Þjóðviljinn - 14.11.1952, Blaðsíða 5

4) ÞJÓÐVILJINN — Eöstudagur 14. nóvember 1952
- Föstudagur 14. nóvember 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (5
JllÓOyiilINN
ötgefandi: Samelningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokurinn.
Rltstjórar: Magnús Kjartansson (áb.) Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Magnús Torfi Ólafsson,
Guðmundur Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritatjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig
19. — Simi 7500 (3 línur).
Áskrlftarverð kr. 18 á mánuði I Reykjavik og nágrenni; kr. 16
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. etntakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
__________________________________________________✓
Fjárhagsráð og fiokkar þess
Þao tókst óhönduglega er forsætisráðherra Framsókn-
ar og Jóhann Hafstein tóku að sér vörn á Alþingi fyrir
hneyksli fjárhagsráðs í smáíbúðamálinu. Það er skiljan-
legt að þessir tveir þingmenn telji sér skylt að verja
fjárhagsráð, að sjálfsögðu ber ríkistsjórnin og flokkar
liennar, Sjálfstæðisflokkurinn og Framsókn, alla og skil-
yrðislausa ábyrgð á störfum fjárhagsráðs, ríkisstjórnin
er ekki einungis samsek ráðinu um óhæfuverk þess held-
ur á hún, og aðrar stjórnir þessara flokka undanfarið,
frurnkvæðið að óþrifaverkum ráðsins.
Eir.okunarfjötrar fjárhagsráðs eru orðnir svo hataðir
af aimenningi á íslandi, að fólk er farið að telja lögbrot
gegn þeim sjálfsagöan hlut, sagði Einar Olgeirsson, og
þetta er sízt .ofmælt. Þegar Jóhann Hafstein var að burð-
ast. við að þakka Sjálfstæðisflokknum að tekizt hefur meö
smá’búðunum að losa nokkuð um einokunarfjötrana í
byggingarmálum, var honum bent á að það sem unnizt
hefur er fyrst og fremst að þakka baráttu Sósíalista-
flokksins gegn einokunarkerfinu, það er sósialistum að
þakka að þjóðin sér nú fjárhagsráð sem þá svívirðilegu
einokunarstofnun sem það er. Steingrímur Steinþórs-
son og aðrir úr innsta hring stjórnarflokkanna eru nú
orðnir logandi hræddir um að þeim takist ekki að kenna
fjárhagsráði klækina, að fólkiö sem orðið er svo sjáandi
að það sér fjárhagsráð án blekkingarspjaranna, muni
einnig sjá að ríkisstjórnin og flokkar hennar, Sjálfstæð-
isflokkur og Framsóknarflokkur, eru heldur ekki í neinu
nema nýju fötunum keisarans. Það eru þeir sem hafa
komið á og viðhaldið einokunar- og haftafargani fjár-
hagsráðs. Það eru þeir sem hafa innleitt betli- og ölmusu-
stefnu í stað sjálfsbjargar-ognýsköpunarstefnu sósíalista.
Og á þsim forsendum hlýtur þjóðin aö dæma þá.
Glefs Morgunblaðsins
Sú unga kynslóð sem um þessar mundir er að ganga
út í h'fsbaráttuna og taka upp störf feðra sinna i' íslenzkri
verkalýðshreyfingu þekkir af eölilegum ástæðum minna
er skyldi til þeirrar miklu sögu sem liggur að baki þeim
margvíslegu ávinningum sem verkalýðsstéttin hefur með
þrautseigri og fórnfúsri baráttu aflað sér í margra ára
og jafnvel áratuga harðvítugri baráttu við atvinnurek-
endur og auðmannastétt landsins. En þessa sögu þarf
verkalýðsæskan að þekkja sem bezt til þess að kunna
skil á því hvað hún hefur að verja, og læra jafnframt
tökin á því að skipuleggja og stjórna sókn verkalýðsstétt-
arinnar til nýrra og stærri sigra í nútíð og framtíð. Þess-
vegna er fræðslu- og uppeldisstarfið einn veigamesti þátt-
urinn í því margþætta starfi sem verkalýðsfélögin þurfa
að inna af hendi ef vel á að fara.
