Þjóðviljinn - 07.08.1953, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 07.08.1953, Blaðsíða 7
Um þessar mundir voru íbú- ar Reykjavíkur 5 þúsUnd tals- ins. Míðbærinn var miðstöð verzlunar. í vesturbænum voru hús og bæir útvegsmanna og luppsátur með öllum fjörum, en í austurbænum var byggðin að tevgja sig inn með Laugaveg- dnum og uppeftir Þingholtun- Um. Þar var margt nýstárlegt að sjá fyrir Þann, er í fyrsta sinn kom utan af landsbyggðinni, eins og Magnús, jafnvel þótt hann hefði komið í annan stærsta bæ landsins, en það var ísafjörður þá með rúmlega 1000 . manns. Þó var ekki efst í huga hans að svo stöddu að skoða bæinn. ftann þurfti fyrst að kynnast því umhverfi, sem var hans fyrirheitna land til lífsfram- dráttar og atvinnu. Hann hélt því strax inn í skósmíðastofu Hafns frá Norðurbergi og heils- aði hinum væntanlega. hús- þónda. Þegar hann opnaðiv gaus á móti honum þessi sérkennilega þunga stígvélalykt', sem hann hafði raunar h.aft í þeffærun- um frá því það kom fyrst til tals, að hann færi suður að læra skósmíði. Þarna voru að verki nokkrir menn snöggklæddir með bold- angs svuntuleppa framan á sér og börðu og ristu leður og plukkuðu sóla. Þeir voru kátir og buðu nýja lærlinginn vel- kominn. Það var laugardagur og glatt í mannskapnum, en fóik kom inn og beið eftir skónum sínum meðan verið var að ileggja síðustu hönd á við- gerðina. — Þú hvílir þig nú í dag, sagði Rafn, — á mánudaginn er bezt að þú komir hingað og byrjir. Hann Sigurbjörn er viss með að vera þér eitthvað til skemmtunar á morgun og ganga með þér um bæinn. — Það skal ég með ánægju gera, sagði ungur piltur föl- leitur, sem reis þar úr sæti og xétti honum höndina. — Eg heiti Sigurbjöm Sveinsson og er að norðan. Við skulum hitt- ast á morgun, þegar við erum búnir að borða, — kannski við förum í kirkju. — Það gaeti verið gaman, þakka bér fyrir það, sagði Magnús, En þegar hann sneri út úr skósmiðastofunni var hann í þungum þönkum. Honum hafði við fyrstu sýn litizt svo á vinnu brögðin, að allt væri hér þreyt- andi og gengi með svo miklum hraða og snöggum viðbrögðum, er yrði honum um megn. Hon- um leið illa eftir ferðavoíkið, og hafði þjáningar fyrir brjóst- inu. Og allt virtist á hverfanda hveli, jafnvel fastalandið rugg- aði undir fótum hans, svo að hann tók að örvænta um hag sinn og andvarpaði: — Það er sárgrætilegt að hafa mikla hæfi leika til -lífs og sálar, en geta ekki neytt þeirra. Ég vildi guði mínum, algóðum himinsins kon- ungi, þóknaðist að opna svo sinn hjálparveg mér á óvart, að ég kæmist áfram, mér og öðrum til gagns og ánægju, en guði siálfum til dýrðar. Það var gott veður og þeir gen.gu víða um bæinn. Sigur- bjöm benti honum á söguleg hús og markverða staði. Þama var t. d. Alþingishúsið, sem var - byg.gt fyrir 12 eða 13 árum, og r.'.wiw.i •PöatudagTH- 7.~ágúsfe-1953 —- ÞJÓÐVH-JINN — (7 fullgildir skósmiðir, auk Rafns, . Eftir skamma umhugsun fimmti var lærlingurinn Sigur- mælti Magnús fram vásu um Gunnar M. Magnúss: Kaflar úr riti Gunnars M. Magnúss um Magnús Hj. Magnússon, er út kemur á þessu ári í til- efni af áttræðisafmæli Magnúsar. — (Hér segir frá fyrstu kynnum Magnúsar og Sigurbjöms Sveinssonar skálds; þeir urðu frá þeirri stundu elskulegir vinir. Magnús var kominn, eftir !3eið- sögn Davíðs Schevings læknis, vestan af Earða- strönd til að hefia skósmíðanám í höfuðstaðnum). björn, en Magnús fyllti hálfu tylftina, og velkominn! Honum var fenginn staður innarlega við borð, 'skammt frá glugga. Þar á borðinu voru ýmis áhöld, beinir hnifar og íbognir hnífar með skinnvari fram að egg, einnig smáhamrar. Leðurpjötlur voru þar, nálar og gam, dósir og annað smálegt, ,atík stígvéla, sem biðu aðgerða. Honum Var sagt, að í fyrstu skyldi hann kynnast verkfær- unum og .athuga vinnubrögðin hjá piltunum, síðan var honum fengið verk í hönd. Hann var sannarlega ekki vel upplagður til vinnunnar. Hann spurði og spurði og fékk greið svör, en Kristján og var hann þar nefnd ur