Þjóðviljinn - 22.01.1955, Blaðsíða 11

Laugardagur 22. janúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (11
Blóðsunnudagurinn 22. janúar 1905
Framhald af 7. síðu.
offs í Suður-Rússlandi lentu
í miklum kaupdeilum árið
1903 og um stund mátti lita
það kostulega sjónarspil, að
lögregluyfirvöld Hans Iiátign-
ar urðu að draga taum þeirra
gegn atvinnurekendum. I þess-
ari verkfallsbaráttu missti
lögreglan öll tök á verka-
mannafélögunum og hún varð
sem skjótast að afklæðast
gerfi verkalýðsleiðtogans. En
árið 1904 reyndi keisara-
stjórnin að ná tangarhaldi á
verkamannasamtökum Péturs-
borgar, en þar var að rísa
upp miðstöð rússneskrar stór-
iðju — Pútíloffverksmiðjurn-
ar.
Sár.sem nú gerðist handbendi
lögreglunnar í verkalýðsmál-
um Pétursborgar, hét Gapon,
og var prestur að atvinnu. 1
byrjun árs 1904’ stófnáði hann
„Hið rússneska félag verk-
smiðjufólk's í Pétursborg*' dg
varð það’ brátt mjög fjöl-'
mennt og starfaði í 11 deild-
um. Um áramótin 1904/05
lagði verkalýður Pétursborg-
ar niður vinnu og tóku 150
þúsund verkamanna þátt í
verkfallinu. Gapon prestur og
lögregluspæjari leitaðist. við
að sveigja verkfallið inn á
„rétta“ braut og glæða keis-
arahollustuna í hugum Pét-
ursborgarverkamanna. Gapon
var málsnjall maður í alþýð-
legum stíl og hafði sérstakt
lag á að tala við verkamenn
með þeirra. eigin tungutaki.
Hann naut því mikils trausts
og fyrir haps áeggjan fóru
verkamenn Pétursborgar til
Vetrarhallarinnar á fund keis-
arans. Þegar för þeirra lauk
með blóðsúthellingu varð Gap-
on skelfingu lostinn og hróp-
aði: „Við eigum engan keis-
ara lengur. Blóðflaumur skil-
ur keisarann og fólkið. Lifi
frelsið!“
Það kom nú í ljós sem oft-
ar, að hinar sundurleitu
stjórnardeildir keisaradómsins
kunnu lítt að samhæfa stjórn-
arstefnuna. I sama mund og
lögregluyfirvöldin og forsæt-
isráðherrann, Witte greifi,
vildu vinna ástir verkalýðsins,
hugðust háttsettir menn við
hirðina gefa skrílnum ráðn-
ingu. Keisarastjórninni yar
vel kunnugt um, að verka-
mannaförin var í undirbún-
ingi, og ekkert hefði verið
auðveldara en að afstýra
henni. En stjórnin stofnaði til
blóðbaðs. af ráðnum hug. Keis-
arinn hafði horfið frá Pét-
ursborg til Tsarskoje Seló, en
Vladímir stórfursti, frændi
hans, stjórnaði atlögunni á
hendur hinum varnarlausa
lýð.
En sjaldan hefur glæpur kom-
ið tilræðismönnunum svo í
koll sem atlagan gegn kröfu-
göngu 'verkamanna í Péturs-
borg. Það var engu líkara en
verkalýður Rússaveldis hefði
tekið hamskiptum á einni
nóttu.
Verkamenn Póllands lýstu
þegar yfir allsherjarverkfalli,
og nú flæddi verkfallsaldan
yfir öll helztu iðjuhéruð keis-
araveldisins: í janúarmánuði
1905 einum saman lögðu 500,
000 verkamenn niður vinnu.
Én þessi verkföll voru með
öðrum hætti en títl var um
verkföll annars staðar í Evr-
ópu um þessar mundir. Þau
hefjast venjulega með kröfum
um bætt kjör og kaup, en áð-
ur en varði hafa þau breytzt
í pólitísk verkföll þar sem
bornar eru fram kröfur- um
almbnnan kosningarétt og
allsherjar stjórnlagaþing. Á
hiokkrum mánuðum stofnuðu
rússneskir verkamenn alls-
herjarsamtök, og verkfalls-
hreyfingunni var stjórnað af
öflugri miðstjórnarnefnd.
