Dagur - 09.07.1994, Blaðsíða 14

14 - DAGUR - Laugardagur 9. júlí 1994
DÝRARÍ Kl Í5LAND5
Steindepillin tilheyrir ættbálki
spörfugla, meó um 60% af öllum
fuglategundum heims. Þaóan er
honum skipað í ætt með þröstum,
er hefur að geyma um 300 tegund-
ir í öllum heiminum. Þetta eru til-
tölulega litlir fuglar, dálítið stór-
eygir, með oddhvasst og mjótt
nef, fremur sterkbyggt þó, er afla
sér matar aöallega á jörðunni, en
margir byggja þó hreióur sín
gjaman í trjám og runnum. Sam-
anborið við aðra smáfugla eru
margir þeirra fremur háfættir og
standa oft hnarreistir. Stélið er oft-
ast þverstíft. Ungfuglar flestra teg-
undanna eru yfirleitt (aó einhverju
eða öllu leyti) dröfnóttir.
Þrastaættinni er oftast skipt
niður í tvær deildir; annars vegar
eru eiginlegir þrestir og hins vegar
smáþrestir. Eini fulltrúi hinna eig-
inlegu þrasta á íslandi (þ.e.a.s.
þeirra, sem verpa hér að staðaidri)
er skógarþrösturinn, en einnig eru
í þessum hópi stopulli varpfuglar,
eins og t.d. gráþröstur og svart-
þröstur. Og eini fulltrúi smáþrasta
hér á landi er steindepillinn, en
flækingar í þessum hópi eru t.a.m.
glóbrystingur, vallskvetta og
húsaskotta, að eitthvað sé nefnt.
Steindepillinn er meöaistór
spörfugl, um 15 cm á lengd. í
sumarbúningi er karlfuglinn blá-
grár á kolli, hnakka og baki, svart-
ur frá nefi og aftur um augu og
nióur, á vængjum, og aftast á stéli
(eins og T á hvolfi), mógulur á
bringu og kverk, en fölari að neð-
anverðu. Rák ofan við augu er
hvít, og gumpur sömuleiðis.
Kvenfuglinn er hins vegar mó-
brúnn á kolii, hnakka, og baki,
augnrák sést varla, og litur á
vængjum er mósvartur, þ.e.a.s.
mun ljósari en á karlfuglinum.
Kverk og bringa eru mó- eða föl-
gui, kviður ljósastur. Nef beggja
kynja er svart, og einnig fætur og
augu.
Á haustin er karlfuglinn gui-
brúnni allur, og þar af leiðandi
ekki ósvipaður kvenfuglinum. Og
eins geta karlfuglar í fyrsta sumar-
búningi líkst kvenfuglum.
Steindepillinn verpir um alla
Evrópu og að auki í N- og M-As-
íu, og Grænlandi, NA-Kanada, og
Alaska. Um er að ræða nokkrar
deilitegundir. Islenskir, færeyskir,
grænlenskir, og kanadískir fuglar
halda saman, og bera latneska
heitið Oenanthe oenanthe leucorr-
hoa. Þeir fuglar eru stærri en aðrir
og að jafnaði skærlitari.
Hér á iandi er steindepiliinn al-
gengastur í holtum og neðarlega í
skriðurunnum fjallshlíðum, en
viróist lítiö sem ekkert verpa ofan
við 400 m hæð. Þetta er styggur
fugl og varkár, og ákaflega kvik-
ur; unir sjaldan kyrr. Hann flýgur
gjarnan lágt yfir jörðu, en kýs að
tylla sér á þá staói, er ber hátt. Og
þar beygir hann sig og hneigir
meó rykkjóttum hreyfingum, og
þenur út stélfjaðrir.
Steindepillinn er eindreginn
farfugl, sem kemur hingað upp
venjulegast í apríllok og fyrri
hluta maí. Varptíminn er seinast í
maí eða júníbyrjun.
Hreiðrinu - strákörfu, hagan-
lega gerðri af kvenfuglinum aó
mestu, og fóðraóri meó hárum og
fjöórum, og öðru slíku efni - er
komió fyrir milli steina í urðum
eða hlöðnum grjótveggjum. Eggin
eru 5-8 talsins, yfirleitt einlit, ljós-
blágræn. Utungunartími er um
tvær vikur, og sér kvenfuglinn
einnig um þá hlið málsins. En
bæói foreldri sjá hins vegar um
öflun matar fyrir ungviðið; þar er
eingöngu um að ræða fæöu úr
dýraríkinu, mestan partinn skor-
dýr og lirfur þeirra. Á.a.g. tvcimur
vikum eftir ábrot eru ungarnir
orðnir fleygir, og geta yfirgefið
hreiórið. Um það leyti og fram á
haust eru þeir í dílóttum búning,
en að öðru leyti ekki ósvipaðir
kvenfuglunum.
Steindepillinn er langflugsfar-
SteindepiII, karlfugl að sumri, með
æti.
Mynd: I>orstcinn Einarsson,
Fuglahandbókin, 1987.
fugl, og eru fuglamir að tínast
burt að landinu frá öndverðum
ágústmánuói og fram í miðjan
september. Einhverjir sjást þó allt-
af hér fram í október. Farflugið er
„óhugnanlega" langt, ef tekió er
mið af stærð fuglsins. Talið er, að
þeir steindeplar, er verpa í Alaska
og Síberíu, fljúgi til A-Afríku, en
að þeir kanadísku, grænlensku, ís-
lensku og færeysku leiti til V-Afr-
íku, og dvelji í Efri Volta, Malí,
og þar um kring. Bara leiðin frá
Grænlandi og yfir Atlantshafió
(þótt eflaust millilendi fuglarinir
hér og sláist í för með íslenskum)
getur numið 2.000 km, og græn-
lenskir fuglar, sem náðst hafa við
fuglarannsóknastöðina á Fair Isle
að hausti, sýna allt að 50% þyngd-
artap. Framundan er þá bæði flug-
ið yfir Miðjarðarhaf og Sahara-
eyóimörkina. AUt þetta hefur m.a.
leitt til þess - auk fyrrnefndra at-
riða - að umrædd deilitegund er
vængjalengri en aðrar.