heiðursmaður og hrókuh fagn aðar. Var að þessu gerður hinn bezti rómur, og áður en dagur leið hafði annar félaginn, Krist- inm að nafni, einnig fengið vísu í sinn hlut frá Magnúsi. En . þrátt fyrir þessa . upp- styttu í drunga dagsins, gekk Magnús að kvöldi mjög angur- vær til hvílu. Þetta var reynslu dagur. Það var mánudagur, og ekki var það til neinna heilla. Á þriðjudagiun vann hann í virinustofunni, einnig á miðviku daginn og fimmtudaginn. En þann dag gafst hann upp og sagði Rafni frá því, að sér væri ókleift að halda það leng- var með hugann við. annað, og ur út að. sitja við,þessa ..y.innu, dómkirkjan, sem var nú orðin 50 ára eða meira. Og uppi á brekkunni stóð Latínuskólinn, ,sem einnig v.ar hálfrar aldar gamall, senni,lega stærsta hús landsins. Svo gengu Þeir upp að Skóla- vörðimni og. nutu þess að sjá vítt um. Sigurbjörn þekkti nokk ur kennileiti bæði á Reykja- nesfjallgarðinum og norður um og sagði Magnúsi þau. — Þarna í suðri er Keilir- ' inn, þessi bládökka strýta þeirra á Suðurnesjunum, sagði hann, — en svo er Esjan hérna gegnt honum í norður. Það hafa margir staðið hér og horft á þessi fjöll til skiptis, — það er alltaf farið með útlendingana hingað til þess að sýna þeim fjallahringinn. — Því trúi ég, sagði Magnús. — Mér dettur nú í hug það, sem hann Bjami Thorarensen segir í kvæðinu til kunningja ;síns: — Söm er hún Esia, — samur er Kcilir, — eins er Skjaldbreið og á Ingólfs dögum. iMagnús horfði andartak þög- aðeins sem -agnarsmáar depl- and; stjörnur, en drottinn vor miðdepillinn og öllu ráðandi til .góðleiká, fegurðar og göfgi óg tendrandi Ijós um geimana. — Þannig hélt hinn ungi höfund- ur á taumlausu hugarflugi út um víðerni og ómæli geimsins, en ævintýrinu lauk með því ,að hnettir himingeimsins og sól- kerfin léku sér fagnandi yfir mikilleika skaparans og röðuðu sér svo, að lesa mátti orðin: — Guð er kærleikur, — guð er kærleikur. — Þetta er mú svolítið annað en Eddurnar, varð Magnúsi að orði. — Og þó er nú stórfeng- leg og skáldleg sköpunarsagan, eins og hún er sögð í Eddu. — Þú hlýtur að vera skáld, Sig- urbjörn. Pilturinn var enn í stemningu eftir ævintýrið og mælti að- eins: — Eg gæti sagt þér miklu fleiri. "k Morguninn eftir mætti Magn- ús sem skósmíðanemi í vinnu- ull á Esjuna, það var að fæð- stofu Rafns. Þeir voru þar þrír ,ast í huga hans vísa um þetta litfagra fjall. Síðan mæíti hann hendingarnar af munni fram. Þá uppgötvuðu þeir í skyndi hvor annan. Báðir voru fullir af andagift og gengu með skáld legar .umþenkingar, báðir að- dáendur náttúrunnar og báru lotmingu fyrir guðdómnum, sem birtist í öllu kviku og einnig í hinu, sem sýndist lífvan.a, en var þó brot af sköpunarverki hans og því líf af hans lifi. — Hvað ertu gamald, Sigur- bjöm? spurði Magnús. — Ég er sextán ára, verð sautján 1 þessum mánuði, kom norðan úr Húnavatnssýslu til þess að læra hjá honum Rafni, ,annars langar mig svo mikið til að skrifa og yrkja. — Hefurðu Þá ekki eit'thvað borið það við? — Jú, ég hef búið til vísur^, eins og gengur um krakka, en svo er ég með í huganum ýmis ævintýri. Ég skal segia bér eitt,. sem .ég er ekki búinn að skrifa. Svo hóf Sigurbjörn ævintýr- ið, sem -gerðist ofar mannheim- um, — dg átti sér stað úti í algeimnum og gerðist á hinum miklu. hnöttum, sem við sjáum fann, að ekki myndi það þægi- legt fyrir heilsu hans að húka 4 stólkollinum marga klukku- tíma. Hann var andstuttur og móður og þreytan tók brátt að ásækja hann. Oft skotraði hann augum til gluggans, en það var ekki til uppörfunar, þvi að fölt haustið hafði sett 'svip á nátt- úruna og fyrir gluggann lék næðingsvindur. Að vísu var þarna að mörgu leyti gott inn- an veggja. Það var notalega .hlýtt og félagamir kátir og gamansamir. Þeir ræddu aðra stundina af kappi um bæjar- málin, þá um fjárrekstran.a og slátrunina, sláturverðið og kjöt- verðið, og svo um haustprísana á útlenda varningnum. Magnús hafði lítimn áhuga fyrir þessu tali, en hýrnaði ögn í sinni, þegar einn félaginn