Þjóðviljinn - 30.06.1970, Blaðsíða 7

Þriðjudaigur 30. júní 1970 — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA 'J
Lisfahátið í Reykjavik
Cullberg- ballettinn
Evrýdíka er látin
Love1967
Rómeó og Júlía
Dansskáld: Birgit Cullberg og Donya Feuer
Lisfcatótið í Reykjawík eir
senn lokið. Ég geri alls ekki
ráð fyrir að nokkur maður
hafi komizt yfir að sjá og
heyra alla dýrðina; már eir að
sjálfsögðu alger ðgerningur að
daema um það hver hafi verið
merkasitur atburður hinnar
fjölskrúðugu og glæsdlegu há-
tíðair. Þó held ég vart ofmælt
að framlag frænda okkar Svía
hafi verið einna nýsitárlegast
og stórbrotnast, og á þar við
Cullbergleikdansana og Bubba
kóng, eða Ubu Roi réttu nafni;
sýningair þessar hljóta að verða
ógleymanlegar þeim siem sáu.
Frú Birgiit Cullberg var dáð
dansmær á yngri árum, en hef-
ur á síðari dögum geæzt heims-
frægt diansskáld og ballett-
meistari; hún vann löngum
með stórum dansflokkum víða
um heim, en stofnaði Cullberg-
ballettinn nýja fyrir þrefur ár-
um, fámennan hóp en frábær-
an; einstæðan flokk og heiðri
krýndan. Það er henni efst i
huiga.riaðifá, að móta dansend-
ur síná, gera djarflegar til-
raunir; lisfcræn einbe.i,ni. ein-
stæt.t veijiaþrek og áræði Birg-
it Cullberg bregzt ekki þótt
árin færist yfir. Hún kom
hingað til lands fyrir tíu árum
eins og alkunnugt er, og sýndi
þá meðal annars „Fröken
Júlíu“, verk það sem sannaði
snilld hennar með svo ógleym-
anlegum hætti að okkur líður
ekki úr minni. Hún hefur síðan
samið margQ heimisfiræiga leik-
dansa, á meðal annarra „Kon-
una við bafið“ eftir leikriti
Ibsens, auk þeirra sem hér
voru sýndir.
Birgit CuUbarg er j'afnvíg
á sígilda leikdansa og nýtizka
og hóf nám sitt hjá brautryðj
andanum þýzka Kurt Joos, en
í þá d®@a áttj nútímadansinn
miklu gengi að faigna, en
hnignaði síðan um skeið, en
mun nú eiga mikinn frama í
vændum, ekkj sízt vegna at-
orku Birgit CuUberg. Ég þyk-
ist vi'., að hinn frjálsi dans
eigi öðrum framar huig hennar
oe hjarta. og dreg ekki í efa
að æskulýður okkar daga veiti
honum mikið brautargengi.
Dansar þeir sem sýndiæ voru
fyrra kvöldið eru allir nýtízk-
ir. Tádansi var hafnað með
öUu. hefðbundnum búningum
hinna klassísku verka; lista-
fólkið dansar á berum fót-
um og klæðist margháttuðum
búningum og geta sumir jafn-
vel minnt á Mörtbu Graham
eða jafnvel Isidoru Duncan;
danssporin eru flest gerólík
þeim sem tíðkast í sígildum
verkum. svo eitthvað sé nefnt.
Lanoflest er dansifólkiið frá
Norðurlöndum, en örfátt frá
suðlægari slóðum. Aðaldansar-
ar eru Lena Wettergtren og
Nildas Fk sonur frú Cullberg,
en hann hefur þegar hlotið
stór verðlaun fyrir list sina.
Leiikdansamir þrír sem hér
verð-ur getið með örfáiuim orð-
um fjalla allir um ástina, en
efnið er sótt til hairla ólíkra
tíma; og túlka þó nútíðina
hver með sínum hæ'tti. Fyrstur
þeirra nefnist „Evrýdífea er
látin" og á að sjálfsöigðu ræt-
ur sinar að rekja til girísku
goðsögunnar fornu sem vairt
á sinn líka, og þó öllu framar
til myndaflokks Palle Niel-
sens, „Orfeus og Evrýdíke“ en
hann hef ég aldirej auigum lit-
ið. Myndir listamannsins eru
ekkd í litum. síbreytilegar og
fjölbreytbar og varpað á bak-
tjaldið með kastljósum. Ég
verð að játa að „Evrýdíke er
látin“ vaæ sá dansanna sem
hreif mig minnsit; mörg dans-
sporanna voru lítt að mínu
skapi og engum gat til hug-
ar komið að Orfeus vær; dá-
samlegaisti tónsnillingur sem
um getur í sögum, en auðvit-
að er það með ráðum gert.