Dagsbrún hefur gengizt fyrir fræðslu- og málfunda-
starfí fyrir unga verkamenn í félaginu undanfarna vet-
ur. Þetta hefur vakið nýjan áhuga hjá mörgum ungum
verkamönnum sem sótt hafa fræðslu og kunnáttu í fé-
lagsslarfi til málfunda- og fræöslufélags síns. En svo
undarlegaf ?) bregöur við, að þegar þstta félagsstarf
ungra verkamanna er að hefjast 1 byrjun yfirstandandi
vetrar rýkur blaö atvinnurekenda, Morgunblaðið, upp
meö stóryrðum og offorsi og varar unga Dagsbrúnar-
menn ákaft við að taka þátt í þessu starfi.
Menntandi félagslíf og aukin þekking ungra verka-
manna á viöfangsefnum og sögu verkalýðsbaráttunnar
er að sjálfsögðu eitur í beinum þeirrar yfirstéttar sem
Morgunblaðið þjónar. Hugsjón hennar er að verkalýður-
inn sc óupplýstur cg fákunnand! í félagslegum efnum.
Með því móti telur Morgunblaðsliðið sig geta vænzt þess
að verkamenn og annað alþýöufólk verði auðginnt her-
fang sundrungariðju auðvaldsagentanna og þeirrar
hlekkingastarfsemi ssm þeim er falið að inna af hendi.
Það er ástæðan til þess að þessi varðhundur atvinnurek-
enda og afturhalds trylltist og glefsaði til ungra Dags-
brúrarmanna um leið og þeir hófu félagsstarfið í vetur.
En ungir Dagsbrúnarmenn láta ekki glefs og illyrði
Morgunblaðsins á sig fá. Þeir vita hverjum það hefur
þjónað frá upphafi og að það mun aldrei bregðast þsim
trúneöi sem því er sýndur af arðránsstétt þjóðfélagsins.
Útvarpsrabb
BM skrifar: Þann vetur, sem
Helgi Hjörvar las skáldsög-
una Bör Börson í útvarpið,
var sagt að mjög hefði úr að-
sókn að kvikmyndahúsum og
kaffihúsum dregið þau kvöld
sem sagan var lesin. Unga
fólkið kaus fremur að sitja
heima og hlusta á söguna;
var horttveggja að sagan var
sprenghlægileg, þó bókmennta
gildi hennar væri lítið, og
Helgi flutti hana ágætlega. Ef
útvarpsráði tækist að finna
útvarpsefni, sem héldi ung-
lingum heima á kvöldin, frem-
ur en nú er væri það mjög
mikilsvert. Miklir peningar
myndu sparast sem annars
fara, í kaffihúsasetur, bíla og
lélegar kvikmyndir, amerísk-
ar, sem skipa öndvegi í kvik-
myndahúsunum hér. Flestum
ber saman um, að þær séu
nauðaómerkilegar og margar
siðspillandi
unglingum.
og hættulegar
EKIH er ég hrifinn af út-
varpssögunni „Mannraun“ enn
sem komið er, má vera að
seinni hlutinn verði betri. —
Flutningurinn er mjög skýr,
enda er Ragnar skólastjóri
vinsæll útyarpsmaður. — Frú
Ragnheiður Hafstein hefur
mjög fagra rödd og flutning-
ur hennar á sögunni „Désirée"
skemmtilegur. Væri það ávinn-
ingur að hún læsi fleiri sög-
ur, eða aðrar konur henni
jafnsnjaliar.
TJtvarpsögurnar þyrfti mjög
að vanda, enda ætti að vera
úr nógu að velja úr heims-
bókmenntunum, taka ætti
fremur íslenzkar sögur en lé-
legar útlendar. Mörg perlan
er í hinum auðugu söfnum
íslenzkra þjóðsagna; færi vel
á því að þjóðsögurnar væru
lesnar við og við.
