Dagur - 11.09.1991, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 11. september 1991 - DAGUR - 7
Þjóðhagsstofnun:
Afkoma fyrirtækja 1989 og 1990
Þjóðhagsstofnun hefur nú
unnið úr ársreikningum 794
fyrirtækja úr flestum atvinnu-
greinum fyrir árið 1990. Til
samanburðar eru birtar niður-
stöður sömu fyrirtækja fyrir
árið 1989. Helstu niðurstöður
eru þær að bókfærður hagnaður
af reglulegri starfsemi fyrir-
tækjanna í heild sem hlutfall af
tekjum hefur aukist um 4% frá
árinu 1989, eða úr 1,2% árið
1989 í 5,2% árið 1990. Hér er
um að ræða hagnað fyrir
greiðslu tekju- og eignaskatta
og ekki er tekið tillit til óreglu-
legra tekna og gjalda. Eigin-
fjárhlutfall fyrirtækjanna var
19% í árslok 1989 en hefur
hækkað í 22% í árslok 1990.
An banka- og tryggingastarf-
semi er eiginfjárhlutfallið 36%
í árslok 1990 borið saman við
33% í árslok 1989.
Afkoman hefur batnað í öllum
greinum nema í byggingariðnaði
og hjá innlánsstofnunum og
tryggingafélögum.
Þegar afkoma ársins 1990 er
skoðuð verður að hafa í huga að
bókfærður vaxtakostnaður fyrir-
tækja á því ári verður afar lágur
þrátt fyrir hækkun raunvaxta af
innlendum lánum milli áranna.
Vextir og verðbreytingarfærsla
sem hlutfall af tekjum lækkar úr
4% á árinu 1989 í 0,2% árið
1990. Ástæða þessa er tvíþætt.
Annars vegar sú að almennar
verðbreytingar eru lægri á árinu
1990, þannig að verðleiðrétting
vegna birgða sem þarna er færð
til gjalda er lægri. Hins vegar hef-
ur verðlag innan ársins 1990
hækkað meira en gengisbreyting-
ar að viðbættri erlendri verð-
bólgu. Jafnframt eru reglur
skattalaga, sent mörg fyrirtæki
gera upp eftir, miðaðar við
verðbreytingu milli ára sem er
mun hærri en verðbreyting innan
ársins.
Af þessum ástæðum telur
Þjóðhagsstofnun mikilvægt að
endurmeta fjármagnskostnað
beggja ára til þess að raunhæfari
mynd fáist af afkomu ársins.
Þetta er gert með því að áætla
raunvexti bæði árin og er þá tekið
tillit til þess að raunvextir hækk-
uðu milli ára. Auk þess er gjald-
færð sérstök verðleiðrétting
birgða. Með þessum breytingum
verður afkomubatinn l'/2% borið
saman við þau 5% sem ársreikn-
ingar sýna.
Hrcinn hagnaður fyrirtækja
af reglulegri starfsemi,
% af tekjum
1989 1990
% %
Samkvæmt ársreikningum
fyrirtækja 1,2 5,2
Eftir endurmat á vöxtum og
verðbreytingarfærslu 2,0 3,5
Hér er vissulega um lauslegt
endurmat að ræða en nauðsyn-
legt er að skoða niðurstöður árs-
reikninga einnig í þessu ljósi.
Einnig er rétt að geta þess að
vegna breytinga á eftirágreiddum
slysa-, lífeyris- og atvinnuleysis-
tryggingagjöldum yfir í trygg-
ingagjald, sem er samtímaskatt-
ur, fellur gjaldfærsla á árinu 1990
niður að stórum hluta hjá fyrir-
tækjunum. Áhrif af því gætu num-
ið 0,5% af tekjum. Sé tekið tillit til
þessara atriða er afkomubreyting
í reglulegri starfsemi þessara 794
fyrirtækja sem hlutfall af tekjum
um 1% samanborið við þau 4%
sem ársreikningar sýna.
Þær sveiflur í útreikningi vaxta
sem hér hefur verið fjallað um og
koma fram í ársreikningum fyrir-
tækjanna ættu í raun að færast
með óreglulegum tekjum og
gjöldum. I einstökum tilvikum
hefur það verið gert í ársreikn-
ingum en við úrvinnslu úr þeim
hefur það verið fært yfir í reglu-
lega starfsemi til að gæta sam-
ræmis. Rétt er að leggja áherslu á
að hér er lýst afkomu þessara 794
fyrirtækja en ekki atvinnulífsins í
heild. Fyrri athuganir af þessu
tagi sýna að jafnaði nokkru betri
afkomu þessara fyrirtækja en
heildarinnar, t.d. munaði um 1%
af tekjum í síðustu athugun.