Niklias Ek var Orfeus og Lena
Wettergen Evrýdíke, og ásitar-
saiga þeirra áhrifamiikil og
sterk; og verkið allt gætt sönn-
um þrótti. Dansskáldið er
Birgit Cullberg, en tónlist eft-
ir Ennio Morricone og Gillo
Pontecorvo.
Næst birtist „Love 67“, sam-
ið af Danyu Feuer; tónlistin
er nefnd „Psykedelisk popmus-
ik“, hvað sem þau orð eiga
annars að þýða og er bæði um
leik og söng að ræða. Þrátt
fyrir fáfræði mína lét tónlist
þessi vel í eyrum, hressileg og
tilkomumikil á ýmsa lund og
fellur mjög vel að cfni verks-
ins, og sviðsmynd og búning-
ar með ágætum. Leikdiansinn
er að sjálfsögðu mjög nýtízku-
leguir og segiir í raun og veru
enga sögu; dansendurnir sjö
túlka ást og leik ungs fólks á
okkar dögum eins og nafn ball-
ettsins gefur til kynna og vinna
veæik sitt með fullum heiðri.
„Love 67“ er hugþekkt verk og
smekklegt og vann sýnilega
hylli leikgesta.

liilllli

í
Þá er ég loksins kominn að
þeim leikdansi sem frábær-
asifcur er og stærstur í sniðum
en hann er „Rómeó og Júlía“
eftiir Birgit Cullberg; „nútíðar-
túlkun á sígildu yrkisefni", seg
ir í leikskránni. „ballett um
ásitina í nútímianum". Hinn
ódauðlegi harmleikur Shake-
speares hefur orðið fjölmörg-
u,m dansskáldum að yrkisefnd,
en frægastur, lengsfcur og full-
komnastur þeirra leikdansa er
sá sem Lavrovski samdi við
tónlist Prokofjevs og frum-
sýndur var í Leníngrad 194(1;
Galína Úlanova var Júlía,
drottning leikdansins á þeim
dögum og reyndar fyrr og síð-
ar. Ballett Birgit Cullberg hef-
ur líka hlotið alþjóðalof þótt
geróliíkur sé, en tónlist Prok-
ofievs notar hún eins og flleiri.
Niklas Ek er mikilfenglegur
Rómeó. og karlmannlegri, ör-
uggari og þróttmeiri dansmann
hef ég ekki auigum litið; við
hlið bans dansar Lena Wetter-
gren, mikilhæf ballerína. hug-
þekk og hlý. Snilli dansflokks-
ins birtist raunar hvarvetna og
langar mig sérsta.klega að
nefna Vlado Juras, Luis Ruffo
og Jens Graff, en þeir eru
Týbalt, Merkútio og Paris og
svo mætti lengi tel.ia. Leik-
dansinn er mikið snilldarverk
og lofar meistara.nn, enda var
Biirgit Cullberg og flofekurinn
allur innilega hylltur að leiks-
lokum, fagnaðarlátunum ætl-
aði blátt áfratn aldrei að linna.
Listakonan hefur tekið ást-
fóstri við ísland og óg vona
að hún eigi eftir að koma enn
hingað til lands os flytja okk-
ur háa og skíra list.
A. Hj.
Úr sýningu ssenska leikhússins á Bubba kóngi.
