Þjóðviljinn - 21.01.1973, Blaðsíða 12
12. SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. janúar 1972
Karítas Skarphéðinsdóttir—Gömul minning
Framhald af bls. 11
eitt, og nú lyftist brúnin á þessum
fjórum á sakamannabekknum.
Auövitað vorum við allir sjálf-
stæðismenn með litlu essi, Ölafur
Thors meira að segja með stóru i
þokkabót. Okkur hvarf hræðslan,
sem við höfðum kennt i fyrstu, þvi
að írambjóðendur bera oft
lúmskan ótta fyrir kjósanda, sem
er óskrifað blað þangaö til hann
helur krossaö á kjörlistann. Nú
var þögnin liðin og konan hélt
áfram máli sinu.
Karitas: En það sem ég tel
mikilvægasta sjálfstæðismál
islenzku þjóðarinnar er áfengis-
málið.Og nú vil ég spyrja hátt-
virta frambjóðendur: viljið þið
útrýma áfengisbölinu og flytja
áfengið út úr landinu? Og ég
heimta skýr svör við spurningu
minni. Siðan hneigði Karitas
Skarphéðinsdóttir lilillega höfði
til mannanna á sakabekknum og
gekk til sætis sins, tók kasmir-
sjalið úr brotunum og sveipaði
þvi um sig eins og skikkju.
Að lokinni ræðu Karitasar
Skarphéðinsdöttur birti mjög yíir
ásjónum sjálfstæðishetjanna
góðu á sakabekknum, jalnvel
Ólafur Thors og Guðmundur 1.
brostu við hvor öðrum — aö visu
var brosið nokkuð dauft. Álengis-
bölið islenzka hefur jafnan verið
vinsælt umræöuefni landsmanna,
cn nú halði Karitas Skarphéðins-
dóltir gert það að helzta sjálf-
stæðismáli þjóðarinnar. Það var
þvi létt verk og löðurmannlegt
vöskum sjóvikingum að leggjast
undirárari þcirri Keflavikinni —
Kcflavikurvöllurinn gat nú lagzt
til svefns um stund. Aðeins einn
frambjóðendanna brosti ekki —
Sverrir Kristjánsson, fulltrúi
Sósialistaflokksins. Hann sat yzt
á bekknum, hljóður og hugsi,
kannski hefur hann þá stundina
borið sama áhyggjusvipinn og er
á hinni frægu höggmynd franska
I i s l amannsins Rodins:
llugsuöinum.
En nú hófst baráttan um þetta
prúðbúna atkvæði, Karitas
Skarphéðinsdóttur, sem enginn
vissi deili á. Þingmálafundurinn
þarna á Álftanesinu lók allt aðra
stel'nu en þá, er rikt hafði á fyrri
fundum. Hin stutta en kjarnyrta
ræða Karitasar Skarphéðins-
dóttur hafði lyft þessum lágkúru-
lega þingmálafundi upp á
himininhátt plan þar sem heið-
rikjan rikti ein og siðgæðið.
Ekkert pólitiskt skitkast lengur,
engar skammir, engin bolabrögð.
Maður var allt i einu staddur á
Stórþingi Góðtemplarareglunnar,
maður málti heyra þyt af
vængjataki englanna i þessu and-
rúmslofti stúkubræöranna. Sam-
kvæmt reglum fundarins tók
bróðir Ólal'ur fyrstur tii máls.
