Þjóðviljinn - 22.09.1939, Blaðsíða 1

Tekst ad
híndra haekk-
un rafmagns-
verðsíns?
IV. ARGANGUB FÖSTUDAGUR 22. SEPT. 1939. 219. TÖLUBLAÐ
_______________________________—.........................—........--------------------------
Uppreisn geisar nm mesftalla Tókkóslivakin. Þýzka
nazlsftasftjórnin reynir að kæia nppreisnina i blóði
i - ’ 'V ' * ; .• ’ y* ‘
,Frclsíssiöðín' þýzha skoraðí í gær á Ausfurríkísmenn ad hcfja upprcísn
Aðalmálið á fundi bæjarstjórn-
ar í gær var tillaga bæjarráðs um
hækkun á rafmagnsverðinu. Björn
Bjarnason lagði eindregið til að
verðið yrði ekki hækkað, þrátt fyr
ir þann auknackostnað, er gengis-
fallið bakar Rafveitunni. Benti
hann á að yfirvofandi væri geysi-
leg hækkun á kolaverði ,auk þess
sem ástæður almennings leyfðu
ekki frekari hækkun. Ef vérðið
yrði hækkað nú, mundi það ekki
auka tekjur Rafmagnsveitunnar
eins, og tilætlunin væri, heldur
draga úr þeim, vegna minnkandi
kaupgetu fólksins.
Haraldur Guðmundsson lagði
fram tillögu um að hækka ekki
verð á rafmagni fyrst um sinn.
Framhald á 4. siðu.
EINKASKEYTI TIL ÞJOÐVILJANS. KHÖFN í GÆRKV
Uppreisn hefur brotizt út í Bæheimi, Mæri og Slóvakíu, og
virðist vera mjög víðtæk. Samkvæmt bre/.kum fregnum hólst upp-
reisnin um siðastliðna helgi með verkföllum í Prag og víðár.
Fjölmenn lögregla og herlið var sent gegn verkamönnum, en þeir
snerust til varnar og urðu af alvarlegar óeirðir, er breiddust út og
urðu að almennri uppreisn. .
Þýzka nazistastjórnin hefur beltt óskaplegri grimmd til að
bæla niður uppreisnina. Þúsundir manna hafa verið liandteknir og
mörg hundruð tékkneskir uppreisnarleiðtogar skotnir án dóms og
laga. - .éA --1
Þrátt fyrir kúgunarráðstafanir stjórnarinnar hefur ekki tekizt
að bæla niður uppreisnina.
„Frelsisstöðín”, hin leynilega útvarpsstöð Hitlersandstæðinga í
Þýzkalandi útvarpaði í dag eldheitu hvatningarávarpi til Austurrík-
ismanna, og skoraði á þá að rísa gegn Hitler og berjast við hlið
Tékka og Slóvaka gegn hinum. sanféiginlegu kúgurum.
Ávarpið endaði þannig:
„Sú stund náigast, að öll þýzka þjóðin rís gegn Hitler og af-
nemur ógnarstjórn nazismans. Niður með Hitler. Lifi liið frjálsa
Austurríki og hii: frjálsa Tékkóslóvakía! Lifi hið frjálsa þýzka lýð-
ræðisríki!”
Frelsisstöðin útvarpar reglu-
lega á bylgjulengdinni 29,8 m. kl.
21 (ísl. sumartimi) og á 40.9 m.
kl. 19.30, og auk þess á ýmsum
timum öðrum á sömu bylgjulengd-
um .
Undanfarnar vikur hefur þýzka
stjórnin hert mjög á undirokun
Tékka í Bæheimi og Mæri. Þúsund
um saman hafa tékkneskir verka-
menn verið fluttir nauðugir til
ýmsra staða í Þýzkalandi og látn-
ir vinna þar að virkjagerð og víg-
búnaði.
Þýzka stjórnin hefur rænt mat-
vælabirgðum frá Tékkum í stórum
stíl. Bændum hefur verið bannað
að selja kornuppskeru sína og
fyrirskipað að afhenda hinum naz-
istisku stjórnarvöldum mestan
hluta hennar.