hafði yfir vísu, sem hann sagði að tiltekinn maður hefði hnoð- að saman í réttunum um dag- inn. — Þetta er ekkert hnoð, hún er rétt ort þessi vísa, sagði Magnús. Með þeirri athugasemd beindi hann athyglinni til sín um stund, og sá, sem vísuna flutti, sagðist fullvel vita, að þeir væru búnir að fá annað skáld í vinnustofuna, — en sýndu það nú, lagsmaður, og skelltu á mig vísu, sem byrjar á nafn- inu mínu, en það er svo sem varla von að þú vitir eð ég heiti Kristján. hann yrði að hætta, þó að sér. þætti það ósegjanlega sárt, og þó að hann vissi ekkert hvað við tæki. . Rafn tók þessu sem eðlilegum hlut. Kvaðst hafa litið svo til háns eftir fyrsta daginn að framtíð hans myndi ekki verða á þessu sviði. Hann kvaðst ekki leggja á hann neinar hömlur og. mætti hann því hætta alveg við námið, ef honum sýndist það óhjákvæmilegt. Og það varð úr. Hann kvaddi Rafn og þakkaði honum fyrir stutta en góða viðkynningu. Fé- lagana kvaddi hann einnig. Var sérstaklega lilýleg kveðja þeirra Sigurbjörns og þótti báðum mikið um. Hann skildi svo við þá félaga að allir fengu vísur til minja um samveruna; auk Kristjáns og Kristins fékk Bjami eina, Sigurbjörn tvær, Rafn eina og börn hans sex vísur. Það var fimm árum seinna, að fundum þeirra Sigurbjörns bar næst saman. Magnús var þá til heimilis í Botni í Súg- andafirði, en skrapp til Isa- fjarðar snögga ferð, 7. október 1899. „Ég fór inn í prentsmiðju Þjóðviljans unga“,segir Magnús — „og tók þar Þjóðviljann í Súgandafjörðinn. Þegar ég stóð þar og beið eftir meðan skrifað Framh. á 11. síðu. oiíifflsmensi erienais sS því €ð@ Ediáfa nómskosfnaS sinn? Það mun nú vera að verða um það. T.d. þekki ég ekki nokkuð almennt vandamál aðstæður annarra en þeirra, meðal íslenzkra námsmasma sem stunda riám sitt í Kaup- erlend's, hvernig þ^ir eigi að mamiahöfn — að vísu er það fara að því að kljúfa námið — ég tala nú ekki um þá vand- ræðagemlinga, sem eru svo óheppnir að eiga fyrir konu og börnum að sjá, sem er nú orðið miklu algengara ea áð- fjölmennasti hópurinn. Yfirfærslurnar, sem menn fá til náms í Danmörku kosta um 16 þús. ís1. kr., og þær hrökkva rétt fyrir nauðsynj- um — en gaFirin er sá, að ur fyrr — þær konur, sem marg'r hafa engin efni á því ganga í það heilaga áður en þær hafa lokið námi, verða nærri undantekningarlaust að hætta. — Mönnum finnst það kaanske líka óþarfi af fólki að vera aí stofna t'l heimilis fyrr en að námi loknu — en það er erfitt að spoma við því að yfirfæra allar yfirfærslur -— þrátt fyrir menntamá’a- ráðsstyrk, sem sumir hafa, en er nú að ver&a til býs.ua litillar lijálþar, þar sem hon- um er dreift. á svo marga, og verður því hvorki fugl né fiskur — og er auk þess til þegar tekið er ti'lit t’-l þess þurrðar ausinn fyrr en varir. að námið tekur þetta 3—7 eða 8 ár — einmitt þau ár, sem menn stofna yfirleitt til þessa fyrirtækis. I sannleika sagt, þekki ég þetta mál alls ekki nógu vel, Yfirle'tt virðist menntamá'a- ráð veita styrki sína af mjög miklu handahófi — það væri býsna fróðlegt að vita eftir hvaða reglum það fer. Ef maður tekur t.d. venju- til að geta sagt neitt að gagni legan námsmatin, sem stund- ar nám í Höfn, hefur engan bakhjari og þarf því að .kosta sig algjörlega sjálfur. Hann er við nám frá septemberbyrj- un til apríl- eða maí- stundum júníloka, og hefur því tíma a.f mjög skornum- skammti ár hvert t!l áð vinna fyrir sér; í liæsta lagi 3-4 mánuði. Svo er nú eitt, að venjulega geng- ur í ógurlegu stímabraki að fá atvinnu og verða menn að ganga með grasið í skónura á milli manna hálf betlandi uxn vinnu. Við skulum þó segja að hann verði ’heppin.n, kom'st ,.á völlinn11 eða eitt- hvað álíka og fái um 4000 kall á mánuði, sem má þykja gott. Fyrir þ?tta fær hann 12-16 þús. kr. — og af þessu þarf hann að fæða sig og klæða, borga húsnæði hér heima, sjúkrasam’ag, tryggingar, ferðakostnað — og guð veit hvað fleira — þegar þetta allt Framh. á 11. síðu.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.