Dagur - 09.02.1939, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur át á hverjum
fimmtudegi Kostar
kr. 6.00 áig. Qjaldk
Árni Jóhnnnssön 1
Kaupfcl. Eyfirðinga.
Qjaldd. fyrir 1. juli.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þór,
Norðurgötu 3. Tal-
sími 112. UppSögn,
bundin við áramót, sé
komin til afgreiðslu-
manns fyrir 1. des.
XXII.
árg, j
Akureyri 9. febrúar 1939.
6. tbl.
-e &

Benedlkt J<6ta@soei
frá Auðnum.
Þessi þjóðkunni öldungur and-
aðist á Húsavík miðvikudaginn 1.
þ. m. eins og frá var skýrt í síð-
asta blaði, eftir skamma legu.
Benedikt fæddist 28. jan. 1846
að Þverá í Laxárdal í Suður-Þing-
eyjarsýslu, og var því fullra 93
ára að aldri, er hann andaðist.
Hann var einn af sonum Jóns Jóa-
kimssonar bónda þar og konu
hans, Herdísar Ásmundsdóttur.
Jón var vel gáfaður maður, fast-
lyndur og þéttur fyrir og svo mik-
ill hirðumaður, að sagt var að
hann hefði ekki mátt sjá fis á
hlaðinu við bæ sinn. Á heimili
hans var óvenjumikill bókakostur,
eftir því sem þá gerðist, og komst
Benedikt snemma upp á að gera
bækurnar að fræðurum sínum.
Skólafræðslu naut hann aldrei,
nema þeirrar er heimili hans gat
veitt og gerðist síðan sinn eiginn
kennari. Hann var því að öllu
sjálfmenntaður maður. Gáfur
hans voru frábærlega miklar og
fjölhæfar, skilningurinn skarpur
og viljinn sterkur. Hann var alla
sína löngu æfi síþyrstur í meiri og
meiri fróðleik, ekki til þess að
leggjast á hann eins og ormur á
gull, heldur til þess að miðla öðr-
um og láta þekkingarljós sitt lýsa
þeim til hagnaðar og farsældar í
lífi þeirra. Öll Norðurlandamálin
lærði hann af sjálfsdáðum, enska
tungu lærði hann einnig af sjálf-
um sér svo rækilega, að hann las
hana jafnt og sitt eigið móðurmál,
og í þýzku mun hann hafa verið
sæmiiega að sér. Með þessari
málakunnáttu sinni hafði Bene-
dikt eignast lykilinn að heimsbók-
menntunum og notaði sér þá fjár-
sjóðu ósleitilega. Las hann ógrynni
öll af útlendum skáldritum og
fræðibókum um margvísleg efni
og þó einkum þau fræði- og tíma-
rit, er fjölluðu um félagsmála-
hreyfingar í fortíð og nútíð. Mun
það ekki orka tvímælis, að enginn
íslendingur, hvoi'ki fyr né síðar,
hafi verið jafnfróður um sam-
vinnuhreyfinguna í heiminum
eins og Benedikt Jónsson frá
Auðnúm.
Benedikt kvæntist ungur Guð-
nýju Halldórsdóttur, þingeyskri
konu, sem dáin er fyrir fáum ár-
um. Voru þau jafnaldrar. Ungu
hjónin reistu bú að Auðnum, sem
er lítil jörð skammt frá Þverá, og
við þann 'bæ er Bencdikt kennd-
ur. Bjó hann þar lengi við fremur
lítil efni. Þótti sumum það kyn-
legt, að hann, sem kynni svo vel
að vísa öðrum veginn til efnalegr-
ar velmegunar, gæti ekki orðið
efnaður sjálfur. Þetta var þó vel
skiljanlegt. Hugsjónir hans fyrir
velmegun almennings toguðu
hann frá hversdagsstörfunum
heima. Hann var önnur hönd Jak-
obs Hálfdánarsonar við stofnun
fyrsta kaupfélagsins á íslandi,
Kaupfélags Þingeyinga og átti
mikinn eða mestan þátt í að móta
skipulag þess. Gaf hann áhuga
sinn og tíma að miklu leyti í þarf-
ir félagsheildarinnar fyrir sárlítil
laun, enda ekki unnið þeirra
vegna, en sat sjálfur á hakanum
með bú sitt. Má segja, að B. J.
yrði svo samgróinn Kaupfélagi
Þingeyinga til æfiloka, að saga
félagsins sé öðrum þræði saga
hans sjálfs.
