Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1989, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 3. JANÚAR 1989.
Frjálst,óháO dagblaO
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Seinþvegnar eru syndirnar
Syndir margra fyrri ára koma um þessar mundir
niður á Þjóðhagsstofnun. Þær valda útbreiddri ótrú á
spá hennar fyrir þetta ár. Ríkisstarfsmannadeild Banda-
lags háskólamanna hefur sérstaklega tekið fram, að í
næstu kjaraviðræðum verði ekki tekið mark á þeim.
Við þessu mátti búast fyrr eða síðar. Einhvern tíma
hlaut að koma að formlegum yfirlýsingum deiluaðila á
vinnumarkaði um, að tölur Þjóðhagsstofnunar yrðu
ekki.hafðar til hliðsjónar, heldur mundi hver fyrir sig
nota eigin tölur eða hverjar þær, sem henta hverju sinni.
Raunar gerist þetta ekki vonum fyrr. Lengi hefur
verið bent á óeðlilega mikinn og varanlegan mun á spá-
tölum Þjóðhagsstofnunar og raunveruleikanum, eins
og hann síðar kom í ljós. Bent hefur verið á, að spár
stofnunarinnar hafa oft verið lakari en spár annarra.
Segja má, að ósanngjarnt sé að saka Þjóðhagsstofnun
líðandi stundar um syndir fyrri ára. Upp á síðkastið
hefur stofnunin sýnt vaxandi tregðu á að þjóna hags-
munum stjórnvalda. í sumar varð til dæmis uppistand
í fyrri ríkisstjórn út af óþægilegum tölum hennar.
Fjármálaráðuneytið.taldi á sig hallað í miðsumarspá
stofnunarinnar. Það leiddi til opinberrar umræðu for-
sætisráðherra og fjármálaráðherra um innihald spár,
sem þáverandi forstjóri stofnunarinnar sagði, að ekki
væri tU. Fjármálaráðherra tókst ekki að breyta spánni.
Þetta atvik sýndi tvennt. Annað var illt og hitt gott.
í fyrsta lagi töldu frekir ráðherrar sér heimilt að krukka
í spár Þjóðhagsstofnunar til að gera þær sér hagstæð-
ari. í síðara lagi tókst stofnuninni í þetta ákveðna skipti
að verja tölur sínar gegn ágangi ráðuneytismanna.
Hitt er svo ljóst, að erfitt er fyrir ríkisstjórnina að
nota tölur Þjóðhagsstofnunar gegn hagsmunaaðilum úti
í bæ, fyrr en einhver reynsla er komin á, að unnt sé
að taka mark á tölunum. Það getur tekið svo sem tvö
ár, frá því að nothæfar tölur eru farnar að sjást.
Þjóðhagsstofnun er deild í forsætisráðuneytinu. Hún
er þess vegna í erfiðri aðstöðu, þegar hagsmunir forsæt-
isráðherra og ríkisstjórnar hans eru annars vegar. Til
dæmis krefjast hagsmunirnir þess yfirleitt, að tölur sýni,
að ekki sé grundvöllur fyrir miklar kauphækkanir.
Um langt árabil var stofnunin misnotuð af ráðamönn-
um. Sú fortíð verður ekki þurrkuð út í einu vetfangi,
þótt marktækar spár og aðrar tölur byiji að koma frá
henni, sem alls ekki hefur verið sannað enn. Þess vegna
er eðlilegt, að stéttarfélag lýsi frati á hana.
Sem betur fer er óhjákvæmilegt, að Þjóðhagsstofnun
láti af óeðlilegri fylgispekt fyrri ára við hagsmuni ríkis-
stjórna. Úti í bæ eru ótal aðilar farnir að keppa við stofn-
unina. Þeir gefa út spár, sem margar hveijar eru hrein-
ar þjóðhagsspár á verksviði Þjóðhagsstofnunar.
Samkeppni í spámennsku er til góðs. Spárnar eru
bornar saman, ræddar og síðan skoðaðar í ljósi reynsl-
unnar. Ef í ljós kemur, að meira mark er takandi á spám
aðila á borð við Verzlunarráð, Félag íslenzkra iðnrek-
enda eða Alþýðusamband íslands, verða þær notaðar.
Hagspár og aðrar hagtölur eru brýnar undirstöður
stjórnmálaumræðunnar í landinu. Fyrirsjáanleg þróun
slíkra talna verður þess vegna til góðs fyrir þjóðina.
