Alþýðublaðið - 01.04.1967, Blaðsíða 8

Andri ísaksson
Fmmsöguerindi flutt á almennri ráðstefnu um Víetnam í Tjarnarbúð, 26. febrúar 1967
Land og þjóð
Á UNDA NFÖRNUM árum
hafa fá lönd verið jafnumlöluð
og smáríkið Vietnam í Austur-
Asíu. Ríki þetta var áður, eins
og fle^tum mun kunnugt, hlutí
af hinií svonefnda Franska Indó-
kína. V;ar farið að tala um þetta
land sém sérstakt ríki, eftir að
Frakkar hrökkluðust frá Indó-
kina 1954.
i
| t
Til ýíetnam teljast þrjvi fyrr-
verandi furstadæmi: Tonkin
nyrzt, þá Annam langt og mjótt,
og loksi Cochinchine — eða Kok-
kánkínai — syðst. Lönd þessi
byggja > margar þjóðir og ólíkar
UH> hit,t og þetta, en fjölmenn-
asta þjóðin í öllum löndunum
er hin. sama, Víetnamar. Tala
Vietnamar mál, sem er skylt kín-
Versku. Nafn landsins, Víetnam,
merkir „hið fjárlæga 'suður.”
Víetnam á sér langa og merka
sögu. Áhrif , Kínverja, hinna
voddugu frænda og granna að
narðan,: voru löngum rik í land-
inu, o| undu Víetnamar þeim
illa. S^ga landsins verður ann-
ars rakjn mjög stuttlega hér, og
tftkmörkuð fyrst og fremst við sam
fikipti t’rakka og Víetnama.
Nýlendustjórn Frakka
í Vietnam.
Það var árið 1859, sem Frakk-
ar hófu beina landvinnifnga í
Víetnam. Lögðu þeir þá undir
sig borgina Saigon og nágrenni
hennar. Að yfirvarpi fyrir her-
hlaupi sínu höfðu Frakkar of-
sóknir víetnamskra keisara á
hendur kaþólskum mönnum í
landinu.
Frakkar létu ekki þar við
sitja, og héldu áfram hernámi
landsins. Árið 1883 má segja, að
allt landið hafi verið hernumið,
og fjórum árum síðar var Indó-
kínasambandið stofnað.
Það var nokkuð misjafnt, hve
Frakkar höfðu mikla tilhneigingu
til að stjórna landinu með harð-
ýðgi. Fór þetta að miklu leyti
eftir landstjórum. Margir þeirra
sýndu mikla harðýðgi, eins og t.
d. Paul Doumer, sem stýrði
landinu 1897 — 1902. Víst er um
það, að uppreisnir voru tíðar.
Bar fyrst í stað mest á andstöðu
mandarínanna, hinnar öflugu
embættismannastéttar. Síðar lét
hin vaxandi borgarastétt landsins
nokkuð að sér kveða skamman
tíma. En sú hreyfing, sem átti eft-
ir að draga stærstan dilk á eftir
Andri ísaksson
sér, var r^ttæk og þjóðernisleg
hreyfing, s|m menntamenn stóðu
fyrir. Varð' þessi hreyfing, eink-
um áhrifarík upp úr 1927.
Ho Chi Minh
í marzmánuði 1930 stofnaði
maður að nafni Nguyen Ai Quoc
Indókínverska kommúnistaflokk
inn í Hong Kong. Maður þessi, sem
síðar tók • sér nafnið Ho Chi
Minh, varð leiðtogi þeirrar bar-

„Það hefur aldrei fyrirfundizt góS styrjöld effa illur friffur“ (Benjamín Franklín),
S 1. apríl 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
áttu, sem tekin var upp gegn
Frökkum og öðrum útlendingum í
landinu. Nafnið Ho Chi Minh þýð-
ir ,,sá, sem færir Ijósið.”
Árið 1941, í septembermánuði,
eru Víetminh-samtökin stofnuð,
einnig að frumkvæði Ho Chi
Minh. Víetminh, eða Sjáifstæðis-
bandalag Víetnam, voru sameigin-
leg samtök kommúnista og ým-
issa þjóðernissinna, sem vildu
reka af höndum sér alla erlenda
íhlutun, frakkneska, japanska eða
aðra, og koma á lýðræðislegra
stjórnarfari í landinu.