Benedikt bjó lengi á Auðnum
eða fram yfir síðustu aldamót. Á
þeim tíma var hann kjörinn
hreppstjóri í Helgastaðahreppi og
síðan í Reykdælahreppi, eftir að
hinum stóra hreppi var skift í
tvennt. Um aldamótin fluttist
Benedikt til Húsavíkur og gerðist
þar sýsluskrifari, en með því aðal-
starfi leysti hann einnig af hendi
þýðingarmikið starf fyrir kaup-
félagið.
Eins merkilegs starfs B. J. verð-
ur að geta auk þess áður talda.
Hann beitti sér fyrir stofnun fé-
lagsskapar í sýslunni, er nefndist
„Ófeigur í Skörðum o. fl.“,
skammstafað O. S. & F. Eitt af
störfum þessa félags var að kaupa
útlendar bækur og lesa, og gátu
utanfélagsmenn einnig fengið
aðgang að bókunum. Benedikt var
lífið og sálin í þessum félagsskap
og valdi bækurnar, sem einkum
voru skáldrit og bækur um þjóð-
félagsmál. Voru þær lesnar aí
fjölda manna, sem gátu stautað
sig fram úr erlendum tungum,
auk hinna, sem voru fleygir og
færir við lesturinn eins og B. J.
Seinna, þegar bókasafn þetta var
orðið mikið að vöxtum, létu eig-
endur þess það af hendi sem
stofn að sýslubókasafni því, sem
nú hefir aðsetur sitt á Húsavík
hinni myndarlegu bókhlöðu, er
því hefir verið reist þar. Var B. J.
þar bókavörður og leiðbeinandi
um lestur til æfiloka.
Þetta merkilega fræðslustarf B.
J. bar mikla ávexti. Var hér um
að ræða nokkurskonar lýðháskóla
í sérstöku formi. Er talið að þessi
starfsemi öll hafi stóraukið menn-
ingu og andlega víðsýni í Þing-
eyjarsýslu. Á þessu sviði gerðist
B. J. brautryðjandi að mikilvægu
menningarstarfi, " sem honum
verður seint fullþakkað.
Eftir að Benedikt lét af störfum
sem sýsluskrifari, hafði hann þrjú
verkefni með höndum til æfiloka.
Hann vann á skrifstofu Kaupfél.
Þingeyinga, var bókavörður og
hafði á hendi veðurathuganir.
Hinn háaldraði maður hélt á
undrunarverðan hátt lítt skertu
vinnuþreki til hins síðasta. Fjör-
ið, áhuginn, fróðleiksfýsnin og
eldur hugsjónanna, allt logaði
þetta glatt í sál hans, þó að hann
væri kominn á tíræðisaldur. Það
eina, sem bagaði hann nokkuð á
síðustu árum, var heyrnardeyfa.
Að öðru leyti hélt hann sæmilegri
heilsu í hinni háu elli. Mun þar
miklu hafa um valdið, að hann
lifði ætíð mjög reglusömu lífi og
var sparneytinn bæði í mat og
drykk.
Ýmsir, sem lítið þekktu til B. J.
nema það, að hann væri frábær
fróðleiksmaður af eigin dáð, hafa
ef til vill litið svo á, að hann hafi
lengst af legið í bókum. Því fór
þó fjarri, því eins og áður er sagt,
hafði hann miklum skyldustörfum
að gegna um æfina, og lagði við
þau mikla rækt. En þrátt fyrir
skyldustörfin hafði hann tíma til
lesturs. Kom honum það að góðu
haldi, að hann komst af með lít-
inn svefn og svaf ekki meira en
hann þurfti. Var hann óvenjulega
morgunvökull, vaknaði að jafnaði
kl. 5 að morgni, tók þá þegar til
lesturs og las af kappi fram að
venjulegum fótaferðatíma. Þetta
var aðallestrartími hans. Síðan
brá hann sér út og fékk sér
gönguför, áður en hann gekk að
skyldustörfunum.