Síðan styrjöldin hófst hefur ver
ið komið á sérstakri herskyldu
fyrir Tékka. Hafa verið myndað-
ar liðssveitir Tékka, er sendar
hafa verið til vígstöðvanna, vopn-
lausar. Þær eru hafðar til þess að
grafa skotgrafir, setja upp gadda-
Ríkíssfjórn og bankaklíkan
valda sykurskorfínum
Sykurskorturinn er orðið al-
.mennt umræóuetni manna í bæn-
um, sem von er. Afleiðingarnar af
pófitik ríkisstjórnarinnar eru með
sykurvandræðunum farnar að
bitna á almenningi. Alþýðan hef-
ur í hálft annað ár krafizt þess
fyrir munn fulltrúa sinna að gerð-
ar væru ráðstafanir tii að birgja
landið að nauðsynjavörum. Ríkis-
stjórnin hinsvegar breytti þveröf-
ugt. Hún vann að því eftir mætti
að hindra innflutning nauðsynja-
vara. Landsbankinn hindraði bein-
línis að sykur væri keyptur frá
Ifúba, með því að neita um gjald-
eyri. Það þarf því ekki langt að
leita til að finna hina seku. Um
það, hvort allir þessir háu herrar,
eru eins sykurlausir sjálfir og
þeir gera þjóðina, skal ekkert
sagt.
Þegar sykurseðlunum var út-
býtt, var þegar vitanlegt að næg-
ur sykur var ekki til. Það hefði að
minnsta kosti átt að klippa af
sykurseðla hjá þeim, sem gáfu
upp allmiklar birgðir. Það vekur
eftirtekt að birgðir á heimilum eru
helmingi meiri en sykur hjá heild-
sölum. Þetta var ekki gert. Þeim,
sem birgðir eiga og hafa peninga
til að kaupa, eru þarmeð gefin
forréttindi til að birgja sig enn
meira upp.
Leit hefur engin farið fram á
heimilum ennþá og ganga þó ýms-
ar sögur um bæinn um furðumikl-
ar birgðir hjá einstaklingum, Þess
um einstaklingum ætti sjálfum að
vera það kappsmál að leitað væri
hjá þeim, svo. þeir losnuðu við
ljótan grun, ef ósannur reyndist.
Þá er að athuga um smásölu-
vqrzlanirnar. Það er sjálfsagt að
leitað sé hjá kaupfélögum og kaup
mönnum, sem engan sykur segj-
ast hafa, svo almenningur geti
Framhald á 4. síðu.
Raiifli herinn i beiken
Pólskír líðsforíngjar reíðír Bretum
EINKASKEVTI frá möskva,
Herforingjaráð Iiauða hersins tilkynnir:
Að kveldi dags 20. sept. hafði Rauði herinn tekið á vald sitt
borgirnar Grodno og Stopim í Vestur-Hvítarússlandi og í Vestur-
Úkraínu borgirnar Kowel a>g Lemberg (Lwow).
I’rá 17:—-fiOi sept. hefur Raiiði liémid áfvoþnað {irjár pólskar
fótgönguliðssveitir, tvö riddaraliðsherfylki og auls þess fjölda
smærri hereininga.
Enn eru nákvæmar skýrslur eklii til um fanga og herfang, en
á þessum dögum hefur sovétherinn tekið til fanga um 60 þús pólska
hermenn og fyrirliða. Hin víggirtu svæði Wilna, Baranowitsi, Molo-
detschno og Sarno hafa fallið í hendur Rauða hersins með öllum
þeim hergagnabirgðum, er þar voru geymdar.
vírsgirðingar og hreinsa landsvæði
af sprengjum, er grafnar hafa
verið í jörðu.
Allar: þcssar harðstjórnarráð-
stafahir hafa aukið mjög á hatur
og uppreisnárhug Tékka.' Með-
ferðin ‘á Slóvökum héfur verið lít-
'ið betri, sjálfstæði þeirra ekki
nema iiafnið eitt, og SÍðan styrj-
öldin byrjaði hefur þýzka her-
stjórnin farið með Slóvakíu sem
þýzkt land.
