki mikið gagn af því, þegar þessir herrar vígbúast og ráðast inn í önnur ríki. eins og Kastró Kúbu- jarl gerði í Angóla, Víetnamar í Kambódíu og Tansaníu-stjóm í Úg- anda. eða þegai’ þeir kosta alþjóðleg hrvðjuverk, eins og Gaddafí í Líbýu og Kómeini i Iran. Þar sem venjulegir skattgreiðend- ur á Vesturlöndum em alls ekki neinir efnamenn. má því segja með nokkrmn sanni, að þróunaraðstoð sé aðstoð fátæks fólks i ríkum lönd- um við ríkt fólk í fátækum löndum. Háskaleg einföldun Peter Bauer. prófessor við Hag- fræðiskólann í Lundúnum og einn kunnasti sérfræðingur okkar daga um þessi mál, benti á það í erindi. sem hann hélt á fundi Félagá við- skiptafræðinga og hagfræðinga hér í Reykjavík i júlí 1984, að þróunar- löndin em alls ekki nein ein sam- stæð heild, heldur mörg lönd með ólíka siði og ólíka hagsmuni. Sum em bjíu-gálna, önnur bláfátæk. Sum em stórveldi, önnur dvergríki. Hvað í ósköpunum er sameiginlegt með Thailandi og Mósambík, Nepal og Argentínu, Indlandi og Chad, Túv- alú og Brasilíu, Mayotte og Nígeríu annað en það, að þessi ríki þiggja öll þróunaraðstoð frá Vesturlönd- um? Simi ríki hafa ennfremur haft geipilegar tekjur af útflutningi olíu. til dænús Mexíkó. Indónesía, Niger- ía og Venezúela að ógleymdum flestum arabaríkjunum. þótt fátækt fólk í þessum löndum hafi ekki notið góðs af því. í erindi sínu (sem birtist í íslenskun minni í tímaritinu Frelsinu árið 1985) varaði Bauer mjög við þessari núklu einföldun óraflókins vem- leika. Skiptingin í snauðar þjóðir og auðugar eykur óvild í garð okkar Vesturlandamanna. þvi að hún skip- ar ólíkum þjóðum saman í einn flokk. sem getur síðan ekki samein- ast um annað en tilraunir til þess að kenna okkur um öll sín mein. En ekki má með neinni sanngimi rekja fátækt suðrænna þjóða til þess, að okkur hefur tekist að komast í bjargálnir. Suðrænar þjóðir komast því betm- af sem þær hafa meiri við- skipti við iðnaðarþjóðimar í norðri. Þær þjóðir í suðri em fátækastar, sem stunda lítil sem engin viðskipti við okkur Vestiu-landamenn, til dænús Papúar í Nýju Gíneu og Hott- intottar og Búskmenn í Afríku. Þær þjóðir em hins vegar ríkastar sem stunda viðtæk viðskipti við okkur, til dæmis íbúar Hong Kong, Taívans og Singapore. Gerir fátæku fólki erfiðara fyrir Þróunaraðstoð hefur ekki þær af- leiðingar. sem henni er ætlað. Hún hefur satt að segja þveröfugar afleið- ingar - hún gerir fátæku fólki í þróunarlöndunum erfiðara fyrir. ekki auðveldara. Þar sem hiin er aðstoð ríkis við ríki. raskar hún valdahlutföllum í viðtökulöndunum. Stjórnarherramir inni í stofnunum ríkisins fá rýmri fjárráð og meiri völd í hlutfalli við einstaklingana úti á markaðnum. Baráttan um völd- in verður barátta um flest gæði lífsins. jafnvel baráttuna upp á líf og dauða (til dæmis þar sem margir ólíkir þjóðflokkar lifa saman í einu landi). Þróunaraðstoð auðveldar einnig stjómarherrunum að koma með boðum og bönnum í veg fyrir frjáls viðskipti einstaklinganna. Þeir geta velt kostnaðinum af slíkum af- skiptum á herðar venjulegra vest- rænna skattgreiðenda. Ennfremur raskar þróunaraðstoð verðlagi í við- tökulandinu. Þegar kom er til dæmis sent til einhvers lands, lækk- ar þar verð á komi (vegna aukins framboðs), en það hefur auðvitað þær afleiðingar, að bændur þar hafa núnni tilhneigingu til að framleiða korn f\TÍr markað. Sósíalistar eins og Gylfi og Ás- mundur hafa gjarnan mörg orð um það. að frjálshyggjan sé ómannúðleg stjómmálaskoðun - samviskulaus sérhyggja. Mér dettur ekki í hug að svara þeim hér með sambærilegum dvlgjum um sósíalismann. Við verð- uni að trúa því, að þeim Gylfa og Ásmundi gangi gott eitt til með hug- myndum sínum um þróunaraðstoð. Við frjálshyggjumenn deilum ekki við þá um marknúð, heldur leiðir. En sósíalistar skilja það ekki, að því er virðist, að við erum miklu líklegri til þess að hnika heiminum í átt til meiri mannúðar með því að leyfa einstaklingunum að njóta sín í frjálsum viðskiptum heldur en með því að efla stofnanir ríkisins, hvort sem það er í þróunarlöndunum eða með vestrænum iðnþjóðum. Hannes Hólmsteinn Gissurarson. „Þróunaraðstoð hefur ekki þær afleiðingar sem henni er ætlað. Hún gerir fátæku fólki í þróunarlöndunum erfiðara fyrir, ekki auðveldara.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.