Rétt er að vekja athygli á að
við þessa afkomuútreikninga er
ekki reiknað með ávöxtun á eigið
fé en sem dærni má nefna að mið-
að við 8% ávöxtun eigin fjár fyrir
skatta þyrfti hagnaður þessara
fyrirtækja að vera um 3% af
tekjum. Þjóðhagsstofnun mun
síðar á árinu gefa út skýrslu um
ársreikninga fyrirtækja 1989 og
1990. Þar verða bæði fleiri fyrir-
tæki í úrtaki og nánari sundurlið-
un eftir atvinnugreinum. Einnig
mun nú á næstunni koma út
Atvinnuvegaskýrsla fyrir árið
1989.
Afkomutölurnar sem birtar
eru í meðfylgjandi töflu eru allar
unnar eftir ársreikningum fyrir-
tækja sem í flestum tilfellum
fylgja skattframtölum. Undan-
tekning frá því er banka- og
tryggingastarfsemi þar sem af-
komutölur eru fengnar frá Banka-
eftirliti Seðlabanka Íslands og frá
Sambandi íslenskra trygginga-
félaga.
Myndlist
Skagilrskir málarar
í sambandi við heimsókn Forseta
Islands, frú Vigdísar Finnboga-
dóttur, til Skagafjarðar í ágúst
var sett upp talsvert viðamikil
sýning á málverkum skagfirskra
listmálara í Safnahúsinu á Sauð-
árkróki. Verkin á sýningunni eru
fjörtíu og fimm að tölu og eftir
fimm listamenn. Þau sóma sér vel
í hinum ágæta sýningarsal Safna-
hússins og er snyrtilega fyrir
komið.
Jón Stefánsson er væntanlega
þekktastur þeirra listamanna,
sem eiga myndir á samsýningunni
í Safnahúsinu, enda einn af
fremstu listamönnum þjóðarinn-
ar. Eftir Jón er einungis ein mynd
á sýningunni og ber hún heitið
Furðustrandir og er unnin í olíu.
Yfir henni er fremur létt yfir-
bragð og í henni skemmtileg
dýpt.
Sigurður Sigurðsson á þrjár
Minning
t
Minning:
Aldís Einarsdóttir
frá Stokkahlöðum
Fædd 4. nóvember 1884 - Dáin 31. ágúst 1991
Hurðin lokaðist hægt. Með ískri
sem endaði í skelli.
Gangurinn var dimmur. Brak-
aði í gólfinu undan mörgum litl-
um fótum. Og sumum stærri.
Lyktin sagði sögur gamalla tíma.
Stofuhurðin, með gluggum í,
ískraði líka.
Þar inni sat hún. Og prjónaði.
í þögn stofunnar sem einungis
var rofin af taktföstum smellum
prjónanna og tifinu í klukkunni.
Þangað til við réðumst til inn-
göngu í þessa friðsælu stofu
ásamt mæðrum okkar. En þó að
þögnin væri fyrir bí gat ekkert
fleygt burtu friði hússins. Hann
var gróinn við veggi þess,. hús-
gögnin, allt blómahafið og hana
sjálfa. Öllu gömlu.
Og þegar mæður okkar höfðu
skrafað við Öllu um stund fórum
við að ókyrrast. Og læddumst
burt. Skoðuðum húsið sem var
heill heimur af ósköpuðum
ævintýrum. Og við gátum látið
þau gerast. Kannski uppi á lofti.
Þar sem leyndust margskyns
koppar og kyrnur til að gægjast í.
Og svo hlupum við aftur niður
stigann í kaffi. Stundum pönnu-
kökur. Og mæður okkar fengu
sér jólakökusneið. Svo var hler-
anum í eldhúsgólfinu lyft. Og við
príluðum niður tréstigann. Niður
í kjallarann. Litlir gluggarnir
vörpuðu skuggalegri birtu á gráa
steinveggi sem virtust næstum
svartir í rökkrinu. Og það var
vissara að vera ekki síðastur upp
stigann aftur. Hver vissi hvað
leyndist í skuggum hornanna
þarna niðri. Kannski myndi það
grípa með stórum krumlum í
afturendann á síðasta manni og
draga hann niður aftur. Og þegar
upp kom var hlaupið út í garðinn
hennar Öllu. Og þvílíkur garður.
Malarbornir smástígar hlykkjuð-
ust inn á milli blómanna og runn-
anna og tréin slúttu yfir í reisn.
Og mæður okkar gengu út og
fræddust um jurtir garðsins af
listamanninum sem skóp hann.
Og við skildum það smám saman
að það var meira lagt í þennan
garð en flesta aðra.
Alla gamla. Viðbætirinn
„gamla“ var oftast með þegar
hana bar á góma því hún var eldri
en flestir aðrir sem við þekktum.