Það er mælt, að skapgerð og
sálarlíf manna birtist í rithöndum
þeirra. Benedikt skrifaði afbragðs
rithönd. í henni var festa, fegurð
og skírleiki. Talið er, aðrithendur
ýmsra Þingeyinga dragi mjög dám
af skrift hans. Hafa sumir haft
það við orð, að Benedikt frá
Auðnum hafi kennt Þingeyingum
bæði að lesa og skrifa. í því mun
mikill sannleikur, sé það ekki
tekið of bókstaflega eða í oí
þröngri merkingu.
Sem dæmi um fjölhæfni Bene-
4ikts má nefna þnð, að hsnn laarðí
af sjálfsdáðum að leika á flautu
og einnig á orgel. Hann var ágæt-
lega að sér í söngfræði, hafði dá-
góða söngrödd og samdi jafnvel
sönglög. Þó mun hann sjálfur
hafa talið þá framleiðslu lítils-
verða, því hann eyðilagði söng-
lagahandrit sín.
Benedikt var ör í lund og gat
orðið stóryrtur, þegar því var að
skifta, en samfara örlyndinu var
hann framúrskarandi glaðlyndur,
og fjörið og áhuginn gáfu honum
vængi, er lyftu huga hans til flugs
út um alla heima og geima. Þeim
hjónum, Benedikt og Guðnýju,
varð 5 dætra auðið, sem allar eru
á lífi. Þær eru: Hildur, gift Jóni
Péturssyni bónda á Auðnum. Her-
dís, gift Jóni Helgasyni frá Hall-
bjamarstöðum, nú á Húsavík. Að-
albjörg, gift Jóni Baldvinssyni frá
Garði, nú á Húsavík. Urmur
Bjarklind (Hulda skáldkona), gift
Sigurði Bjarklind bankagjaldkera
í Reykjavík. Bergljót, ekkja Srg-
urðar Baldvinssonar í Garði.
Benedikt á fjölda af bamabörn- •
um.
Allt líf og starf Benedikts Jóns-
sonar frá Auðnum stefndi að einu
marki, því marki að uppfylla þá
gullvægu og undurfögru hugsjón,
sem felst í hinu foma spakmæli:
Eldr er beztr
með ýta sonum
ok sólar sýn.
KIRKJAN: Messað í Lögmanns-
hlíð n. k. sunnudag kl. 12 á hád..
Zíon: Næstkomandi sunnudag
kl. ÍOY2 f. h. barnasamkoma. Kl..
8Yz e. h. almenn samkoma. Allir
velkomnir.
□ Rún 59392157 - Frl.\
Gu&sþjóniLstur í Grundarþinga-
prestakalli: Hólum, sunnudaginn
19. febr. kl. 12 á hádegi. — Saur-
bæ, sama dag kl. 3 e. h. — Grund,
sunnudaginn 26. febr. kl. 12 á hád.
Kaupangi, sunnudaginn 5.
marz kl. 12 á hád. — Munkaþverá,
sunnudaginn 12. marz kl. 12 á há-
degi.
Þorrablót. Þann 5. febr. s.l. var
haldið þorrablót að samkomuhús-
iriu Grund í Arnarneshreppi, fyrir
forgöngu kvenfélagsins „Freyja“
(er telur nú um 48 meðlimi).
Var þar samankomið ca. 140
manns. — Á þorrablótinu fóru
fram ræðuhöld, upplestur, söngur
og dans. — Skemmtun þessi fór
fram með hinni mestu prýði. —
Veður var kyrrt og gangfæri hið