ÞÁ vildi ég að aftur væri tek-
inn upp lestur fornsagna, sem
illu heilli var hætt. Útvarps-
dagskráin 4. nóv. var ágæt.
Er þar fyrst að telja útvarp
frá Þjóðleikhúsinu þar sem
sinfóníuhljómsveitin lék undir
stjórn Róberts Ottósonar með
einleik hins unga sellósnillings
Erlings Blöndal Bengtson. Á
útvarpsráð skilið þökk fyrir
að gefa þeim, sem heima sátu
völ á að hlýða á svo göfuga
tónlist. Upplestur Finnborgar
Örnólfsdóttur úr ljóðum
Magnúsar Stefánssonar (höf-
undarnafn Örn Arnar), var
einkar hugnæmur. Hún hefur
fallega rödd og mjög skýra.
Þátturinn „Undir ljúfum lög-
um“ undir stjórn Carls Billich
var mjög góður. Austurlenzku
lögin voru fögur og sérkenni-
leg.
AÐ meaningu okkar steðjar
nú mikil hætta. Langvinn her-
Framh. á 2. síðu
Um
og annaS
Bókmenntalegt eiliheimili mifflungsmanna
úthlutar verðíaunum
a
lANS KIRK skrifaði á
sunnudaginn grein í Land og Folk
um úthlutun bókmenntaverðlauna
Nóbels. Hann kemst m.a. svo að
orði: De Aderton, sænsku ö.’d-
ungunum átján hefur verið tyllt í
bakháa hægindastólana, gráum
fyrir myglu og mosavöxnum í
fullum einkennisklæðum og með
korða við hlið, þótt hækjur og
heyrnartól hefðu átt betur við
þá. Og enn einu sinni hafa þeir
muldrað sig saman um hver skyldi
hljóta bókmenntaverðlaun Nóbels,
og einsog við mátti búast, varð
einnig í ár afturhaldsskriffinni
fyrir valinu, Francois Mauriac.
u,
#M ritverk Mauriacs er
aðeins það eitt að segja, að þau
bera með sér alla þá bölsýni og
lífshatur, sem hægt er að krefj-
ast. Maðurinn er óhrein skepna,
öll fjölskyldubönd eru viðbjóður,
hjónaband og ástin yfirleitt brunn-
ur illsku og spillingar. Manni
fannst þegar André Gide voru
veitt verðlaunin fyrir nokkrum
árum, að De Aderton mundi ekki
heppnast að finna rithöfund, sem
væri afturhaldssamari og sjúk-
legri en hann. En það var sem-
sagt hægt. Með Mauriac er skerf-
ið stigið út í fúlustu katólsku.
W ERK þeirra dæma þá.
Hið mikla skáld Svíþjóðar August
Strindberg fékk aldrei nóbelsverð-
launin, af því að öldungunum
þótti líferni hans og skoðanir
ósiðlegar. Gorkís hafði sænska aka-
demían ekki heyrt getið meðan
tími var til, heldur tók þann
kost að veita hálfgleymdum rúss-
neskum flóttahöfundi Búnín verð-
launin. Lítilfjörlegt ítalskt ljóð-
skáld Grazia Deiedda fékk þau,
svo komizt væri hjá að móðga
Mússólíni, sem þá var mikill
stjórnmáiaskörungur. Og svo
komu öldungarnir sér í mjúkinn
hjá Bandarikjunum með því að
veita Peari S. Buck verðlaunin
1938.
