Þjóðviljinn - 16.08.1967, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Midvikudjagur 16. ágúst 1S67.
r
Islandsklukka Halldórs Lax-
ness er komin út á grúsisku
íslandsklukka Halldórs Lax-
ness er nýlega komin út á
grúsísku, sem er ein af elztu
menningartungum heims. Eiga
Grúsíumenn sér samfellda
bókmenntahefð jafngamla ís-
lenzkri að minnsta kosti. For-
lagið „Literatura da Khel-
ovneba" gefur bókina út i
25 bús. eintökum í þýðingu •
Akakís Gelovanis.
Höfundur ritar sjálfur for-
mála að grúsísku útgáfunni
og kemst þar m.a. svo að
orði: ..Kæru grúsísku lesend-
ur mínir — getið þið gert
ykkjir í hugarlund furðu
mína og ánægju er mér barst
í hendur þýðing skáldsögu
minnar á grúsísku. Og mér
var tjáð að Literatura da
Khelovneba væri að prenta
hana í 25 þús. eintökum.
Þetta gerist á sama tíma
og í öðrum „smáum“ ríkjum
eins og Belgíu. Danmörku,
Hollandi og Noregi prenta
menn bækur mínar í 1—2
þús. eintökum. Svipað verð-
ur uppi á teningnum þegar
litið er til landa eins og
Bandaríkjanna, Frakklands,
Indlands og Kína þar sem
bækur minar hafa verið gefn-
ar út í óveruiegum eintaka-
fjölda.
ísland er með smæstu lönd-
um í heimi. Og ef hamingj-
an brosir við höfundi selst
bók hans þar í 5000 ein-
tökum, en það þýðir að
25ti hver fullorðinn maður
kaupir bókina.
í dag, þegar ég frétti að
bók mín muni koma út i
mjög stóru upplagi í menn-
ingarlandi eins og Grúsíu,
vefst mér tunga um tönn að
láta í Ijós gleði mína.
1 dag er ég í því skapi að
ég vi'ldi helzt að hér bæri
eins marga Grúsíumenn að
garði og fyrir komast með
nokkru móti í herbergjum
mínum . . “
Höfundur lætur þess getið
að þýðari óg forlag hafi sýnt
sér mikinn heiður með út-
gáfu þessarj og að sovézk
stjómarvöld hafi lagt kapp
á að koma verki hans á
framfæri. (APN).
Til hægri: Titilblað grúsisku
þýðingarinnar.
Gísli H. Erlendsson skáld
Fáein kveðjuorð
Að flosi grænnar foldar hné minn tregi.
er faðmv/r skuggans lukti um hlíð og stekk,
í moldarbæ til mín að loknum degi
hin mjúka hvíld jrjá.. draum§ins sölum gekk.
G.H.E. •
Gísli Hermann Erlendsson
fæddist að Bakka í Brekkudal
í Dýrafirði 23. des. 1905, yngst-
ur af tólf alsystkinum. For-
eldrar hans voru Erlendur Jó-
hannessón bóndi og kona hans
Gíslína Jónsdóttir. Ólst Gísli
upp í foreldrahúsum og varð
að vinna æskuheimili sínu all-
lengi; hann komst ekki til
framhaldsnáms nema einn vet-
ur í alþýðuskólann að Núpi í
Dýrafirði. Mun hann þó hafa
langað í skóla; þótti snemma
á því bera að hann væri ó-
venju vel gefinn og hagmælsk-
ur. Mágkona hans, Lilja
Bjömsdóttir, segist hafa kennt
honum undir fermingu og hafi
hann verið „afbragðsskýr ung-
lingur“, einkanlega verið prýð-
isvel að sér í íslenzku, og hafi
sr. Sigtryggi á Núpi þótt mik-
ið til hans koma af þeim sök-
um. Enda hafði hann lesið
feykimikið, allt frá bamsaldri.
En snemma var hann dulur og
fáorður svo til var tekið, eitt
sinn þegar mágkona hans fann
að því við hann svaraði Gísli:
„Það tala nógu margir þó. ég
tali lítið". Vöm manna gegn
átroðningi er með ýmsu ipóti;
þeir sem eru næmgeðja og
auðsærðir þurfa þykka skel.