Á vormánuðum ársins 1905
taka rússneskir bændur að
bæra á sér. Bændauppreisn-
irnar samfléttast verkfalls-
hreyfingu borganna. Stúdent-
ar um allt Rússland opna há- ■
skólasalina fyrir alþýðunni,
þúsundir ólæsra og óskrifandi
verkamanna þyrpast þangað
til að hlýða á stjórnmálaer-
indi verkalýðsleiðtoga af
sundúrleitúm ' ffokkum. Og
loks brást m'egiriás keisara-
vaídsiriS: rússneski'. . hetínn.
Éloti ng landher Rússakeigara
höfðu beðið fullan ósigur fyr-
ir Japönum austur í Gulahafi
og í Mandsjúríu, og í júní-
mánuði gerðu sjóliðar á
Svartahafi, flestir af bænda-
ættum úr Volguhéruðunum,
uppreisn gegn keisaranum og
leituðu bandalags yið verk-
fallsmenn Ódessuborgar. Hið
heilaga, biðjandi og grátandi
Rússland hafði á örskammri
stund breytzt í ungt ljón, er
öskraði svo hátt, að undir tók
um allan heim.
Þegar leið að haustnóttum
varð plógfar hinnar rússnesku
byltingar æ dýpra. Er bændur
höfðu komið komi sínu og
heyi í hlöðu hófu þeir nýjan
samblástur og sneru vopnum
sínum gegn aðalsmönnum
sveitanna. 3000 bændaupp-
reisnir voru skráðar í vestur-
og suðurhéruðum Rússlands
og 2000 gósseigandahallir
voru bremidar til ösku. I lok
októbermánaðar skellur á
allsherjarverkfall er lamar
allt samgöngu- og járnbraut-
arkerfi rússneska ríkisins. Um
sama leyti skapa rússneskir
verkamenn fyrstu sovét sög-
unnar — fulltrúaráð verka-
manna í Pétursborg, Ivanavo-
Vpssnesensk, Kostrómu,
Moskvu og víðar. Uppruna-
lega eru þessi ráð. . aðeins
verkfallsnefndir, en innan
stundar eru þau orðin vísir
að nýju ríkisvaldi, er skipar
sér við hliðina á ríkisvaldi
keisaradómsins. Fulltrúaráð
verkamanna í Pétursborg
stjórnaði allsherjarverkfallinu
og gaf út tilskipanir eins og
fullvalda þing: það lýsti yfir
prentfrelsi og framkvæmdi 8
stunda vinnudag. I lok árs-
ins 1905 breyttist byltingar-
hreyfingin í vopnaða uppreisn,
er stóð í níu daga í hinni
fornu höfuðborg ríkisins,
Moskvu. Hún varð ekki brot-
in á bak aftur fyrr en keis-
arahollar úrvalshersveitir
voru sendar á vettvang.
Það vantaði ekki nema herzlu-
muninn, að keisarastjórninni
yrði steypt af stóli í hinum
ferlegu sviptingum ársins
1905. í ágústmánuði neyddist
keisarastjómin til undanhalds.
Þá gefur hún út .tilskipun um
stofnun ríkisþings með ráð-
gefandi valdi og takmörkuð-
um kosningarétti verkamanna
og bænda. En fólkið hafði að
engu slíkar hundsbætur, og
þegar allsherjarverkfallið stóð
sem hæst, varð keisarastjórn-
in að slaka til á nýjan leik.
Hinn 30. október birti hún á-
varp keisarans til þjóðarinn-
ar. Þar var henni lofað ýms-
um frelsisréttindum, svo sem
persónulegri friðhelgi manna,
málfrelsi og fundafrelsi, og
ríkisþingi með löggjafarvaldi.
Ennfremur var því lofað, að
kosningaréttur hinna afskiptu
,þjóðfélagsstétta‘ skyldi rýmk-
aður síðar meir eftir því sem
kostur væri á.