s
AGT er að i ár hafi
orustan staðið milli Mauriacs ogí
Churchijls, sem ætlunin var að
verðlauna fyrir æviminningar
hans, sennilega út frá því sjón-
armiði, að þær séu meiri skáld-
skapur en sagnfræði. Það virð-
ist sem á síðustu stundu hafi
verið reynt að komast hjá að
afhjúpa stjórnmálaeðli verðlaun-
anna. Þess vegna var munka-
kuflinn valinn i stað stríðsmanns-
rAÐ væri engin ástæða
til að gera veður útaf þessu bók-
menntalega elliheimili eða þeim
mönnum sem öldungarnir vilja
heiðra, ef því væri ekki þannig
háttað, að De Aderton hefur af
einhverri óráð-
inni ástæðu
tekizt að vinna
sér töluverða
frægð. 1 mörg-
um löndum | ■'Jrf
hafa menn ekki
aðstæðu til að
gruna, að þess-
ir átján menn
eru yfirleitt a’-
gerir miðlungs-
menn, sem ekk
ert matk er r
Nexo takandi hverj-
um um sig og sænska aka
demían er aðeins litilfjörleg eft-
irlíking á þeirri frönsku, stofit:
uð til dýrðar sænsku kon
ungsættinni á tíma, þegar smá-
furstar Evrópu fengu bæði hár-
koilutízku sína og bókmennta
uppátæki frá Versailles. Þessir
átján menn eiga enga meiri stoð
i andlegu lífi nútímans en ti!-
viljunarkenndur hópur umferðar-
salá á járnbrautarstöðinni í
Imngá.
Poi.ITIKEN þótti „und-
arlegt (árið 1950), að hvorki Mar-
tin Andersen Nexo eða Halldór
Laxness virðist álitinn verðugur".
Það er sennilegt, að biaðið skilji
í dag, hvers vegna þessir miklu
Norðurlandahöfundar eiga ekki
upp á pallborð-
ið hjá De Ad-
grton. Martin
Andersen Nexa
er sennilega
einn af þeim
sárafáu rithöf-
undum, . sem
lesinn er um
gervailan heim,
og varla er
hægt að deiia
um bókmennta-
legt gildi verka
Nexo er vinur
meira að segja
gamall og tryggur vinur, sem
hefur ekki einsog sumir aðrir —
ekki sízt á ritstjórn Politikens —•
látið bylgjugang stjórnmálanna
hafa áhrif á sig. Og á mjög svip-
aðah hátt víkUV þe'sáu við með
Haildór Laxness. Hann hefur ekki
heldur farið í felur með skoðanir
sínar, maður veit hvar hann
stendur. Báðir þessir rithöfundar
mundu ef þeir byggju í Banda-
rikjunum hafa verið ákærðir fyrir
óameriska starfsemi, og þessir
sænsku bókmenntakramarar eru
varir um sig og vilja ekki eiga
áminningu á hættu. Korðar þeirra
ei-u aðeins stáss, og ekki ætlazt
til að með þeim sé barizt.
Halldor Laxness
hans; — En
Sovétríkjanna,
ÁrniPáIsson
prófessor
13. sept. 1878 — 7. nóv. 1952
IN MEMORIAM
ÚR HÚSAFELLSSKÓGI, MÁLVERK EFTIR ÁSGRÍM JÓNSSON
SNORRI HJARTARSON:
ca!n Isgríms
■ Hver er sá - er gat
af göfuglyndum
æðri gjöf —?
11. nóvember 1952. Skammur
dagur og dimmt í lofti, útlit-
ið sérkennasnautt að morgni og
ólíklegt að nokkum hafi dreymt
fyrir stórum tíðindum og þó
sízt góðum. En í dag hefur
gerzt ævintýr, okkur er gefin
gjöf, við erum einum helgum
dómi ríkari en við vorum í gær.
Og íslenzk þjóð mui minnast
þessa dags, bjarmann af hon-
um mun leggja fram um aldir.
Svo dýr er þessi gjöf, svo stór
er gefandinn.