ölafur Thors: Ég vil þakka
þessari konu, sem nú tók siðast til
máls fyrir hina afburða góðu
ræðu. Það voru sannarlega orð i
tima töluð. (örstutt listræn
þögn). Ég vel segja: Islendingar
drekka illa. Ég vil segja meira:
tslendingar drekka mjög illa. 1
framhaldi þessara orða jós hann
sér yfir áfengisneyzlu tslendinga
af slikri orðgnótt og mælsku að
með sjálfum mér harmaði ég það,
að Góðlemplarareglan hefði ekki
borið gæfu til að ráða Ólaf
faranderindreka sinn um landið,
áfengismálin á tslandi væru þá
ekki það torleysta vandamál og
mál allra mála svo sem þau eru i
dag. Ég sá ekk| betur, en að harð-
sviraðir vfnmenn meðal
kjósendanna viknuðu litið eitt-við
orð Ólafs Thors. Að lokum hét
Ólafur Karitas Skarphéðinsdóttur
þvi, að Sjálfstæðisflokkurinn,
iiokkur allra stétta, sem þá auð-
vitað geymdi innan vébanda
sinna drykkjumenn allra stétta,
skyldi einbeita sér af öllu afli að
útrýmingu áfengisbölsins á
tslandi. Hann spyrnti þó fótum
við einu ekki ómerku atriði i ræðu
Karitasar Skarphéöinsdóttur.
Hann leiddi hjá sér útflutning
áfengisins frá íslandi. Kannski
ekki að ástæðulausu: það mátti
nefnilega skilja þá kröfu
Karitasar með tvennum hætti.
Var það ætlun hennar að gera
áfengið á tslandi aö útflutnings-
vöru og draga þannig úr óhag-
stæðum vörusk ipta jöfnuði
þjóðarinnar, eða átti hreinlega að
hella brennivininu okkar út á yztu
íiskimið og gera þorskinum góða
veizlu? Persónulega hallast ég að
seinni skýringunni.
Næsti ræðumaður var bróðir
Guðmundar 1. Guðmundsson
sýslumaður. Honum lá ekki sér-
lega hátt rómur, hvessti aldrei
röddina, hún var ljúf og mild, hin
þjálfaða rödd prókúristans i
réttarsal, dálitið ismeygileg.
Svipurinn einlægur og sakleysis-
legur, eins og titt er um menn
sem geta sagt allt nema — sagt
satt.
Guömundur i. Guðmundsson:
Ég vil leyfa mér að þakka Karitas
Skarphéðinsdóttur fyrir hennar
ágætu ræöu. Svo sem kunnugt er
mörgum, er Alþýðuflokkurinn,
sem ég hef þann heiður aö vera
íulltrúi fyrir, beinlinis sprottinn
upp úr bindindishreyfingunni á
tslandi. Flestir elztu forgöngu-
menn Alþýðuflokksins stóðu með
annan fótinn i stúkunni. Frá
fyrstu tið hefur Alþýðuflokkurinn
haft bindindi og vinbann á stefnu-
skrá sinni og hefur aldrei hvikað
l'rá þeirri stefnu, enda jafnan
staðið viö orð sin á löngum stjórn-
málaíerli. Ef háttvirtir kjósendur
Gullbringu- og Kjósarsýslu vilja
sýna mér það traust að kjósa mig
til þings, þá mun sannarlega ekki
standa á mér og flokki minum að
útrýma áfengisbölinu og gera
lsland að vinlausu landi.
Þriðji ræðumaðurinn i röðinni
var bróðir Þórarinn Þórarinsson,
Timaritstjóri, heitur stjórnar-
andstæðingur og hugði til mikilla
afreka þegar Nýsköpunar-
stjórninni yröi steypt af stóli eða
hún fremdi hljóðlátt sjálfsmorð.