Auk allrar algengrar sveita-
vinnu stundaði Gísli öðru
hvoru sjó á ungum árum; í
Þjóðviljanum birti hann einu
sinni eftirminnilega frásögn af
sjóferð, svo og aðrar greinar
og kvæði sem athygli vöktu.
---------------------------,$>
Fleiri þeldökka
í þjóðvarðliðið
Um 200.000 manns sem voru
að mótmæla athæfi hvítra mála-
liða í Austur-Kongo fóru um göt-
umar og lögðu eld í hús og bíla
sem voru í eigu útlendinga.
Frá æskusveitinni lá leið
Gísla til Eeykjavíkur eins og
svo margra jaijnaldra hans.
Hér kvæntist hann og eignuð-
ust þau hjónin fjögur börn,
tvö þeirra eru á lífi. Gísli
vann löngum verkamannavinnu
eftir að suður kom. var lengi
í bæjarvinnunni, en heilsan
bilaði og margs konar raunir
sóttu að honum eftir að líða
tók á ævina. Hann lézt 6.
ágúst, sextíu og eins árs að
aldri.
★
Eftir Gísla H. Erlendsson
hafa víða birzt Ijóð og grein-
ar. í tímaritum og blöðum,
imdanfama áratugi. Eina
kvæðabók hans (Ljóð, 1954)
var gefin út að tilhlutan Stef-
áns Ögmundssonar, prent-
smiðjustjóra í Prentsmiðju
Þjóðviljans. Þar er margt at-
hyglisvert að finna og hver
sá sem þá bók les, kynnist
höfundinum allnáið. Sterkur
þáttur í ljóðum hans eru á-
deilukvæði gegn auðvaldi og
yfirgangi, og ólíklegt má telj-
ast að verkalýðshreyfingin láti
gleymast baráttuhvöt hans,
kvæðið „Verkfair s‘em Gísli
orti í hörðum verkfallsátökum
Þar í er þetta:
Hætta um stund að hlaða
vlgl
handa þeim sem við oss
berjast,
vekja þá sem völd sín
byggja,
á voru starfi.
Báta stoppa snöggvast,
bræður;
rísann blinda, vinnu vora.
Hætta um stund, og hugsa,
spyrja:
hvaðverður af auðlindunum
sem upp í voru striti
spretta,
renna þær allar út í
sandinn,
snikjusandinn? Snauðu
menn
Gísli. H. Erlendsson
♦
er það ekki ógn og voði,
eða synd gegn heilögum
anda
starfs og skilnings, að skapa
auðinn
og skeyta ekki um hann
meir?
Visna i fúlum vondum
hreysum
og vera allt sitt lif að
byggja,
birgja landsins búr að
gnægðum
brauðs og fata, — nema
sitt.
Stanza ögn hjá staðreynd-
unum:
stræti, hafnir, brýr og
vegir,
hallir og skip úr steini
og stáli
slungið voru eigin lífi
hugsjónum og heitum þrám.
Ei; ekki sem á oss horfi
ásakandi, raunalega
þessi sterku og stoltu verk,
andstæðingsins varnar-
virki,
ævi vor í efnið greypt.
Gísli lifði lífi reykvísks
verkamanns og skildi baráttu
þeirra, én af ljóðum hans
mætti ætla að í raun hafi hann
alltaf átt sér draumaheim og
heimkynni annars staðar frem-
ur en í borgarumhverfi. Hann
yrkir ástarljóð til Jands og
tungu, síðasta erindið í kvæð-
inu „Landið þitt'* er svona:
Og svo er mál þitt mjúkt
sem blær á vori,
svo magni þrungið eins og
hafsins raust
svo hlýtt sem titri hjarta
af æskuþori,
svo hreint sem barnsins sál
og fölskvalaust.
Svo frjótt sem land í legi
mildra sæva,
svo ljúft sem draumaskin
á fjarri strönd,
svo dult sem nótt, svo dýrt
sem mannsins gæfa,
sem dagur ljóst og blítt
sem móðurhönd.