Við vissum það reyndar allt-
af að við áttum Ásgrím Jóns-
son, enginn listamaður er
tengdur sterkari böndum landi
sínu og þjóð. Frá upphafi veg-
ar hefur landið sjálft og fólk-
ið í landinu, saga þess, þjóðtrú
og lífsbarátta verið efniviður-
inn í verkum hans, á þeim
trausta grunni hefur hann reist
þá höll íslenzkrar snilldar og
fegurðar sem er ævistarf hans,
hver steinn er bi’otinn úr þvi
litríka bergi. Hvað það starf
hefur kostað af viljaþreki,
sjálfsfóm og þrotlausri önn,
því getur okkur ekki nema ór-
að fyrir sem nú njótum verk-
anna, þökkum meistaranum. I
meir en hálfa öld höfum við
alizt upp við myndir hans,
komizt í snertingu við þær á
einhvern hátt þrátt fyrir erf-
iðar aðstæður, og þó fæstir geri
sér það eins Ijóst og skyldi þá
hefur hann mótað fegurðar-
skynjun okkar, sem augu höf-
um að sjá, í ríkara mæ!i en
nokkur listamaður annar, auðg-
að hana og skýrt og sýnt okk-
ur heiminn í kringum okkur í
nýju og glöðu ljósi. List lians
er löngu orðin sterkur þáttur
og frjór í íslenzkri menningu,
orðin hlnti af okkur sjálfum,
samrunnin því sem fegurst
er og bezt í vitund manns, eitt
með landinu eins og hann
kenndi okkur að sjá það og
unna því, í gróanda vorsins, í
litskrúði haustsins. Og nú hefur
hann hniginn á efri ár, en
þó ungur og starfsglaður sem
fyrr þrátt fyrir löng og þung-
bær veikindi, gefið okkur eftir
sinn dag allt sem hann á og
er þar á meðal meginið af
beztu myndum hans, sem hann
hefur safnað áratugum saman
í þessum tilgangi einum. Nú
er bað tryggt að þessi verk
verða ekki reidd á torg að
honum látnum, verða ekki
möngurum að bráð eins og svo
fjölmörg ómetanleg verðmæti
önnur fyrr og síðar, heldur
komið fyrir á einum stað þar
sem aldir og óbornir geta leit
að þeirra og notið, ævarandi
eign íslenzkrar þjóðar. Þetta
stórbrotna örlæti er rökrétt
framhald af starfi og lífi Ás-
gríms, alla tið hefur hann
gefið á báðar hendur og ,ekkí
hirt um önnur laun en þau,
að fá að helga list sinni hverja
vinnubjarta stund. Fegurri gjöf
höfum við ekki hlotið og held-
ur enga sem gefin var af skírri
drenglund né heilli hug.
En nú er eftir okkar hlutur.
Það fylgir því mikil ábyrgð
og ströng skyldukvöð að taka
við slíkri gjöf. Af hálfu Ás-
gríms er hún engum skilyrð-
um bundin, engri kvöð í þá
átt að reist verði yfir myndir
hans sérstakt hús, Ásgríms-
safn, sem þó gæti virzt hin
sjálfsagða lausn málsins; nei,
hann lætur aðeins í ljós þá
ósk að gjöf hans megi verða
til að hraða framkvæmd þess
mikla menningarmáls, að reist
verði hér almennt listasafn, eg
verði þá myndum hans búinn
þar staður. Ekkert lýsir mann-
inum betur, hógværð hans og
veglyndi. Ef við getum ekki
orðið við þessari ósk hans og
gert það sem við erum umkom-
in til að slíkt hús megi rísa
eins iljótt og vel og frekast
er Linnt, þá erum við ekki
verðug slíkrar gjafar, ekki
verðug þess að eiga slíkan
mann. Og því ljúfari ætti okk-
ur að vera að vinna að þessu
marki sem við vitum að bað er
í þágu íslenzkrar menningar í
nútíð og framtíð. List Ás-
gríms hefur þegar unnið hlut-
verk sem ekki verður metið en
áhrif hennar munu enn magn-
ast með nýjum kynslóðum, sem
eiga greiðari aðgang að mynd-
unum en við sem nú lifum höf-
Framhald á 2. síðu.