í ágúst 1945, um það bil, sem
Japanir eru að hverfa brott úr
landinu, og áður en Frakkar hafa
haft ráðrúm til að leggja undir
sig landið að nýju, lýsa Ho Chi
Minh og stuðningsmenn hans yf-
ir stofnun víetnamsks lýðveldis.
Er Ho tilnefndur forseti þess 2.
marz 1946. Allt árið 1946 standa
yfir erfiðír samningar milli Víet-
minh og Frakka, og var einkum
ágreiningur um hið hrísgrjóna-
ríka Kokkinkína. Undir lok árs-
ins ástunda báðir samningsaðilar
gagnkvæmar ögranir með her-
hlaupum, og má segja, að um
áramótin 1946—’47 hefjist styrj-
öld sú þeirra á milli, sem fræg
er orðin, og stóð á 8. ár.
Á árunum 1948—’50 reyna
Frakkar að koma fótunum undir
víetnamskt ríki að sfnu skapi, og
var landið sjálfstætt að nafninu
til. Yfir þetta ríki sitt setja
Frakkar veiklyndan mann, Bao
Dai að nafni, fyrrverandi Annams
keisara. Um svipað leyti gerast
aftur atburðir utan landamæra
Víetnam, sem áttu eftir að verða
andstæðingum Frakka allmjög til
styrktar, þ. e. valdataka komm-
únista í Kína undir forystu Mao
Tse-tung. Stjórn Maos viður-
kenndi stjórn Ho Chi Minh sem
hma einu löglegu stjórn landsins
þann 16. janúar 1950.
Ósigurinn við
Dienbienphu
Stríðið heldur áfram. Frakk-
ar fjölga mjög í liði sínu þar
eystra, en senda þó aðeins at-
vinnuhermenn þangað, þess er
rétt að geta. Færustu herforingj-
ar Frakka eru sendir austur, eins
og t. d. de Lattre de Tassigny,
sem lætur lífið í flugslysi 1952.
Undir stjórn Henri Navarre hers-
höfðingja er gerð áætlun um að
reisa svokallaða „sóknarstöð”
uppi í hálöndum Tonkin, þar semllver er mín sök?
skæruliðar Víetminh réðu lögum
og lofum. Var stöðin reist í
grunnum dal að nafni Dienbien-
phu, og settur yfir hana riddara-
liðshershöfðingi nokkur, Mirhel
de Castries. Þessi umdeilda á-
kvörðun Frakka gaf herjum Víet-
minh, undir forystu Vó Nguyen
Giap, tækifæri til að gera út um
stríðið á skömmum tíma. Víet-
minh var miklu sterkara þarna
en Frakka hafði órað fyrir. Eink-
um kom það Fi'ökkum á óvart,
hve birgðaflutningar gengu vel
og reglulega til herja Giaps,
en frumskógurinn var kvikur af
fólki, sem bar og dró hermönn-
um Víetminh vistir og skotfæri.
Megináhlaup Vietminh á herstöð-
ina í Dienbienphu hófst í marz
1954, og stóð úrslitaorrustan sam-
fleytt í 55 daga. Lyktaði henni
með fullum sigri Víetminh, þrátt
fyrir gífurlega tæknilega yfir-
burði Frakka.
Friður saminn í Genf
Þessir viðburðii’ ollu stjórnar-
skiptum i Frakklandi, rétt einu
sinni. Nýi forsætisráðherrann,
Pierre Mendés-France úr flokki
róttækra, hét því að koma á friði
í Víetnam innan mánaðar frá þvi,
að stjórn hans tók við taumun-
um. Við þetta stóð Mendés-
France. Samningar voru undir-
ritaðir á ráðstefnu 9 ríkja í Genf
aðfaranótt 21. júlí 1954. Með
samningunum var Víetnam skipt
í tvennt til bráðabirgða, og fylgdi
markalínan Ben Hoi-fljóti, sem er
við 17. breiddarbaug. Herir Víet-