En svo eru önnur kvæði sem
tjá einkalega lífsreynslu; og
því fer fjarri að kvæðin séu
öll í tregatón, kímni og glettni
koma þar líka við sögu, en
hitt er máttugra, hugsunin um
líf og hæfileika sem ekki fá
notið sín vegna óblíðra örlaga,
sú hugsun er tjáð með sárum
hljómi í kvæðinu „Við veginn“:
Mér virtist oft til vors
og ljóss
svo veglaus myrkrahrönn,
og von mín Iagði veik
og smáð
á vetrarlanga fönn,
sem feimið ljóð er fylgzt
ei gat
með fleygri tónasveit
og blóm er aldrei verndað
var
af vorsins aldinreit.
í töfrum alls, sem tapað
var
eg takmark lífsins sá,
og fyrr en varði æskan
eins
og örskot liðin hjá.
Og torfær reyndist tregans
braut
og tómlát hennar svið,
um auðnir margra ára
sótt.
hvert andartak af frið.
Eg stend við auðnir íss
og báls
á ævihafsins strönd.
og spyr í draumi djúpin
víð
hvar döggvuð rísi lönd:
sem villtur fugl, er
vængnum slelt
í von um fagra hlíð.
en öræfanna féll f
fang
svo fullt af myrkri
og hríð.
Svo bersögull gat hinn fá-
orði maður og duli orðið í
ljóði sínu, — og minning hans
mun verða það eitt.
S.G.
/
Dánarminning
Einar Ástráðsson
fyrrverandi héraðslæknir
1 fyrradag var jarðsettur í
Eieytkjavík Einar Ástráðsson
fymverandi hénaðslaaknir á
Eskifirði. Einar fæddist í
Reyfcjavík árið 1902. Harmvarð
læknir árið 1929, . en gerðist
héraðslæknir í Eskifjarðarhér-
aði árið 1931. Þar var Ein-
ar héraðslæknir f 25 ár og
vann þvi mest af sínu ævi-
starfi þar. Ég kynntist' Einari
fyrst árið 1936 eða um ‘það
leyti, sem ég hóf þátttöku i
pólitfekri þaráttu í Suður-
Múlasýslu. Kjmni mín af Ein-
ari og heimili hans urðú náin,
eftir þvi sem tfmar liðu. A
heimili hans dvaldi ég oftidög-
um saman og.jafnan stóð það
mér opið, þegar ég leitaði þang-
að.
Læknisstörf Einars Ástráðs-
sonar voru mikil og margvís-
leg þann tíma sem hannstarf-
aði á Austurlandi. Einar
gegndi Hengi hluta úr Fáskrúðs-
fjarðarhéraði jafnhliða héraði
sínu. Hann starfaði einnigsem
læfcnir á Fljótsdalshéraði «g
alloft sinnti hann sjúkrakalli
frá Norðfirði, þegar svo stóð á.
Starfssvœði Einars var þvi
oft mjög stórt og ferðalög
voru mikil og stundum erfið.
Einar vat einstaklega viljugur
til læknisferða og lagði oft á
sig mikið erfiði vegna langra
og erfiðra ferðalaga.
Einar Ástráðsson og kona
hans Guðrún Guðmundsdótti r
eignuðust marga vini ogkunn-
ingja á Austuriandi. Vegna
starfa Einars víða um Fijóts-
dalshérað og um firði þekktu
bau flestir Austfirðingar, enda
mátti það gttöggt sjá og finna
á heimili þewra^ á- Eskifirðii
Segja má að læknisheimilið á
Eskffirði hafi verið eins og
opið hús fyrir fjölda fólks, sem.
bangað leitaði, ekki aðeins f
beinum lækniserindum, heldur
einntg vegna vináttu og ljúf-
mennsku þeirra hjóna.
Á þeim tfma, sem ég kom
oftast á læfcnisheimilið á Eski-
firði, undraðist ég mjög allan
bann fjölda af gestum sem
bangað sóttu. Ég skildi að vísu.
að vinir og kunningjar lækn-
ishjónanna vildu gjaman
heimsækja þau, en mér var
ljóst að allur sá gesjagangur
hlaut að auka á vinnu og erfiði
og þreyta önnumkafna hús-
ráðendur. En Einar Astráðsson
og kona hans undu þessu vel.