Þróunin hjálpar henni við að greina veruleikann gegn-
um þokuna, sem stjórnmálamenn aðhyllast gjarna.
Enn um sinn verður Þjóðhagsstofnun að sætta sig
við, að fólk taki tölum hennar varlega. Aukið gengi
hennar er háð dómi reynslunnar á tölum hennar.
Jónas Kristjánsson
Landnám í nýjum stíl
Þrátt fyrir magnað moldviðri
dægurmáfa í fjölmiðlum og á mál-
fundum hefur margt verið vitur-
lega ritað og á almennum málfund-
um rætt um landsins stærsta fram-
tíðarvandamál sem er vaxandi
uppblástur og eyðing gróðurs sem
viðgengist hefur allt frá upphafi
íslandsbyggðar. Þá var landið, að
því er talið er, „viði vaxið milli
íjalls og fjöru“.
Áætlað er að frá landnámstíð
hafi um eða yfir 80% af gróðurlendi
landsins horfið á haf út. Þessi
gróðureyðing er að nokkru leyti
vegna vályndra veðra og stöku eid-
gosa en að langmestum hluta af
mannavöldum beint eða óbeint.
Um aldaraðir höfðu menn ekki
annað en gróður landsins til lífsvið-
urværis. Þeir kunnu ekki að um-
gangast gróðurinn með neinum
öðrum hætti en rányrkju. Nú eru
tímar breyttir, rányrkjan er ekki
aðeins óþörf heldur einnig mjög
kostnaðarsöm fyrir þjóðfélagið og
stefnir framtíð þess i hreinan voða.
Sums staðar sjást jafnvel dæmi
þéss að ýmsum þáttum nútíma-
tækni sé beitt gegn hinum eiginlega
íslenska gróðri landsins.
Óhagstætt fyrir bændur?
Það vakti ánægju gróðurunnenda
í landinu þegar einn af okkar
snjöllustu ráðherrum lýsti þeirri
skoðun sinni á málfundinum að
brýna nauðsyn bæri til að stöðva
gróðureyðingu, sérstaklega þar
sem hún er langt gengin, og endur-
heimta gróðurinn að nýju.
í því sambandi minntist ráðherr-
ann á nauðsyn þess að hætta her-
kostnaði við gróðureyðingu, taka
upp virkar varnir gegn henni sem
tryggt gætu endurheimt gróðurs
þar sem land væri enn ekki örfoka.
Ráðherrann taldi aö brýn nauðsyn
væri að opinberir aðilar hefðu
virka forystu um gróðurvernd og
friðunarmál því annars myndu
neytendur taka til sinna ráða. En
óeðlilegt og óheppilegt er að neyða
þá til slíkra aðgerða.
Undrun hafa vakið þær umræður
á Alþingi sem spunnust út af áöur-
nefndum ráðherraummælum. Þar
stóðu upp þingmenn andstæðustu
stjórnmálaflokka og voru algerlega
sammála eins og svarnir fóstbræð-
ur að telja áðurnefndan ráðherra
erkióvin bændastéttarinnar fyrir
það eitt að vekja máls á einu mesta
og brýnasta framtíðarverkefni
þessa lands.
Þessar ávítur verða vart skildar
á annan veg en þann að óhagstætt
sé fyrir bændur aö gróður landsins
sé verndaður með virkum hætti og
endurheimtur svo sem verða má.
Hér kemur fram vanþekking al-
þingismanna á kjörum og þörfum
bændastéttarinnar en þar er vissu-
lega þörf á breytingum. Engin stétt
í þessu landi mun búa við erfiðari
kjör en bændur, aö öryrkjum og
öldruðum einum undanskildum.
Störf bænda eru erfið, vinnutíminn
mjög langur og frítímar fáir. Auk
þessa búa bændur við versta hlut-
skipti nokkurs atvinnurekanda, en
það er að framleiða allt of mikið
af óseljanlegri vöru.