Þessi loðnu loforð keisarans,
sem síðar voru flest. .svikin,
sættu hina rússnesku borg-
arastétt og stjórnmálaflokka
hennar við keisaradóminn, og
mátti þá þegar sjá það fyrir,
hvernig þessi nýja yfirstétt
mundi snúast við vandamálum
hinnar rússnesku byltingar.
En keisarastjórnin hafði einn-
ig á öðrum sviðum aflað sér
nokkurra setugriða. I sept-
embermánuði samdi hún frið
við Japani og gat endurskipu-
lagt hinar sigruðu fylkingar
liers síns svo, að hún gat
notað hann til þess að drekkja
byltingunni heima fyrir í
blóði. Á næstu mánuðum fóru
refsihersveitir keisarastjórn-
arinnar um uppreisnarhéruðin
og slökktu elda byltingarinn-
ar. I annan stað fékk keisara-
stjórnin geysistórt fjárlán á
Frakklandi, 2,250 milljpnir
gullfranka, og fyrir þetta fé
franskra skattgreiðendá og
sparif járeigenda gat hún fest
sig í sessi og gengið af bylt-
ingarhreyfingunni dauðri.
Nú voru gálgar reistir um allt
Rússland, og beztu synir þess
festir upp. Aðrir voru sendir
í fanganýlendur til Síþeríu,
enn aðrir urðu að flýja land
og áttu ekki afturkvæmt fyrr
en 12 ár.um síðar. Keisara-
stjórnin skipulagði Gyðingaof-
sóknir til þess að draga at-
hygli fólksins frá lífsvanda-
málum sínum. Þá var í Rúss-
landi stofnað til fyrstu sam-
taka þeirrar tegundar, er bar
öll einkenni þess nazisma og
fasisma, er síðar átti bjartri
framtíð að fagna víða um
lönd. Og þegar vestrænt lýð-
ræði minnist sögulegra afreka
sinna, getur það hrósað sér
af að hafa borið kostnaðinn
af gálgum og Gyðingaofsókn-
um hinnar spilltu og merg-
fúnu rússnesku keisarastjórn-
ar.
Golgataganga verkamanna
Pétursborgar til Vetrarhallar-
innar 22. janúar 1905, þessi
þungu spor mörkuðu heila
veraldarsögu. Þeir hrundu af
stað hinni fyrstu rússnesku
byltingu. Sjálfir biðu þeir
lægra lilut, og bylting þeirra
var brotin á bak aftur. En í
óförunum voru fólgin mikil
fyrirheit um sigur, þótt síðar
yrði. Svo mikils háttar var
byltingin 1905, að án hennar
hefði byltingin 1917 aldrei átt
sigri að hrósa með þeim hætti,
sem raun varð á. Reynsla
þessarar byltingar var hinn
dýrmæti föðurarfur sigurveg-
aranna 1917.
í þjóðfélagsbyltingum sög-
unnar reynir ekki aðeins á
einstaklingana, og kannski
ekki á þá fyrst og fremst. Það
reynir á stéttir þjóðfélagsins,
á orku .þeirra, sögulegt fra'm-
tak og getu. í rússnesku bylt-
ingunni 1905 birtust allar
stéttir: Rússlands í köldu
skini kastljósanna. Hver stétt
færði sönnur á sitt rétta inn-
ræti, birtist eins og hún var
samkvæmt sögulegu eðli sínu
og þjóðfélagsstöðu. Riissneska
byltingin var harður og misk-
unnarlaus leikstjóri.
Hún • skipaði hverri stétt
fram á sviðið, þar sem hún
varð að leika sitt hlutverk án
fjaðraskrauts og farða. Þótt
byltingin væri stórbrotin og
ströng í sniðum eins og forn-
grískt leikrit, þá ferigu leik-
endur hennar ekki að njóta
forréttinda hinna forngrísku
leikara: þeir urðu að leika
grímulausir.
Þeir sem tóku þátt í hinum
mikla leik. rússnesku bylting-
arinnar voru að því leyti verr
settir en venjulegir leikarar á.
sviði, að þeir urðu að semja
leikinn um leið og þeir léku.