Þau voru vinir vina sinna og
við þá skyldi ekkert sparað.
Einar Ástráðsson var greindur
maður og víðlesinn. Hann var
ættfróður og mannglöggur og
vel að sér í sögulegum efnum.
Einar var frjálslyndur f
skoðunum. Hann var alltaf
einlægur vinstrimaður, ekki
kreddubundinn, en þómeðfast-
mótaða lífsskoðun. Einar átti
um tíma saeti í hreppsnefnd
Eskifjarðarhrepps og í sýslu-
nefnd Suður-Múlasýslu. Einar
fék'kst því við margvfsleg störf
í þyggðarlagi sínu, önnur en
þau sem þeinlínis fllokkuðust
undir aðalstarf hans.
. Þegar Einar Ástráðsson lét
af störfum sem- héraðslæknir á
Eskifirði, fluttist hann suður.
Fyrst tók hann við héraðslækn-
isembættinu f Keflavík, en
sfðar tók hann að sér kennslu
við Hjúkrunarskólann.
Með Einari Ástráðssyni lækni
er fallinn góður drengur op
einn af þeim ágætu héraðs-
læknum, sem um áratuga skeið
þjónuðu dreifðum þyggðumvið
erfiðar aðstæður af trúmennsku
og skyldurækni. Einn af þeim
sem vann vegna tryggðar við
starf sitt og vegna samúðar
með þvl fólki sem á störfum
hans þurfti að halda, en án
gróðahyggju og sérhagsmuna-
streitu
Einar Ástráðsson var héraðs-
lætknir á þeim árum, þegar
heimskreppan mikla eftir 1930
þjarmaði harðast að efnalittoi
fólki.
Það voru ekki mikil pen-
,.,Ííigaráð hjá verkamöhnpm, ^fíS
sjómönnum í Eskifjarðarlækn-
ishéraði á þeim árum. Þá voru
heldiur efcki komin til nein
sjúkrasamlög og' engin trygg-
ingalöggjöf. Þá varð oft að
sinna læknisstörfum þó að vit-
að væri að engin greiðsla væri
fyrir hendi. Á þeim árum var
oft erfitt að vera héraðslæknir
og starfsaðstaðan öll önnur en
nú er. Þessi erfiðu ár áttu sitt
í að móta Einar Ástráðsson og
viðhorf hans til þeirra sem
hans hjálpar þurftu að leita.
Ég votta minningu Einars
Ástráðssonar virðingu mína og
konu hans og bömum votta ég
samúð mína.
Lúðvík Jósepsson.
Sýningu Elríks Smiths var
vel tekíð í London
Allan júnímánuð stóð yfir f
Alwin Gallery í London sýn-
ing Eiríks Smiths listmálara.
Var þetta áttunda einkasýn-
ing Eirfks og á henni 25mál-
verk — öll ný eða nýleg.
Sýningunni var vel tekið og
seldust tvö málverk. Þess ber
til að mynda að geta, að tima-
ritið Arts Review birti stóna
litmynd af einu málverka Ei-
rífcs og listtimaritið Studio
bírti sömuleiðis aðra mynd
hans í umsögn um yfirstand-
andi sýningar í London. Lon-
don er mikil sýningaborg og
þvi hlýtur það að tedjast veru-
legur fengur að vera tekinn
með í reikninginn i blöðum
sem þessum.
Umsögnin í Arts Review er
eftir kunnan gagnrýnanda,
Cottie Buriand. Honum farast
m.a. svo orð: „Talsvert sterk-
ar sýningar eru f Alwin Gali-
ery, sérstaklega Islendingurinn
Eirikur Smith. Efnismiklar
lóðréttar litastrokur, klettar.
fossar eða hvað sem hverjum
Eiríkur Smith
finnst það vera, og sumsstaðar
í hinu efnismikla formi er lögð
áherzla á smáatriði þegar bet-.
ur er að gáð. Þessi form eru
án málamiðlunar; þau tala
sínu máli í hreinleik litarins
og túlka meira en það sem ligg-
ur á yfirborðinu."
t
j