Hann var grannholda, fölleitur og
sléttur i andliti. Það mátti glögg-
lega sjá, að þessi maður, sem
hafði orðið yngstur ritstjóri allra
kollega sinna á tslandi, hafði um
ævidaga sina alla lagt á sig
langan krók til að sneiða hjá
áfengisbölinu
Þórarinn Þórarinsson: Frá þvi
ég var fjórtán ára hef ég hvorki
neytt tóbaks né áfengis. Mér er
þvi einkar ljúft að taka undir orð
Karitasar Skarphéðinsdóttur um
áfengismálin. Það þarf varla að
geta þess, sem alþjóð veit, að
Framsóknarflokkurinn hefur allt
frá Stofnun barizt gegn áfengis-
neyzlu og áfengisböli lslendinga,
og er það skemmst að minnast, að
á Alþingishátiðinni 1930 er Fram-
sóknarflokkurinn fór með rikis-
stjórn, var vin ekki veitt i opin-
berum veizlum og sátu þær þó
erlendir þjóðhöfðingjar, sem
voru vanir að drekka vin með
mat, enda fór hátiðin fram með
mikilli prýði og kurteisi, svo sem
frægt er i annálum. Háttvirtir
kjósendur Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, ef þið viljið stuðla að þing-
setu minni mun Framsóknar-
flokkurinn berjast með oddi og
eggju fyrir þeim kröfum, sem
fram voru bornar i hinni ágætu og
snjöllu ræðu Karitasar Skarp-
héðinsdóttur.
Stúkubræður frambjóðenda-
hópsins höföu nú lokið máli sinu.
Ég hef aldrei hlustað á svo
hjartanlegt bræðralag. Á öllum
framboðsfundunum höfðu þeir
barizt eins og grimmir púkar i
neðra. Nú voru þeir orðnir eins og
vængjaðar englaverur i efra, mér
sýndist jafnvel votta fyrir litlum
hvitum fjöðrum á herðablöðum
sýslumannsins Guðmundar t.
Það var engum blöðum um það að
fletta: Karitas Skarphéðinsdóttir
hafði framið kraftaverk, er hún
flutti sina stuttu ræðu á Álftanes-
fundinum. En nú var loks komið
að siðasta ræðumanni fundarins:
Sverri Kristjánssyni fulltrúa
Sósialistaflokksins, sem átti það
eitt sameiginlegt með Alþýðu-
flokknum, að bindindi og vinbann
skartaði á gullinni stefnuskrá
hans. Ég hafði hlýtt með athygli á
ræður stúkubræðranna, en um
leið hugsaði ég djúpt. Hvernig átti
ég að svara Karitas Skarphéðins-
dóttur? Atti ég að slást i hópinn
með stúkubræðrunum þremur?
Mér bauð við tilhugsuninni. Það
yrði þá að hafa það þótt ég færi af
þessum fundi reyttur engla-
fjörðunum. Þaðvar viða kunnugt,
að Sverri Kristjánssyni þótti ekki
áfengi vont á bragðið — svo ekki
sé meira sagt. Kjósendur Gull-
bringu- og Kjósarsýslu hlutu
margir að vita þetta lika. Það
myndi enginn trúa einu orði, ef
Sverrir Kristjánsson héldi
bindindisræðu á framboðsfundi.
Og svo þurfti þessi kelling,
Karitas Skarphéðinsdóttir, að
koma hingað anstfgandi ein-
hversstaður utan úr buskanum á
Alftanesið, gera sjálfstæðismálið
að áfengismálinu og heimta
brennivininu hent i hafið. Það
yrði létt verk slyngum pólitiskum
andstæðingi að bregða mér um ég
væri bara óþveginn landráða-
maður, landsölumaður og góð-
vinur áfengisbölsins á tslandi. Ég
stóð seinlega úr sæti minu og
stillti mér upp við pontuna.
Svcrrir Kristjánsson: Þögn. —
Þögn. — Þögn. Ég þakkaði ekki
Karitas Skarphéðinsdóttur fyrir
hina ágætu ræðu hennar. Ég
minntist hvorki á konuna né ræðu
hennar. Ég leiddi alveg hjá mér
áfengisbölið á tslandi. Ég
minntistekki á útflutning áfengis
né heldur hvort ætti að gefa
nytjafiskum okkar i Atlanzhafinu
brennivinið okkar til gott-
gjörelsis. Ég er búinn að stein-
gleyma hvað ég sagði i framhaldi
af áfengisþögninni, sennilega hef
ég umlað einhverja áskorun til
fundarmanna að kjósa Sósialista-
flokkinn, efla gengi hans og þá
náttúrlega „góða kommans”
svo vel sem hann hafði nú staðið
sig.