Calinescu mjrrtor
KAUPMANNAH. I GÆRKV.
Calinescu .forsætisráðherra Rú-
meniu, var myrtur í gær á götu í
Búkarest, af meðlimum rúmenska
nazistaflokksins „Járnvarðarliðs-
ins”, Morðingjarnir voru hand-
teknir.
Carol konungur hélt þegar ráðu
neytisfund og valdi það nýjan for-
sætisráðherra úr sínum hópi.
Undanfarna daga hefur verið
stöðugur strauinur flóttamanna
yfir landamæri Litháens, eru það
flest hermenn, liðsforingjar, pólsk
ir aðalsmenn og skyldulið þeirra.
Pólsku liðsforingjarnir láta í
ljós ákafa gremju og óvild í garð
Breta, og ásaka þeir brezku stjóm
ina fyrir að hún hafi brugðizt
skuldbindingum sinum um hjálp
til Póllands.
FRÉTTARITARI
Esja kemurídagkl.9f.h.
Skipíd reyndísf ágxttega á fyrsfu ferð
sinní 04 gekk 12 mílur þrátf fyrír mótkyr
„Esja”, hið nýja skip Skipaútgerðar ríkisins var væntanieg
hingað í morgun kl. 8x/2 og leggst.við bryggju kl. 9. Skipið lagði af
stað hingað á sunnudaginn og var væntanleg liingað í gær. Af því
varð þó ekki af ástæðum ,er síðar greinir, og ekkert fréttist til
ferða skipSins fyrr en það kom undir Vestmannaeyjar í gær. Kom
skipið þangað síðari hluta dags í gær og hafði þar viðdvöl til kl. 12
á miðnætti að það lagði af stað til Iíeykjavíkur.
Tíðindamaður Þjóðviljans átti tal við Ásgeir Sigurðsson skip-
stjóra á Esju í gær, er skipið var í hafi sunnan við Vestmannaeyjar.
Skýrði hann svo frá för sinni.
Við lögðum af stað frá Álaborg
um hádegisbilið á sunnudaginn og
héldum sem núverandi leið liggur
norður með Noregi, unz við kom-
um á móts við Bergen. Tafði krók-
ur þessi okkur mjög, en hjá hon-
um varð elcki komizt vegna styrj-
aldarráðstafana.
Ferðin hefur gengið að óskum
og mér líkar hið bezta við skipið.
Veðui’ var að vísu ekki svo gott
sem skyldi, þar sem við hrepptum
mótvind alla leið frá Noregi, tafði
það ekki svo lítið, en Esja mun til
jafnaðar hafa gengið 12 mílur.
— - En urðuð þið ekki fyrir nein-
um hindrunum á leið ykkar?
Nei, það get ég ekki kallað
Þégar við vorum komnir norður
með Noregsströnd á móts við
Bergen, stefndum við út á haf. ö-
\ renfar heimsóknir fengum við
engar, nema ef telja skal það, að
brczk hernaðarflugvél kom aðvíc-
andi, er við vorum staddir nokkuð
f,.rir norðan Shetlandseyjar. Sveif
hún um hríð yfir skipinu, en hvarf
s\ o á brott. Við sluppum við allar
táfir, t. d. eins og þá að þurfa að
fara til brezkra hafna til skoðun-
ar,
Með skipinu eru 120 farþegar
og P'sýr eru allar fullar af vörunt
Megit magn þeirra er sement ■'g
rúgmjöl, auk ýmislegs annars'
varnings.
Getið hér ekki sagt okkur eitt-
hvað lieira um skipið og ágæti
þess ?
- Jú, rað væri ef til vill hre;t
Esju hiey])t af stokkunum.
en ég h-.ld að það sé bezt að bíla
með nánai: frásögn, unz við kom
um ti! T-eykjavíkur. Eg býst vió
að bé:' i<omið þá að skoða skipM
E:r'a er byggð hjá Aalborg
Væift A.s. í Aalborg, samkvæmt
samningi, er Undirritaður var í
Framhald á 4. síðu.