Marionetteatern i Stockholm
Bubhi kóngur (Ubu Roi)
eftir ALFRED JARRY
Endursamning og leikstjóm: MICHAEL MESCHKE
Brúðuleikhúsið svonefnda í
Stokkhólmj er sýnilega mjög
merkileg stofnun, enda fræg
um heiminn, það hefur mörg
verðlaun hlotið og áreiðanlega
ekkí að ástæðulausu, og svo
nýstárlegt ; alla staði að okkur
ísdendingum sem langflestum
er tólf ára starf þesis ókunnugt
með öllu, er leikur þess sönn
opinberun og ævintýri. For-
ustumaðuiránn Michael Meschke
er þýzkrar ættar, en fluttist
til Svíþjóðar barn að aldri, og
hefur unnið þar miikil afrek
og stór, getið sér mikla frægð
heima og erlendis. Hann er á-
reiðanlega snjall brautryðj-
andi, gæddur hiugmyndaflugi
og dirfsku. Hvort leikhús svip-
að Marionetteaitem bafa verið
áður til veif ég ekki, en geri
ráð fyrir því; en eitt er víst:
brúðuleikhús í venjuleiguih
skilningj er það ekki. Hand-
brúðum og strengjabrúðum er
ekki beitt að neinu ráði, lif-
andi leikendur fara með öll
meginhlutverkin. að sjálfsögðu
klædd fáránlegum búningum
og um sviðsmyndirnar sama að
segja, enda er verk það sem
Meschke flutti hingað til lands
góðu beilli sjálfur „Bubbi
kóngur“ eftir franska skáldið
Alfred Jarry. en hann er af
flestum talinn fyrsita fjar-
stæðuskáld leikhússins. Hann
hneykslaði sambargara sína og
það að marki, en verk hans lif-
ir góðu lífi enn í dag og áhirif
þess eru mikil orðin og svo

Kammerjazz í Norræna húsinu
Samstæður Gunnai-s Reynis
Sveinssonar hljómuðu í fyrsta
sinn opinbeiiega í Norræna
húsinu síðdegis á sunnudaginn
var, að viðstöddum prúðbúnum
skara jazzunnenda, miðaldra
sem og yngri og eldri, konum
og körlum, — hinir síðamefndu
í þetta sinn með fjölbreytilegri
firísúrur, — allt frá burstaktnll-
um skotgrafabermanna og upp
í passíuhár a la Hlíðarenda,
þegar nafni tónskálsins var
upp á sitt bezta. Þama var
Þráinn Kristjánsson, driffjöður
í jazzmálum úr árabil, og
kynnti í stuttum formála jazz-
kappa vora sem stóðu á miðju
gólfi með instrúmentí sín, á
peysufötum í tilefni dagsins, —
og gat Þráinn þess að kaflla-
heitin hefði Gunnar Reynir
fengið að láni frá Steini Stein-
arr, en þriðji þáttur — Há-
manksverð á nótum — yrði þó
ekki leikinn í þetta sinn, vegna
ríkjandi óvissu um söluskatt-
inn. Kannski hefur honum ver-
ið sleppt vegna æfingaónæðis
spilaranna í alls konar stússi
við Listahátíðina, í sambandi
við sinfónlíuna o.fl., — en
þama var Gunnar Orslev bú-
inn Ælautu og saxafónum
tveirn, Reynir Sigurðsson með
víbrafón og reiðubúinn í fleiri
slagverk, öm Ármannsson gít-
arleikari með knéfiðlu tiltæka
á sínum stað, Jón Sigurðsson
með stórgígju, Guðmundur
Steingrimsson með batteri bg
bjöllur hverskonar, en höfund-
urinn sjálfiur vonpaður hand-
skellum og hrossabresti þegar
mikið lá við, og virtist mönn-
um þá oft þrír brestir á lofti
í einu.
Gunnar Reynir stjómaði líka,
að svo miklu leyti sem þess
gerist þörf þegar atvinnu-jazz-
menn eru annarsvegar, — þá
verður músíkkin tál og ljómar
af sjálfri sér, — og ætti betur
við að segja að höfundur hafi
regúlerað frjálsan sveiflu-
straum félaga sinna, innan
takmarka frumsaminna stefja
r>g hljómaigrindar sem skráð var
á nótnablöð. 1 upphafi fyrsta
þáttar vorum við öll dálítið
stíf, en brátt slaknaði á vöðv-
um leikara og áheyrenda,
sveiflupúlsinn fór að gera vart
við sig í tám og hælum, og
í öðrum kafla hafði bann fest
rætur í hægra læri aftanverðu,
en þegar svo er komið getur
ekkert vamað því að sveiflan
hríslist með heilnæmum hryn
um gjörvallan líkamann, — og
sálin gleðst í réttu hlutfalli við
fögnuð hjartans, og í þriðja
kapitula var undirritaður al-
bata af nýlegri kviðristu,
gjörðri af hnífamei.sturum
Borgarspítalans. Því miður
stöndum við enn svo langt að
baki forfeðrum vorurn, að við
dönsum helzt ekki nema um
líf og dauða sé að tefla, og
létum það eiga sig í þetta sinn,
en jazzkapparnir héldu áifram
leiknum með vaxandi fögnuði
og frelsi, unz yfir lauk og allt
ætlaði um koll að keyra. Þá
var orðið svo gaman að lófa-
taki linnti efeki fyrr en blásið
var upp á nýtt Samræmt
göngulag fornt, — og svo héld-
um við áfram að klappa lengi,
lengi, og höfundi Samstæðna
bárust blóm, og vinir og feunn-
ingjar föðmuðust innilega með
þakkdátum huga og sögðu hver
við annan: GleðiRega hátíð!