Háttvirtir kjósendur Álfta-
nessins fóru að tinast út, dulúðgir
og svipbrigðalausir i andlitinu
eins og titt er um tslendinga á
mannfundum þegar langt er að
sækja til áfengisbölsins. Karitas
Skarphéðinsdóttir reis úr sæti
sinu og gekk milli bekkjaraðanna
og ætlaði út úr stofunni. En hún
komst ekki út. Frambjóðendurnir
þrir, stúkubræðurnir með hvitu
vængina, slógu hring um hið
skartbúna atkvæði, þessa ókunnu
huldukonu, sem hlaut þó að vera
skráð á kjörlistann. Þeir tóku
allir i hönd hennar, klöppuðu
henni á herðarnar og þökkuðu
henni enn á ný fyrir hina ágætu
ræðu. Ég tók ekki þátt i þessum
pólitisku ástaratlotum. Ég sat
einn i sætinu minu yzt á bekknum,
sakbitinn sósialisti, sem hafði
brugðizt stefnuskrá flokksins um
vfnbann og bindindi. Ég fann
greinilega að i dag hafði ég verið
mjög slæmur kommi. Mér fannst
ég standa i sporum mannsins i
guðspjallinu, sem kenndi svo
mjög syndar sinnar og sektar,
að hann þorði ekki að lyfta augum
sinum til himins. Ég paufaðist við
að troða ræðustúfum niður i
töskuna til að leyna tauga-
óstyrknum. ,
Mér var litið þangað sem
Karitas Skarphéðinsdóttir stóð
hnarreist eins og drottning um-
kringd stúkubræörunum, er voru
líkastir stimamjúkum lénsmönn-
um sem votta sinni frú hollustu
sina. Allt i einu ýtir hún þessum
kurteisu hirðmönnum til hliðar,
gengur rakleitt að hinum ber-
synduga slæma komma á saka-
bekknum, réttir honum höndina
mjög hlýlega og segir stundar-
hátt, Jæja, Sverrir Kristjánsson,
ósköp held ég við eigum fáar sálir
i þessari sveit1.
Ég leit sem snöggvast til stúku-
bræðranna þriggja: það var eins
og sápuþveginn heiðarleiki
bindindisseminnar hefði dottið
eins og grima af andlitum
þessara pólitisku erfiðismanna og
ekkert eftir nema vonbrigðin,
blönduð gremju. Það gat nú skeð
að helvitis komminn ætti þetta
huldukonuatkvæði, sem þeir
höfðu lagt fram alla sál sina til að
hremma!
Við Karitas Skarphéðinsdóttir
kvöddumst með kærleikum. Hún
gékk hvatlega út úr skólastofunni
i skrúðklæðum sinum. Stúku-
bræðurnir horfðu á eftir henni,
daprir á svip, ekki ólikir hundi
sem hefur misst heila köku.
Siðasta framboðsfundinn héld-
um við á Esjubergi i Kjós. Ekkert
markvert gerðist nema þetta
venjulega: viö jórtruðum ræður
okkar i siðasta skipti. Við vorum
orönir nokkuð dasaðir og móðir
eftir þessa erfiðu pólitisku
vikingaför. En ekki sá á
Guðmundi t. sýslumanni. Hann
blés ekki einu sinni úr nös. Ef
háttvirtir kjósendur Gullbringu-
og Kjósarsýslu hefðu kallað
okkur fram með da capo hefði
hann sem glaðast endurtekið
sjónleikinn. En til allrar guðs
lukku hrópuðu kjósendur ekki da
capo.Þeir voru áreiðanlega búnir
að fá nóg af þessum herramönn-
um.