Og það var ekkert neikvætt við
það að við kölluðum hana
„gömlu“. Þvert á móti. Víst var
hún gömul að árum. Eldri en
flestir. En það sást ekki á þeim
verkefnum sem hún tók sér fyrir
hendur. Og við virtum hana fyrir
það að vera gömul og dáðum
hana fyrir það að vera eins og
unglamb að grisja rófur og setja
niður kartöflur fram undir hundr-
að ára aldurinn. Við vorum stolt
af því að eiga svona merkilega
konu í ætt við okkur og skildum
að hún var ekkert venjuleg.
Og nú gulna ágúststráin og vind-
urinn leggur þau til hvíldar. Tré-
in í garðinum hennar Öllu gömlu
skarta litagleði haustsins og brátt
fjúka laufin þeirra út í buskann.
Kannski svífur hún með þeim á
síðasta áfangastað. Við sem eftir
sitjum á tréi lífsins gleðjumst
með henni að vera komin heim
og þökkum þær stundir sem hún
varpaði ljósi á veginn okkar.
Eiki, Helgi, Rósa, Binni,
Balli, Kamilla Þ, Emilía,
Kamilla Rún og Dóra.
myndir á sýningunni. Tvær unnar
í olíu og eina pastelmynd. í þeim
er skemmtilegur leikur að léttum
litum, ekki síst í olíumyndinni
númer 2, Af Holtavörðuheiði,
sem túlkar á talsvert sannfærandi
hátt breiður heiðagróðursins og
heiðríkju víðáttunnar.
Aðrar þrjár myndir eru eftir
Magnús Jónsson og eru þær allar
unnar í olíu. Yfir myndum
Magnúsar er mikill þróttur, sem
kemur fram jafnt í myndefni sem
meðferð þess. Sérlega má nefna
ntynd núrner 5, Landslag.
Hrólfur Sigurösson á flestar
myndir á sýningunni í Safnahús-
inu á Sauðárkróki, tuttugu og níu
að tölu. Þær eru flestar unnar í
olíupastel, en átta í olíu og ein í
pastel. Mikil fjölbreytni er í
myndum Hrólfs, svo sem vænta
má í slíkum fjölda mynda. Á
meðal verka hans eru til dæmis
einu óhlutlægu myndirnar á sýn-
ingunni og eru þær númer 10 og
15. Af olíuverkum Hrólfs vakti
mesta athygli undirritaðs mynd
númer 9, sem er önnur tveggja
mynda, sem bera heitið Sauðár-
krókur. Olíumyndir Hrólfs ein-
kennast nokkuð almennt af djarf-
legri litanotkun og af iðulega
nokkuð þungri myndferð.
Skemmtilegt er, hve mjög annar
blær er yfir olíupastelmyndum
Hrólfs á þessari sýningu. í þeim
ber mikið á léttum og skærum
litaleik og allt að því gáskafullum
blæ. í mörgum þessara mynda
nær listamaðurinn talsvert sterk-
um áhrifum, svo sem í mynd
númer 17, Frá Þingvöllum, og
mynd númer 34, Eiðavatn.
Fimmti listamaðurinn, Jóhann-
es Geir Jónsson, á níu myndir á
samsýningunni í Safnahúsinu.
Fjórar eru unnar í olíu, tvær í
olíupastel og þrjár í pastel.
Olíuverk Jóhannesar Geirs vöktu
mesta athygli undirritaðs, sér-
staklega mynd númer 37, Borg-
arljós, þar sem listamaðurinn
notar ljós á áhrifamikinn hátt, og
mynd, sem er utan verkaskrár
sýningarinnar og ber heitið Berg-
þórugata, náttregn, þar sem beitt
er sterkri og nokkuð grófri
myndáferð á áhrifaríkan hátt.
Heildarbragur samsýningar-
innar á verkum hinna skagfirsku
málara, er skemmtilegur. Verkin
eru yfirleitt góð og flest verulega
ofan við meðallag. Sýningin er
mjög þess virði, að farið sé til
þess að skoða hana. Það er því
gott til þess að vita, að til stendur
að hafa hana uppi enn um sinn
meðal annars til þess að nemend-
um skóla á Sauðárkróki gefist
kostur á að sjá hana í fylgd
kennara sinna. Slíkar sýningar-
ferðir þyrftu að vera fastur liður í
starfsemi skóla og ættu að vera á
starfsskrá að minnsta kosti
grunnskóla landsins, þar sem
slíks er kostur.
Haukur Ágústsson.
Nýkomnar
dömuúlpur
B E T T E R
W E A R
3 litir stærðir s-xl.
Verð kr. 5900.-
UJ EYFJÖRÐ
Hjalteyrargötu 4 - Sími 22275
li