Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.1995, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 1995
15
„Enduruppgötvun“
alþjóðasamstarfs
Það er þakkarvert að frjáls fé-
lagasamtök fá af og til hingað til
lands fyrirlesara úr hópi hug-
myndaauðugra fræðimanna, sem
þora að þræða nýjar brautir í
greiningu sinni á viðfangsefnun-
um, setja fram nýjar kenningar og
örva aðra til gagnrýni. í flokki
slíkra hugsuða er Christopher Co-
ker, lektor við London School of
Economics, sem Samtök um vest-
ræna samvinnu buðu okkur að
hlusta á 22. apríl sl.
Viðfangsefni fræðimannsins var:
„Gjáin, sem breikkar milli Banda-
ríkjanna og Evrórpu, og áhrif
hennar á tilvist Atlantshafsbanda-
lagsins."
Sú kenning Cokers ér álitamál,
að Bandaríkin séu að breytast úr
stórveldi í venjulegt ríki og að at-
hygli þeirra og áhugi beinist nú
KjaUaiinn
Dr. Hannes Jónsson
fyrrv. sendiherra
Efnahagsbandalög takmarkaðra landsvæða, eins og t.d. ESB, kynnu
smátt og smátt að verða úrelt og óþörf, segir m.a. í greininni.
„Havanaráðstefna SÞ 1947^48 náði ekki
þeim árangri að gera Alþjóðaviðskipta-
stofnun SÞ að veruleika. Nú hafa rúm-
lega 120 ríki sameinast um hana.“
vestur yfir Kyrrahafið en frá ríkj-
um Evrópu.
Eigi að síður var greining hans á
hinni alþjóðlegu þróun undanfarið
og kenningar hans allrar athygli
verðar. Þær eru líklegar til að auka
skilning á alþjóðamálum og milli-
ríkjasamskiptum sem stjórnast
hafa af gildum og hagsmunum
ríkja.
Hreyfiöfl alþjóðamála
Nýjar hugmyndir eru grunn-
hreyfiafl breytinga, en misjafnlega
örar breytingar eru einkennandi
fyrir alþjóðamál frá einu timabih
til annars. Dæmin um þetta er að
finna hvarvetna í atburðarás nú-
tíðar og fortíðar. Kenning Cokers
um þörf ríkja og bandalaga til að
„enduruppgötva" sig, móta sig upp
á nýtt, eflast vegna breyttra tíma
og þarfa, er trúverðug.
Coker dró þó ekki þá rökréttu
ályktun af greiningu sinni að land-
svæðasamtök ríkja, sem hefðu
horfið nýlega, eins og Sovétríkja-
sambandið, Warsjárbandalagið og
Sambandsríki Júgóslavíu, eða önn-
ur landsvæðasamtök, sem líklegt
vær að mundu riðlast vegna
breyttra aðstæðna, eins og t.d. ESB
og jafnvel NATO, kölluðu á að al-
þjóðasamfélagið „enduruppgötv-
aði“ sig og efldi, yfirtæki hlutverk
landsvæðasamtaka og endurskil-
greindi það í víðfeðmu alþjóðlegu
samhengi og samstarfi.
Alþjóða- fremur en
landsvæðahyggja
Árið 1994 geymir góða vísbend-
ingu um, að þessi þróun sé í gangi.
í apríl 1994 varð samkomulag um,
að Alþjóða viðskiptastofnunin
(WTO) skyldi reist á grunni GATT,
sem 23 ríki stofnuðu upphaflega
1948. WTO tók til starfa 1. janúar
1995. Havanaráðstefna SÞ 1947-48
náði ekki þeim árangri að gera Al-
þjóða viðskiptastofnun SÞ að veru-
leika. Nú hafa rúmlega 120 ríki
sameinast um hana. Nái hún til-
gangi sínum verða efnahagsbanda-
lög takmarkaðra landsvæða, eins
og t.d. ESB, smátt og smátt úrelt
og óþörf.
Á sama hátt gæti alþjóðasamfé-
lagið, SÞ og Öryggisráð þess, „end-
uruppgötvað" sig og hlutverk sitt.
