Þjóðviljinn - 21.01.1955, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 21.01.1955, Blaðsíða 7
Föstudagur 21. janúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7 Dnvíð $tefnnsson frá Fagraskógi sextugur Davíð Stefánsson Ekki mun neinni ljóðabók ís- lenzkri hafa verið ákafar og almennar fagnað en „Svörtum fjöðrum“, árið 1919, fyrstu bók Davíðs Stefánssonar frá Fagra- skógi, og fáar haft meiri áhrif á íslenzka Ijóðagerð. Hinn bráð- geri höfundur var aðeins tutt- ugu og fjögra ára að aldri, bóndasonur norðan úr Eyja- firði og hafði nýlokið stúdents- prófi, en áður átt við þungbæra vanheilsu að stríða árum sam- an. Ástsældir og áhrif „Svartra fjaðra“ eru bæði eðlileg og auð- skilin. Ljóðin eru ekki aðeins kveðin af margvíslegri snilli, þau voru framar öllu nýstár- leg, ný að stíl og formi, mál- fari, hugsun og efni. Davíð Stefánsson bannfærði alla fyrnsku í máli, allar kenningar •og heiti, málskrúð og óeðlilega röð orða, orti alþýðlega og Ijóst ■og oftlega nálægt mæltu máli, en virti um leið aldagamla ljóð- hefð þjóðarinnar, kveðskapur hans er í ætt við þulur og þjóðkvæði, viðlög og foma dansa. Og hið unga skáld lýsti tilfinningum sínum í ljóði af heitari ástríðu, meiri dirfsku en áður voru dæmi til, kvæðin eru þrungin ákafri lífsþrá, skáldið vill teyga af brunni ásta og nautna, gefa sig á vald hinu iðandi lífi. Margt er næsta ungæðislegt og vanþroska í kvæðum þessum, en einlægni skáldsins þarf hvergi að efa, þar fylgir hugur máli. Og í „Svörtum fjöðrum" eru sum fegurstu og frumlegustu kvæði Davíðs fram á þennan dag, „Mamma ætlar að sofna“, „Abba-labba-lá“, „Moldin ang- ar“ —, svo að dæmi séu nefnd. Davíð Stefánsson var orðinn mikilsvirtur andlegur forystu- maður þótt ungur væri að ár- um, og höfðingi nýrrar kynslóð- ar skálda — skálda sem dáðu hann af heilum hug, stældu hann eða ortu í anda hans. Æskudraumar ” skáldsins höfðu rætzt. Á næstu árum kannar Davíð Stefánsson hinn stóra heim, nýtur lífsins, þrosk- ar gáfur sínar og list. Og hann lætur skammt stórra högga á milli, gefur út „Kvæði“ árið 1922, „Kveðjur“ 1924 og „Ný kvæði“ 1929. Hann varð þjóð- skáld í fyllstu merkingu orðs- ins, vegur hans óx með hverri nýrri bók, og svo óvenjulegrar hylli naut skáldskapur hans meðal lærðra og leikra um land allt að helzt verður jafnað við ástsældir Hermanns Wilden- vey í Noregi, en þeir eru að fleiru líkir, Hermann og Davíð. En framar öllu var Davíð átrúnaðargoð æskulýðsins á þessum árum, unga kynslóðin dáði hann umfram aðra menn, í augum hennar var hann mik- ill undramaður, sönn fyrir- mynd, Hann var farandskáld- ið sem er ekki fyrr kominn heim til ættjarðarinnar en hann siglir að nýju; hann var glæsimennið sem vinnur ástir fagurra kvenna hvar sem hann fer — um sólheit lönd suðurs- ins eða íslenzka dali; hann var hinn djarfi uppreistarmaður gegn borgaralegu siðgæði og boðberi frjálsra ásta, gleðimað- urinn sem tæmir bikarinn hik- laust í grunn og skeytir því engu þótt frómar sálir hneyksl- ist og fórni höndum; hann var ýmist hinn öruggi heimsmaður í glaumi stórra borga eða f jallasveinninn hrausti sem hræðist ekki öræfi og klungur; hann átti að sjálfsögðu við hæfilegt mótlæti að striða og þungar sorgir, en sigraðist á þeim öllum; hann var ekki rík- ur að veraldarauði, en átt'i það sem æskan taldi öllu dýrra: leiftrandi skáldgáfu og mikla frægð. Nú á ég skip og skjöld, himininn yfir höfði mér og höfin breið og köld, og strengina sem ég stilli undir stjörnunum í kvöld. Davíð Stefánsson hefur gefið út þrjár ljóðabækur síðan, „í byggðum“ 1933, „Að norðan“ 1936 og loks „Nýja kvæðabók" árið 1947. Kvæði hins fullorðna skálds vöktu ekki jafnmikla hrifningu sem hin fyrri, enda ekki nýstárleg lengur, og marg- ur saknaði funa æskuóranna, ólgunnar sem áður bjó skáld- inu í brjósti. Satt er það, mörg kvaeðanna í þessum bókum virðast fremur ort af íþrótt og leikni en knýjandi innri þörf, og láta lesandann lítt snortinn, en þar eru líka fegurstu kvæði skáldsins, fullkomin listaverk, látlaus, innileg, seiðljúf og hlý, kvæði eins og „Yngismey“, „Til Unu“ og „Morgunsöngur litlu systranna við brunninn", Ijóð sem allir hljóta að dást að og unna. Davíð Stefánssyni eru mis- lagðar hendur eins og skáldum er títt, og ég hlýt að játa að ég ann lítt mörgum kvæðum hans, meðal annars ýmsum þeim sem lengst eru og fyrirferðarmest og ætlað að flytja stærsta speki. Mörg sögukvæða hans kann ég ekki að meta, þó að önnur séu eftirminnileg og snjöll, og samá máli gegnir um kvæði hans um drauga, sjórekin lík og önnur áþekk og óhugnanleg fyrir- brigði, en þau hefur skáldið mörg ort um ævina, og svo mætti lengur telja. Davíð hefur oftlega kveðið um þjóðfélags- mál á síðari árum og stundum af miklum þrótti, hann hefur sagt kúgurum og blóðsugum vægðarlaust til syndanna og haldið á lofti málstað fátækr- ar alþýðu, enda er samúð hans rík með öllum sem þjást og bera skarðan hlut frá borði. En hlutverk siðameistarans og umbótamannsins fer honum ekki vel, ádeilan er ekki hans sterka hlið, og er það sízt að lasta. Davið Stefánsson er framar öllu ljóðrænt og róm- antískt skáld og túlkandi eigin kennda, syngur fegurst um ein- falda hluti og óbreytta og það sem honum er nánast og kær- ast: sól og vor og ástir kvenna, blóm og börn, fuglana í loftinu og hina grænu jörð. Hann er sannur sonur fjarða og dala, rætur hans standa djúpt í ís- lenzkri mold; hann skynjar fegurð náttúrunnar næmum taugum, og fortíð þjóðarinnar, sögur hennar og fræði, búa honum í brjósti. Átthögunum er hann tengdur órjúfandi böndum og þeim eru sum beztu ljóð hans vígð, það mun ekki ofmælt að kenna megi norð- lenzkan hreim í kvæðum hans: Við bæjarvegginn bind ég þveng um ökla, er börnin sofna fyrir nopðan jökla. Auk ljóðanna hefur Davíð Stefánsson birt eina langa skáldsögu og fjögur leikrit og hafa öll verið sýnd á leiksviði. Eitt þessara verka ber mjög af hinum, „Gullna hliðið", hinn þjóðlegi, gamansami og hug- næmi sjónleikur sem nýtur svo einstæðrar hylli á landi hér að' helzt verður að jafna við ljóð skáldsins sjálfs, og er eina leik- ritið sem íslenzkir leikarar hafa sýnt á erlendri grundu. Það er viðeigandi og vel til fundið að sýna „Gullna hliðið“ á afmæli hins ástsæla þjóð- skálds — enn einu sinni mun Kerlingin klífa torsóttar leiðir og líta dýrlegar lendur Himna- föðurins, enn mun ást og fórn- arlund hinnar góðu og einföldu alþýðukonu frelsa sál hins syndum spillta bónda úr klóm Óvinarins og blærinn syngja í björkunum í Bláskógahlíð. Á. Hj. Davíð Stefánsson: Höfóingi smiðjunnar Hann stlngur stálinu i eldinn. Hann stendur við afliim og blæs. I>að brakar í brennandi kolum. I belgnum er stormaliva*s. 1 smiðjunni er ryk og reykur, og ríki hans talið snautt. Hann stendur við steðjann og lemur stállð glóandl rautt. Hér er voldugur maður að verki, með vit og skapandi mátt. Af stálinu stjörnur hrökkva. I steðjanum giymur hátt. Málmgnýinn mikla heyrir hver maður, sem vegiim fer. Höndin, sem hamrinum lyftlr, er hörð og æðaber. Hann réð sínum ráðum sjálfur. Hann rækir sín skjldustörf. l>ótt líkaminn sortni af sóti, er sáiin hrein og djörf. Fast er um tangimar tekið, en tungumii lítlð beltt. Hart dynja höggin á steðjaim, unz höndin er dauðaþreytt. Hann tígnar þau lög, sem lífið með logandi eldi reit. Haim lærðl af styrkleika stálsins. að standa við öll sín heit. Hann lærði veik sín að vanda og verða engum tíl meins. I»á væri þjóðinni borgið, ef þúsundir gerðu eins. Allt, sem úr tré er unnið, mun eyðast og falla að jörð. öllu, sem gert er úr grjóti, granda sprungur og skörð. Gler glatast og brotnar, en gullið í súginn fer . . . . Stálið er málmurinn mikli, . sem meistarinn valdi sér. Höndin, sem hamrinum lyftir, er hafin af innri þörf, af líknsamri lund, sem þrálr að létta annarra störf. Sá fagri framtíðardraumur er faliim í verkum hans, að óbornir njótí orku hins ókunna verkanianns. Hann vinnur myrkranna milli. Hann mótar glóandi stáL I>að Xýtur hans vilja og valdi, hans voldugu, þöglu sáL Sú hönd vinnur heilagan starfa, sú hugsun er máttug og sterk, sem meitlar og mótar í stálið sinn manndóm — sín kraftaverk.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.