Orð í tíma töluð
í tilefni af hinum tímabæru
áminningum ráðherrans og þrátt
fyrir furðulegar vítur alþingis-
manna valdi ríkissjónvarpiö rétti-
lega ráöherra sem mann vikunnar
með tilheyrandi viötalsþætti um
gróðurverndarmál. í þættinum var
skýrt á myndrænan og glöggan
hátt samband landbúnaðarins við
gróðureyðinguna í landinu og
markaðshlutdeild eyðileggingar-
innar í offramleiðslu landbúnaðar-
ins. Flestir neytendur, sem sáu
þennan þátt, munu hafa skilið hví-
lík helstefna felst í gróðureyðing-
unni, einnig að stöðvun hennar
þolir enga bið, allt annað eru land-
rán. Ráðlegging ráðherrans fól í sér
orð í tíma töluð. Bændur og neyt-
endur skilja vel gildi gróðurvernd-
ar en hún er ásamt endurheimt
gróðurs undirstaða landbúnaðar
og mannlífs í landinu að hætti sjálf-
stæörar menningarþjóðar.
í þessa umræðu hefur þó vantaö
veigamikið atriöi en það er skýr
og rökstudd tillaga um þaö hvar
eigi að hefja gróðurvernd í stórum
stíl og endurheimta hinn náttúr-
lega gróður landsins. Gróður-
verndin verður fyrst og fremst að
vera fólgin í friöun fyrir lausa-
göngu búfjár, sem þýðir að sauð-
fjárbúskapur í hefðbundnum gam-
aldags stíl verður að leggjast niður
á verndunarsvæðinu. Því er eðli-
legt að valið sé svæði þar sem mik-
il þörf er á friðun, þar sem margir
geta notið landgræðslunnar og
einnig margir aðstoðað við hana.
Þá er nauðsynlegt aö tiltölulega
fáir íbúar á væntanlegu friðunar-
svæði hafi aðalstarf af .sauðijárbú-
skap. Verndunarmannvirki, þ.e.
girðingar og annað þeim tilheyr-
andi, verði hagkvæmt í fram-
kvæmd, þ.e. að tiltölulega stutt
girðing geti nægt til að tryggja
gæslu stórs landsvæðis. Nautgripir
eru víðast hvar á takmörkuðum og
afgirtum svæðum og sama ætti alls
staöar að gilda um hesta.
KjaUarinn
Arinbjörn Kolbeinsson
formaður Árnesingafélagsins
í Reykjavík
Landnám Ingólfs
Þeir sem þurfa að breyta starfs-
háttum vegna banns við lausa-
göngu búíjár verða að fá eignarýrn-
un og tekjutap að fullu bætt.
Aðeins eitt svæði á landinu upp-
fyllir öll áðurnefnd skilyrði mjög
vel, en þaö er „Landnám Ingólfs",
skilgreint þannig að það afmarka-
ist af línu sem dregin er frá Hval-
firði að Þingvallaþjóðgaröi, eftir
Þingvallavatni niður Sog og vatna-
svæði þess til Ölfusárósa. Hug-
mynd um friöun landnáms Ingólfs
fyrir lausagöngu búfjár mun hafa
komið fram nokkrum sinnum og
stundum verið rædd á fundum í
gróðurverndarfélögum. Formleg-
um tilmælum um framkvæmd frið-
unar á þessu landsvæði mun fyrst
hafa verið beint til stjórnvalda með
aðalfundarsamþykkt sem gerð var
í Árnesingafélaginu í Reykjavík 3.
desember 1987 en sú samþykkt var
stutt og hljóðaði svo:
„Aðalfundur Árnesingafélagsins
í Reykjavík 3. desember 1987 sam-
þykkir að beina þeim tilmælum til
hæstvirts menntamálaráðherra að
hann hlutist til um að landnám
Ingólfs verði friðað fyrir lausa-
göngu búíjár svo fljótt, sem verða
má, greinargerð verði samin og lát-
in fylgja samþykktinni."
Greinargerð Árnesingafé-
lagsins
Stjórn Árnesingafélagsins samdi
greinargerð um málið, þar var
skýrt frá nokkrum helstu atriðum
varöandi undirbúning, umfang og
framkvæmd þeirrar friðunar sem
tillagan gerir ráð fyrir. Einnig var
í greinargerðinni bent á hversu
aðkallandi málið væri og mikil-
vægt fyrir landið og íbúa þess um
langa framtíð.
Endurheimt gróðurs á þessu
svæði tekur langan tíma og getur
orðið kostnaðarsöm, éinkum ef
gróðureyðingin heldur áfram öllu
lengur en orðið er. Hluti þessa
landsvæðis, sem hér um ræðir, til-
heyrir Árnessýslu en þar hefur
gróðureyðing orðið hvaö mest og
friðun brýnust. Svipað má segja
um önnur svæði innan þessa lands-
hluta, þau eru orðin gróðursnauð
og þola enga beit búpenings. Það
er ekki vansalaust fyrir íbúa á 20.