Þá yrðu samtökin sá virki öryggis-
vörður friðar og framfara sem þeim
í upphafi var ætlað að verða.
Þessar hugmyndir eru veruleiki
í dag. Breytingar, sem á eftir gætu
komið, eru sumar skammt undan,
aðrar lengra fram í framtíðinni.
Skipan alþjóðamála frýs ekki föst
í klakahöll kyrrstöðu. Kall tímans
er alþjóðleg fremur en takmörkuð
landsvæðabundin samvinna ríkja í
sókn þeirra til varanlegs friðar og
framfara.
Hannes Jónsson
Hata Islendingar börn?
í Morgunblaðinu fyrr á þessu ári
birtist mikil grein eftir Kristínu
M. Baldursdóttur og nefndist
„Kjarnaijölskyldan í kreppu". Þar
er rætt um eina af máttarstoðum
samfélagsins, en furðulegt er hve
lítil viðbrögð hafa sést við um-
ræðuefninu. Ég vil þakka þessa
umfjöllun og reyna að vekja á
henni frekari athygli.
Fjandsamlegt börnum
Greinin sjálf hefst reyndar á
þessum orðum: „Þingheimur
stendur gjarnan á öndinni yfir
kvóta- og hvalamálum, stóriðju og
evrópsku efnhagssvæði, en sjaldan
hafa langar ræður verið haldnar
um málefni fjölskyldunnar í ísl.
þingsölum".
í grein þessari er vitnað í ýmsa
sem hafa í störfum komið nærri
málum fjölskyldunnar. Þeir eru
Sigrún Júlíusdóttir lektor, Högni
Óskarssosn geðlæknir, Baldur
Kristjánsson sálfr., sr. Þorvaldur
Karl Helgason og Ólafur Ólafsson-
landlæknir o.fl. Heimildin er bækl-
ingur útgefinn af landlækni og
nefnist: Mannvernd í velferðar-
þjóðfélagi.
Þama kemur m.a. fram eftirfar-
KjaUarinn
Jón Kjartansson
frá Pálmholti
form. Leigjendasamtakanna
andi: „Fjórðungur barna sjö ára og
yngri og 64% barna á aldrinum
7-12 ára ganga sjálfala á daginn"
og „feður smábarna vinna einum
vikudegi lengur en aðrir karlmenn
og 75% smábarnamæðra vinna ut-
an heimilis".
Einnig: „fjórðungur daglegrar
neyslu barna og unghnga kemur
frá söluskálum". Afleiðing: „Vitað
er að óöryggi, vanlíðan og van-
ræksla á bernskuárum á sinn þátt
í ráðvillu og óhamingju ungmenna.
Þetta getur birst í sjálfseyðileggj-
andi hegðun eða árásarhneigð og
orðið samfélaginu dýrkeypt".
í framhaldi: „Þegar rætt er í
fjölmiðlum um vandræðaunglinga,
eða sjúkdóma af völdum rangra
lífshátta, fær þjóðin nær undan-
tekningalaust að vita hversu mikið
þeir kosti samfélagið". Niðurstaða:
„íslenskt samfélag viröist, þegar
öllu er á botninn hvolft, nokkuð
tjandsamlegt börnum."
Félagsmálastofnun
fyrirtækjanna
Hér er því miður ekkert rúm til
að endurbirta greinina, en hana
má skoða frá ýmsum sjónarhorn-
um. Niðurstaða hennar er þó ein
og hún er þessi: Ráðamenn Islend-
inga hafa um langt skeið verið svo
uppteknir af að stjórna „undir-
stöðuatvinnuvegunum" að málefni
íjölskyldunnar hafa htt komist þar
að. Það er ekki út í bláinn þegar
samfélagið hefur verið nefnt „Fé-
lagsmálastofnun fyrirtækjanna".
Nú eru komnar til manns einar
2 til 3 kynslóðir sem farið hafa að
verulegu leyti á mis við eðhlegt
uppeldi, ekki síst vegna rangrar
stefnu í húsnæðismálum. Afleið-
ingarnar blasa við úti um allt sam-
félagið.