En alltaf er blessað kvenfólkið
islenzka samt við sig. Að fundi
loknum á Esjubergi bauð kven-
félag sveitarinnar okkur til svo
dýrðlegrar kaffiveizlu, að ég hef
ekki lifað aðra slika hvorki fyrr
né siðar. Borðin svignuðu undir
nýbökuðum ilmandi kökum og
lostætu áskornu brauði. Þær
ætluðu sýnilega að launa þessum
fjórum þjóðmálahetjum mikið
erfiði ökumóðum með lúin radd-
bönd. Það vildi svo til að við
Ólafur Thors sátum saman við
kaffiborðið. Þegar við höfðum
slökkt versta þorstann og tekið úr
okkur sárasta sultinn, laut Ólafur
að mér og hvislaði: Andskoti
fannst mér þú vera fámáll á
Álftanesfundinum, .Sverrir! Það
var dálitið strákslegt glott i
augunum þegar hann hvislaði
þessu að mér; fram á elliár týndi
hann aldrei sjarma stráksins og
húmor. Ég veit ekki hve viða
Ólafur Thors átti itök i hlutafélög-
um. En ég er viss um að hann
hefur aldrei keypt hlutabréf i
Alvöru h/f.
Eg sá Karitas Skarphéðins-
dóttur aldrei siðar. En 9. janúar
s.l. leit ég þetta gamla elskulega
andlit hennar á mynd, tekinni af
henni áttræðri. Hún var dáin,
hafði andazt á Hrafnistu 29.
desember s.l. Þá fræddist ég um
nokkur atriði ævi hennar, sem ég
kunni áður engin skil á. Fædd i
Æðey, en bjó langt skeið ævi
sinnar á tsafirði. Hún var aðeins
sautján vetra er hún giftist manni
sinum Magnúsi Guðmundssyni og
ól honum tiu börn, en þremur
börnum manns sins, af fyrra
hjónabandi, gekk hún I móður-
stað. Á tsafirði vann hún lengst af
við fiskþvott og snemma kynntist
hún isfirzkum atvinnurekendum
við samningaborðið, og mælt er
að hún hafi oftar en ekki velgt
þeim dándism. undir uggum.
Hún var stofnfélagi Kommúnista-
flokksins á tslandi og svo var og
eiginmaður hennar. Siðan var
hún virkur félagi Sósialista-
flokksins. Fertug að aldri skipaði
hún sér i þá fylkingu verkalýðs-
hreyfingarinnar, er sótti fram til
þeirrar tiðar sem koma skal. En
hún stóð i sama mund djúpum
rótum i gróðurmold islenzkrar
alþýðumenningar. Hún var haf-
sjór islenzkra kvæða, visna og
kviðlinga i fornum skáldskap og
ungum. Já, þannig var Karitas
Skarphéðinsdóttir: harðger
islenzk jurt vökvuð hlýju regni
alþjóðlegra hugsjóna.
Ég vona að hún hafi fyrirgefið
slæma kommanum á Álftanes-
fundinum fraministöðuna þegar
hann tók svo fálega kröfu hennar:
að flytja áfengið út úr landinu. Og
að lokum vil ég kveðja hana
gamalli islenzkri keðju: Blessuð
sé minning þin, Karitas!
p.f. Borgarspitalanum, 11.-14.
janúar 1973.
Sverrir Kristjánsson.
Hljómplötusafn
10 plötur á 3500 kr
Sigild tónlist, þjóólög,
dægurlög
Úrval úr þekktum verkum eftir:
Chopin, Brahms, Bizet, Strauss, Gershwin, Foster og fl.
Flutt af Fílharmoníuhljómsveitinni í London,
hljómsveit ríkisóperunnar i Hamborg og fleirum.
10 hljómplötur með tónlist í 8 klukkustundir.
Tónlist, sem allir þekkja.
KLAPPARSTÍG 26, SÍMI 19800, RVK. 0G
BREKKUGÖTU 9, AKUREYRI, SlMI !
Auglýsingasíminn
er17500
r
WÐVIUINN