öld að hafa leikið landnám Ingólfs
svo illa og sannarlega mál að linni.
Flestir íbúar þessa landshluta búa
í kaupstöðum eða kauptúnum. Fáir
bændur stunda sauöfjárrækt sem
eina eða aðalatvinnuveg (6-23) en
allmargir (ca 180 bændur) eiga hver
um sig fáar kindur'en það er meira
en nóg til að valda ómældum
skemmdum á gróðursnauðu og við-
kvæmu landi. Friðun þessi hefur
aðeins þau áhrif á atvinnu manna
að hefðbundinn sauðíjárbúskapur
(hjarðmennska) leggst niður með
Öllu en kúabúskapur með núver-
andi hætti getur haldist óbreyttur.
Lausaganga hesta er nú að mestu
aflögð enda hestar nær eingöngu
notaðir til íþrótta og ánægju. Hest-
ar eru á afgirtum svæöum, en víða
vantar á aö þau svæði fái þá að-
hlynningu og ræktun sem er nauð-
synleg til þess aö beitarþol sé
tryggt. Friðun „Landnáms Ingólfs"
mundi nær engu breyta fyrir kúa-
bændur og yrði sennilega til hags-
bóta fyrir hesta og eigendur þeirra.
Margir munu spyrja um kostnað
við friðun þessa. Kostnaðinum er
hægt að skipta í þrjá meginliöi:
1. Vönduð tvöföld girðing frá Hval-
firði yfir í þjóðgaröinn á Þing-
völlum (ca 2X30 km).
2. Grindur við brýr og vegi, sem
liggja yfir vatnasvæði Sogs og
Ölfusár, sem gera brýrnar ófær-
ar fyrir búfé.
3. Kostnaður vegna búháttabreyt-
inga þeirra bænda sem hætta
hefðbundnum sauðíjárbúskap.
Þetta fyrirkomulag mundi spara
girðingarframkvæmdir byggðar-
laga og einstaklinga. Óþarft yrði
að girða meðfram þjóðvegum.
Sumarbústaðaeigendur þyrftu
ekki að girða sín lönd, aðeins að
afmarka þau með vissum hætti.
Kostnaöur, sem nú er vegna niður-
greiðslna, og annarra ráðstafana
vegna offramleiðslu kindakjöts,
mundi hverfa á þessu svæði. Þetta
mundi bæta stöðu bænda sem búa
í héruðum þar sem nauðsynlegt og
eölilegt er að stunda fjárbúskap.
í þessu sambandi er vert að vekja
athygli á að í hinu umdeilda fjár-
lagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar
fyrir næsta ár verða framlög til
landgræðslu væntanlega óskert frá
síðustu íjárlögum og nýr liður
kemur þar fram. Það er fjárveiting
til ræktunar nytjaskóga. Þetta er
merkt nýmæli sem markar tíma-
mót í gróðureflingarsögu landsins.
Þessa atriðis verður minnst ára-
tugum og jafnvel öldum saman eft-
ir að öll verk núverandi ríkis-
stjórnar og flest verk annarra ríkis-
stjórna á þessari öld eru löngu
gleymd.
Árlega fer helmingur þjóðarinnar
til útlanda, m.a. til þess að horfa á
skóglendi. Þessi yndisauki væri
einnig hér heima ef við hefðum
ekki um aldaraðir örbirgðar eytt
skóglendinu. Við megum ekki, nú
á tímum allsnægta, eyðileggja síð-
ustu leifar þess. Nokkrir hugsjóna-
menn hafa unnið þrekvirki á því
sviði að efla áhuga fólks á skógrækt
og skapa trú og traust þjóðarinnar
á hinu „græna gulli“ íslands. Gengi
þess gulls fellur aldrei í kauphöll
náttúrunnar. Fyrir alhhða gróður-
vernd og skógrækt, sem nær öll
þjóðin getur notið, hentar land-
fræðilega, félagslega og sögulega
sérlega vel að velja „Landnám Ing-
ólfs“, það er landnám í nýjum stíl.
Arinbjörn Kolbeinsson
„Nú eru tímar breyttir, rányrkjan er
ekki aðeins óþörf heldur einnig mjög
kostnaðarsöm fyrir þjóðfélagið og
stefnir framtíð þess 1 hreinan voða.“