Hafl. Gunnar Reynir Sveins-
son ætlað sér að sanna að
jazzinn og aðrar tegundir tón-
lisitar séu ekki andstæður, held-
ur Samstæður þá tókst honum
það fullkomlega. En eins og
margan hafði grunað fyrirfram,
hlaut jazzsveiflan að bera af
öðrum þáttum þessa frumlega,
margslungna, fagra og glaða
verks. Seinn Steinarr hefði
hlegið dátt með ejálfium sér á
sunnudaginn var, en við sem
eftir lifum eigum vonandi eftir
að fá fleiri taekifæri til að
kynnast Samstæðunum betur,
og njóta oftar þeirra kyrrlátu
hlátra og þó iðúlega ólgandi
gleðd sem Gunnar Reynir
Sveinsson var upphafsmaður að
í brjóstum vorum á sunnudag-
inn var.
o
Að svo mælfcu þakkair undir-
ritaður tónskáldinu hlýlegt við-
mót í sinn garð, og étur jafn-
framt oní sig allt sem hann
kann í hugsunarleysi að hafa
sagt í hljóði og upphátt um
norræna menningarbælið í
Vatnsmýrinni, — og það er
einikar ánægjulegt að Norræna
húsdnu skyldi hafa tekizt að
rísa af grunni í tæka fcíð, svo
að þar var hægt að halda
sannkallaða Listahátíð sunnu-
daginn 28. júní árið 1970. JMÁ.
mun enn verða. Eins og ýms-
ir muna fluttu nemendur
Menntaskólans i Reykjavik
„Bubba kóng“ ; fyrra, og var
að þeinrj sýningu ágæt-
skemmtun þó að leikendunum
ungu tækist ekki að birfca ó-
hugnað verksins og napra á-
deilu nógu skýrt, enda ekki
að vænfca. Ég greindi þá nokk-
uð frá efnj hins einstæða sjón-
leilcs, og ætla ekki að endur-
taka þá sögu að þessu sinni.
Hins er rétt að geta að „Bubbi
kónguir" var upphaflega brúðu-
leikur sem Alfired Jarry samdi
fimmtán ára um aikfeitan og
óvinsæian kennara, en síðan
breyttist verkið og stækkaðd í
höndum hans; Jarry var reynd-
ar lítill affeastamaður og and-
aðist langt fyrir aldur fram.
Bubbi kóngur er hvorttveggja
i senn, bráðfyndinn og óhugn-
anleg háðsmynd, sauðheimsk-
ur, blauður, ágjarn og skefja-
laus fjöldamorðingj sem tekst
að setjast í konungsstól og
hiugsar um það helzt að auðga
sjálfan sig með því að drepa
þegna sína vægðarlaust; í
leiknum er svo napurleg á-
deila að auðskilin ætti að
vera öllum sem sjá og heyra.
Brúðuleikhúsið sænsfca túlk-
ar „Bubba kóng“ með frábær-
um hætti, þar er ekkert of
eða van. Af leikendunum öll-
um kveður mest að Michaei
Meschke, það er Bubba;
hann er skemmtinn með
afbrigðum, búinn kostu-
legu gervi. mikill sfcapgerðar-
leifaari. Búningur Bubbu
mömmu, Ing-Mari Tirén, er
stórum fáránlegri, en það sóp-
ar alltaf að henni, og Ame
Högsander fer afburðavel með
hlutverk Bordure kafteins, og-
þannig mættj lengur telja. Loks
eru búningamir verk Franc-
isku Temerson, hugkvæmrar
og góðrar lisitafconu.
Þessi fáu og fátæklegu orð
verða að nægja. En þess hlýt
ég að óska að lofcum að við
eigum þess kost að fá hingað
eins óvænta og snjalla lista-
menn og Micbael Meschke og
liðsmenn hans.
Á. Hj.