Þegar mér barst andláts-
fregn Árna Pálssonar prófess-
ors, datt mér í hug lítið, löngu
liðið atvik. Það var á Jóns-
messukvöld fyrir 15 árum. að
við Árni vorum báðir staddir
í Kaupmannahöfn. Borgin var
klædd sinni björtustu hásum-
arsdýrð, að eyrum okkar barst
ljóð Draclimanns um dýrling
dagsins, er ungir menn renndu
bátum sínum eftir síkjunum.
Ég lief nú með öllu gleymt út
af hverju það spannst, en ég
sagði við Árna: Ég skal segja
frá því í erfimælunum um þig!
Mér er það líka úr minni liðið,
hvað það var, sem ég þóttist
ætla að .geta í erfiminningunni
um hann.
Árni Pálsson leit snöggt til
mín. og svaraði: Ég á nú eftir
að skrifa erfimælin um þig og
alla þína jafnaldra !
Satt að segja þótti mér þá
ekki ólíklegt, að Árni Pálsson
yrði sannspár, því að á þeirri
stundu var hann með slíku yfir-
bragði, að ekkert virtist honiim
fjær en feigðin, og trúlegast,
að hann mumdi standa kvikur
og heill yfir moldum mínum og
minnar kynslóðar. En hann
fékk ekki efnt þetta heit — og
ég raunar ekki heldur loforð
mitt.
Áfhi Pálsson varð rúmlega
74 ára gamall. Hann var úr
flokki hinnar oftnefndu alda-
mótakynslóðar, er Tagði fram
viðinn og telgdi stoðirnar í ís-
land nútímans. Hann lifði
undratíma Islandssögunnar,
er þjóðin flutti úr kaldri sveita-
baðstofu 19. aldar í hVerahituð
og raflýst híbýli hinnar 20. Oft
minntist Árni þessara um-
skipta, þessarar byltingar, sem
gerzt hafði í lífsháttum Islend-
inga um ævidaga hans. En þó
skipaði Ámi Pálsson sérstæðan
sess á bekkjum þessarar kyn-
slóðar.
Hann varð stúdent árið 1897,
þá ekki fullra 19 vetra, og sigldi
samsumars til Kaupmanna-
hafnar og lagði stund á sögu
við háskólann. Þegar Islending-
ar líta um öxl tii aldamótanna,
minnast hinna björtu vona og
stóru drauma, er þjóðina
dreymdi, þá gleymist þeim oft,
að þeir voru nálega einir um
þessa vonglöðu bjartsýni. I Ev-
rópu voru aldarlokin mörkuð
En þrátt fyrir Brandesar-
dýrkun sína lenti Árni Pálsson
í úfgogi þeirrar hreyfingar, er
meistarinn hafði vakið. Hið ev-
rópska bölsýni aldamótanna
náði föstum tökum á hon-
um og markaði hann alla ævi
síðan. Viðburðir 20. aldar urðu
enn til að auka þessa svart-
sýni, því meir sem syrti að, því
skyggnari varð Árni á bresti
mannlífsins, því sannfærðari
varð hann um, að vantrúin á
þau verðmæti, er 19 öldin hafði
undir lokin sagt upp trú og
hollustu, væri veruleikanum
ÁRNI PÁLSSON
samkvæm. „Ég trúi ekki á
mannkyTiið!“ varð honum oft
á orði á síðari árum, og stund-
um titlaði hann þetta æðsta
sköpunarverk jarðarinnar
„nmnnpakkið“, ef þannig lá á
honum. Ég hygg, að þetta böl-
sýni á- manninn og framtíð
hans, vantrúin á siðgæðismátt
mannanna ,hafi verið einn rík-
asti þátturinn í lífsskoðun Árna
Pálssonar og mótað mest lund
hans. Að þessu leyti beið Árni
Pálsson sögulegt skipbrot með
allri stéitt sinni — hinni borg-
aralegu menntamannastétt.