Jón Kjartansson
„Ráöamenn íslendinga hafa um langt
skeið verið svo uppteknir af að stjórna
„undirstöðuatvinnuvegunum“ að mál-
efni fjölskyldunnar hafa lítt komist þar
að.“
Breyting á vinnulöggjðfinni
Nauðsynlegt
„Leikreglur
um vinnu-
stöðvanir,
sem settar
voru meö lög-
um um stétt-
arfélög og
vinnudeilur
árið 1938,
voru miðaðar Jón Ma9núS30n, lö9.
við aðstæður Iræaingur VSI.
á almennum
vinnumarkaði þá. Á þessum tæp-
lega 60 árum hafa orðið slíkar
breytingar á vinnumarkaöinum
að óhjákvæmílegt er að endur-
skoða reglurnar með tilliti til
breyttra tima og aðstæðna.
Af hálfu talsmanna verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur gjarnan
verið lögö áhersla á að verkfalís-
rétturinn væri neyðarréttur, sem
væri ekki beitt fyrr en öll sund
væru Iokuð. Flest verkalýðsfélög
hafa haft þetta í heiðri en önnur
félög, og þá oft félög vellaunaðra
smáhópa, hafa farið ótæpflega
með þennan rétt.
Það þarf að auka ábyrgö samn-
ingsaðila á vinnumarkaðinmn á
gerð og samþykkt kjarasamninga
og torvelda smáhópum að fara
með verkföllum gegn þeirri
launastefnu sem heildarsamtök
vinnumarkaöarins marka. Tak-
marka þarf rétt smáhópa til að
lama starfsemi fjölmennra
vinnustaða og jafnvel loka land-
inu. Það er óeðhlegt að þegar jafn
alvarleg ákvörðun er tekin og að
boða verkfall að félagsmönnum
sé ekki gefinn kostur á því að
greiða atkvæði í almennri at-
kvæðagreiðslu um það hvort fara
eigi í verkfah, heldur sé ákvörðun
tekin af fámennum hópi félags-
manna, svokölluöu trúnaöar-
mannaráði.“
Vandasamt
„Endur-
skoðun á
vinnulöggjöf-
imú er hið
besta mál.
Engin löggjöf
er svo heilög
að hana megi
ekki endur-
skoða annað
slagið. Sam-
tök launa-
Bryndis Hlöóversdóttir,
lögfræöingur ASÍ.
fólks i landinu hafa líka verið fús
til þess að eiga þátt í slíkri vinnu
og vil ég minna á hóp sem fyrr-
verandi félagsmálaráðherra
skipaði tfl að skoða þessi mál. Sá
hópur hefur þegar komið saman
nokkrum sinnum og virtist mér
starfið ganga með ágætum. Það
kemur því á óvart aö sjá stefnuyf-
irlýsingu ríkisstjórnarinnar, þar
sem það er sett á oddinn að end-
urskoða vinnulöggjöfina.
Það er eitt sem mér þykir sér-
staklega varasamt í stefnuyfir-
lýsingunni en þar er þaö sagt
markmiðið að auka áhrif ein-
stakhnga í stéttarfélögum. Það er
ekki stjórnvalda að hlutast tfl um
innri málefni stéttarfélaga og get-
ur hreinlega talist brot á sara-
þykktum Alþjóðavinnumála-
skrifstofunnar, sem íslenska ríkð
er bundið af, en þar er lagt bann
við slíkri íhlutun.
Um vald fámeimra hópa tfl að
stööva atvinnustarfsemi er þaö
svo að viö búum við félagafrelsi
þannig að fólki er heimilt að
stofna stéttarfélög tfl stuðnings
kröfum sínum. Erfitt er að setja
reglur ura stærð hópa í þessu
sambandi án þess að ráðast að
félagafrelsinu sem er grundvall-
armannréttindi. Á dreifðum og
óvenju litlum vinnumarkaði, eins
og þeim íslenska, getur þetta ver-
ið sérstaklega vandasamt.“ -kaa