Þeir voru einnig flestir á einu
máli um efni leiksins, en þeir
gátu aldrei orðið ásáttir um,
hvernig honum skyldi ljúka.
Eitt orkaði ekki tvímæíis:
rússneska byltingin 1905 var
borgaraleg lýðræðisbylting að
efni og inntaki. Hlutverk
hennar var hið sama og
stjórnarbyltingarinnar miklu
á Frakklandi 1789: að afnema
einveldi keisarans á stjórn-
málasviðinu og steypa af
stóli efnahagslegu lénsveldi
rússneska aðalsins í sveita-
byggðunum, gefa milljóna-
múg bændanna jarðnæði og
létta af þeim byrðum gósseig-
endavaldsins. I Vestur-Evrópu
hafði þessi bylting farið fram
í flestum löndum með ýmsum
hætti, og var víðast langt um
liðið, Rússaveldi var eina ríki
Evrópu, sem hafði staðið af
sér þessa borgaralegu bylt-
ingu. Öllum kom saman um,
að Rússland yrði að varpa
af sér þessum drápsklyfjum
miðaldanna, ef það átti ekki
að fúna lifandi andspænis
þeim vandamálum, er nútím-
inn lagði fyrir það til úr-
lausnar.
Lenín og bolsévíkar hans
fullvrtu frá upphafi, að rúss-
neski keisaradómurinn og þeir
þjóðfélagshættir, er hann
livíldi á, yrðu ekki að velli
lagðir nema með sameiginlegu
átaki hinna fjölm. almúga-
stétta, sem mest afhroð guldu
af keisaravaldinu og efna-
hagslegu og pólitísku skipu-
lagi þess. Þessar almúgastétt-
ir, verkamenn, bændur og
snauðir smáborgarar báru
þyngsta hlekki allra stét.ta í
hinu rússneska tímavillta dýfl-
issuríki. Þessar stéttir einar
mundu fyrir hagsmuna sakif
og fjölmennis megna að lyfta
þessu sögulega Grettistaki:
að breyta hálfmiðaldalegu
keisaraveldi í borgaralegt
þjóðfélag nútímans. Stjórnar-
far það, er mundi rísa upp
úr slíkri byltingu, kallaði Len-
ín alræði verkamanna og
bænda í byltingarlýðræði.
Lenín var frá upphafi sann-
færður um að rússneska borg-
arastéttin væri þess alls ó-
megnug að leysa vandamál
sinnar eigin byltingar. Rúss-
neska borgarastéttin var síð-
borin, veikburða, sleit barn-
skónum um það leyti, er
heimsborgarastéttin var að
því komin að slíta niður úr
þeim skóm, er. sagan hafði
gert henni á fæturna. Rúss-
neska borgarastéttin var f jár-
hagslega á framfæri hins al-
þjóðlega bankaauðvalds, lifði
á snærum keisarádómsins,
átti allt sitt líf undir víðáttu
þess veldis, er hann ha'fði
skapað. Hún var bundin snörr
um hagsmunaþáttum við hið
keisaralega ríkisvald, fyrr eða
síðar hlaut riissneska borgara-
stéttin því að sættast við keis-
aradóminn, selja sögulegan
frumburðarrétt sinn fyrir
baunaskál, jafnskjótt og hún
tæki að óttast um efnahags-
legt vald sitt andspænis kröf-
um og baráttu verkalýðsins.
Byltingin 1905 staðfesti í
reynd þessar hugmyndir Len-
íns um þróun Rússlands. Bylt-
ingin 1917 kvað upp úrslita-
dóminn í þessu efni.
Hálf öld er liðin siðan rúss-
neskur verkalýður hlaut póli-
tíska eldskírn sína fyrir.fram-
an múra Vetrarhallarinnar. í
dag minnast allir íbúar Ráð-
stjórnarríkjanna hinna fals-
lausu og umkomulitlu manna,
er vættu rússnesku fönnina
með blóði sinu þennan kalda
janúardag. Sá dagur varð
sumarauki þeirrar kynslóðar,
er nú byggir Rússland.
Til
liggnf ielðia

KHflKI