Steindepillinn myndi ekki kall-
ast góöur söngfugl, þótt hann eigi
í fórum sínum dillandi og hugljúf-
ar laglínur, því hrjúfir tónar eru
líka æði margir. Aö öðru leyti
minnir röddin á, að tungu sé skellt
í góm eða klappaó sé á stein.
Um stærð íslenska steindepils-
stofnsins er engar haldbærar tölur
að finna. En hitt þykir mönnum
ljóst, að steindeplum hafi fækkaó
á landinu á síðari árum, þótt
ástæðurnar séu enn getgátur einar.
Ein kenningin, og sú líklegasta,
gengur út á, að miklir þurrkar í
Afríku fyrir 15-20 árum, er færóu
mörk Saharaeyðimerkurinnar mun
sunnar en áður, og þar af leiðandi
inn á vetrarstöðvar fuglanna, og
umhverfisvandamál sem fylgdu í
kjölfarið, eigi þarna drjúga sök.
Elsti steindepill, er dæmi eru
um, var a.m.k. 7 ára gamall. Hann
var merktur í Bretlandi, sem ungi í
hreiðri, 17. júlí 1959, og náðist
aftur lifandi 1. júní 1966, og var á
ný sleppt lausum. Eflaust fer þetta
nærri um hámarksaldur tegundar-
innar.
MATARKRÓKUR
Gómsæti frá Siglufirði:
Tveir pastaréttir
og terta með
Hazelnutkremi
Matarkrókurinn ætlar nú aó ganga
á milli húsa á Siglufirói eftir aó
hafa dvalið dágóða stund hjá Ól-
afsfirðingum. Að þessu sinni er
það Margrét Þóróardóttir, sem býr
að Hávegi 21 á Siglufirði sem ætl-
ar að gefa okkur uppáhalds upp-
skriftir strákanna sinna. Hún sagði
að allt ítalskt væri borðað með
bestu lyst á hennar heimili en hún
á tvo unglingsstráka sem eru brjál-
aðir í alla pastarétti og því hafi
það ekki verið nein spuming um
hvaó hún sendi frá sér. Margrét
gefur okkur hér tvenns konar pa-
stauppskriftir, annars vegar með
pepperoni og hins vegar með tún-
fisk. Auk þess fáum við uppskrift
að tertu með marens og hazelnut-
kremi, sem Margrét kallar einfald-
lega góða tertu.
Pepperoni pasta
1 stór laukur
4 rif hvítlaukur
2 dósir tómatar
1 zucchiny grœnt
1 bréfpepperoni
2 grœnmetisteningar
picanta eftir smekk
pipar eftir smekk
Laukur og hvítlaukur svissað í ol-
íu, ekki brúnaó. Tómötunum hellt
saman við og látið malla í ca. 20
mín., þá er allt annað látið út í og
látió malla í 30 mín. Sjóðið einn
pakka af pasta, t.d. slaufur, sigtið
pastað og setjið í skál og hellið
pepperoni-sósunni yfir. Borið
frarn meó hvítlauksbrauói.
Túnfiskpasta
1 stór laukur
4 rif hvítlaukur
1 bréfsteinselja
200 gr. sveppir
I dós túnfiskur (í vatni)
1 dós tómatar
Laukur og hvítlaukur svissað í ol-
íu, ekki brúnað. Allt sett á pönnu
og látið malla í 30 mín., þá er 200
gr. af rjómaosti látið bráðna sam-
an við. Sjóðiö I pakka af pasta,
sigtið pastað og setjið í skál og
túnfisksósunni hellt yfir. Borið
fram með hvítlauksbrauði.
Góð terta
Efri botn
- marens:
3 eggjahvítur
180 gr púðursykur
Þeyta saman eggjahvítur og púð-
ursykur, alveg stíft. Setja í form
og strá möndlum og súkkulaói yfir
í forminu. Baka á neðstu grind í
Margrét Þórðardóttir frá Siglufirði býður upp á gómsæti.
ofni vió fremur lágan hita 100 -
150 C.
Neðri botn:
3 eggjarauður
> egg
80 gr sykur
2 msk hveiti
1 tsk lyftiduft
Þeytið saman egg og sykur og
blandið síðan hveiti og lyftidufti
saman við.
Krem:
Hazelnut chocolate spread
112 lítri rjómi
10 stk. makkarónukökur
heildós ferskjur
Samsetning
A neðri botnir.n er smurt þunnu
lagi af Hazelnut chocolate spread.
Þá er ferskjui.um raðað ofan á.
Rjóminn þeyttur og makkarónu-
kökurnar muldar saman við
rjómann, þetta sett á ferskjurnar.
Efri botninn settur ofan á. Best er
að láta tertuna standa minnst 8
klst í kæli áður en hún er borðuð.
Margrét kvaðst skora á Ásdísi
Gunnlaugsdóttur að koma með
uppskriftir í næsta Matarkrók en
hún býr á Laugarvegi 15 á Siglu-
firði. ÞÞ