En hölsýni Árna Pálssonar
varð aldrei að andlegum kveif-
arskap, ekkert var honum fjær
en volið. Aldrei fékkst hann til
að lúta hinum ódýru skurðgoð-
um sem reist voru ölturu við
þjóðveg 20. aldar. Hann gat
orðið bölsýnn að lífsskoðun, en
í honum bjó frumefldur lífs-
þorsti renesansemannsins,
stoltur, heiðinn húmanismi, sem
aldrei sleppti frumburðarrétti
1 bræði sinni og til að afhjúpa fáfræði
Hodsja Nasreddíns talaði Hússein Húslía
lengi um stöður stjarnanna. Hodsja Nas-
reddín hiýddi á hann með eftirtekt og
reyndi að leggja sér sem f’est á minnið
til að geta talað af því meiri myndugieika
við emírinn í návist vitringsins,
Ó, þú fáfræðingur, þú sonur, sonarsonur,
sonarsonarsonur fáfræðinnar! hélt sá gamii
áfram. Þú veizt ekki einusinni að nú er
19. stig tunglsins, nefnt Asjúala og hefst
í merki bogmannsins. Örlög manna ráð-
ast einungis i þesau merkt og hvergi ann-
arstaðar....
.... það stendur útþrykkilega í bók vitr-
ingsins Síhabaidinmamúdibnkaradsa. Hod-
sja Nasreddín 'agði á sig hið erfiða nafn:
Á morgun Skal ég standa vitringana að því
að þekkja ekki þessa bók og láta þá
•þannig skjálfa af ótta fyrir vizku minni.
ándlegri hnignun. Hin ferska
bláeygða bjartsýni aldarinnar
var sem óðast að víkja fyrir
vaxandi bölsýni. 1 Danmörku
hafði jafnvel hinn mikli for-
ystumaður í heimi andans,
Georg Brandes, kastað sjálfur
þeirri trú, er hann hafði boðað
af mestum funa þremur ára-
tugum áður: trúnni á hinar
endalausu framfarir, trúnni á
„sigur sannleikans”. Hann var
einmana og liðfár í ættlandi
síru — hershöfðingi með her
sinn tvístráðan, fiúinn eða fall-
inn. Brandes játaði sjálfur, að
hann ætti fáa vini aðra en ís-
lenzka stúdenta, og Árni Páls-
’son var einn í hópi þeirra að-
dáenda, sem mátu hann mest.
Hann sagði mér að ungur
stúdent hefði hann elt Brandes
1 húsi okrarans Tsjafars stóðu 12 inn- ^ götu. Hinir akademísku ÍS-
sig’aðar krukkur fullar af gulli, en hann lenzku sveitapiltar yoru enn
var áíjaður að eignast 20. En honum varð ,, ..
ekki svo velktir í koldum sio
æ erfiðara að na tokum a nyjum fornar- 1 , , ,
lömbum, enda höfðu öriögin hagað. því Ufsins, að þeir mættu ekkl
þannig að þorparaskapurinn skein út úr kenna ylinn af hinum gamla
honum. lifsjátandi boðakap Brandesar.
lífsþreytu og að sumu leyti mannsxns: að maðurinn er
mælikvarði allra hluta.
Það mun vera. margra mál,
að lífsverk Árna Pálssonar hafi
ekki verið í réttu hlutfalli við
hæfileika hans. Satt er það, að
rit hans, mæld í álnum og pund-
um, eru ekki mikil að vöxtum.
Til mun vera margt óprentað
eftir hann, sem hann fékk ekki
unnið úr að fullu, en vantífýsi
hans var svo mikil, að hann
mátti ekki til þess hugsa, að
neitt kæmi á prent eftir hann,
er honum þætti ekki fuilunnið.
Virðing hans fyrir rituðu máli
var nálega takmarkalaus. Feg-
urðartilfinning hans var ákaf-
lega næm, en hvergi var hún
oæmari en frammi fyrir orðlist-
inni. Þar gerði hann hinar
ströngustu kröfur og við engan
var hann strangari en sjálfan
sig. Islenzkan var honum svo
hjartfólgin, áð svo var sem
haan kenndi líkamlegs síots-
auka, er henni var misboðið.
Framhald á 7. síðu . -jj