Þjóðviljinn - 06.04.1975, Blaðsíða 9

Sunnudagur 6. apríl 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
neitar þó að vera eitthvað einstök
að þvi leyti:
....einhver
svona vitleysa
— Ég hef að visu ekki verið er-
lendis siðan ég var við nám og
þarafleiðandi ekki i snertingu við
útlenda keramik nema gegnum
fagbækur sem ég hef keypt, en
það kennir vissulega margra
grasa i erlendri leirmótun. Nú, og
hér heima hefur keramik lika
verið notuð dálítið á annan hátt en
þennan hefðbundna, einkum i
sambandi við arkitektúr. Ragnar
Kjartansson hefur t.d. unnið
veggskreytingar i leir.
Möguleikarnir i leirkerasmiði
skiptast núorðið svolitið i tvennt.
Annarsvegar er hönnun fyrir iðn-
að og hinsvegar einhver svona
vitleysa einsog ég er að fást við.
Það er ekki sami grundvöllur fyr-
ir fagið einsog það var rekið fyrir
hundrað árum með framleiðslu á
brúkshlutum fyrir augum fyrst og
fremst, vegna þess að verk-
smiðjuframleiðslan hefur tekið
við. Leirkerasmiðir eru þvi eigin-
lega milli tveggja elda og við vit-
um varla i hvora löppina við eig-
um að stiga. Það tekur þvi varla
að framleiða nytjahluti þvi að
iðnaðurinn gerir það að sumu
leyti miklu betur, þótt handgerðir
hlutir hafi náttúrlega alltaf sitt
aðdráttarafl. En staðlaða fram-
leiðslu er hægt að vinna á miklu
fullkomnari hátt i verksmiðju
með góðum hönnuði heldur en að
einstaklingar séu að renna og
renna endalaust.
— Samt sem áður gerir þú mik-
ið af vösum þótt þeim sé kannski
ekki beinlinis ætlað að notast sem
slikir.
— Það má nota þá! Þarsem ég
hef lært leirkerasmiði er ég bund-
in af þessu gamla pottaformi,
þessari gömlu hefð frá nýstein-
öld, sem við byggjum á.
— Þú ert þó greinilega að
brjótast talsvert útúr þessu
formi.
— Ja, ekki hef ég gert uppreisn
gegn þvi. En vissulega hættir þvi
til að vera á kostnað notagildisins
þegar ég fer að vinna þessa vit-
leysu sem mér dettur i hug.
Möguleikarnir með leirinn eru
nær ótakmarkaðir.
Reynir að
miðla áhrifunum
— Hvað ertu að reyna að tjá?
— Það er flókið að svara þvi.
Ætli ég sé ekki fyrst og fremst að
reyna að miðla einhverju af þeim
fegurðaráhrifum sem ég verð
fyrir. Og þau eru mjög mikið i
sambandi við náttúruupplifun.
Td. urðu sum verkin hér til eftir
hringferð um Jökul, — einhvers- Þessi vasi varð til eftir göngu uppmeð Glym. Fyrir aftan sést ein vegg-
konar áhrif frá landslaginu kring- myndanna.

Linur, form og hrynjandi — það er það sem Steinunn vill fá fram f veggmyndum sfnum Ur lelr
um Snæfellsjökul. Þetta voru
fyrstu verkin af þessari tegund,
en ég geri ráð fyrir, að i verkum á
undan þeim séu óbein náttúruá-
hrif. Ég hef ósjálfrátt orðið fyrir
áhrifum, mest af fjöllum, en lika
gróðri og það kemur sennilega
fram, en með jöklamyndunum
byrja ég virkilega að reyna að tjá
landslagsáhrif markvisst og hef
siðan haldið þvi áfram, t.d. varð
vasinn með fossamyndunum til
eftir göngu upp i Halfjaröarbotn,
uppmeð fossinum Glym.
— Er ekki erfitt að koma þess-
um áhrifum fram i þinu efni,
leirnum? Amk. er óvenjulegU að
sjá hann notaðan á þennan hátt.
— Ég nota auðvitað leirinn af
þvi að það er min tækni, efni sem
ég þekki og treysti mér til að ná
betri árangri með en einhverju
öðru sem ég hef ekki unnið með,
einsog t.d. ollulitum. Það er aö
visu flóknara mál að vinna mark-
visst listrænt I leir en að mála
beint með pensli á striga, þvi þá
er það ekki aðeins handverkfærið
sem er milliliður milli manns og
verks, heldur verður að fá eina
höfuðskepnuna eldinn til liðs við
sig lika og þá geta alltaf orðið ein-
hver blæbrigði sem ekki var
reiknað með. Þetta er lika spenn-
andi þvi þótt maður þykist vera
búinn að ná tökum á tækninni og
þekkja efnið geta komið fyrir til-
viljanir sem hægt er að nýta eftir-
á og finna nýjar og nýjar leiðir út-
frá þvi óvænta.
Andlit höfða
til min
— Með veggmyndunum ertu ó-
neitanlega komin svolitið nálægt
málverkinu, — hefur ekkert
freistað þin að reyna við það?
— Afskaplega litið. Ég snerti
það aðeins á skólaárunum, en hef
aldrei haft neina ástriðu til oliu-
lita sem slikra. Hinsvegar hef ég
gripið i að teikna — of litið að visu
— hefði ég ekki brotið á mér löpp-
ina hefði ég gert meira af þvi i
sumar. Þess i stað fór ég úti
portrett og tók fyrir hana Þóru,
einn af meðlimum fjölskyldunnar
og gæti trúað að ég ætti eftir að
gera meira af sliku. Andlit höfða
til min myndrænt.
— Hefur það haft áhrif á verk-
efnavál þitt að flytjast úr Reykja-
vik i Mosfellssveitina?
— Já. Umhverfið hefur alltaf
áhrif og hér er ég tvimælalaust
miklu nær náttúrunni. Ég horfi á
Esjuna daglega og á Úlfarsfellið
og mikið af þessum myndum sem
ég er með núna hafa verið ortar
útfrá Esjunni vegna þess hve hún
er nærtækt efni, alltaf fyrir utan
gluggann hjá mér, en sibreytileg
samt. Það er ógurleg breyting að
flytja úr bænum i þetta frjálsa
umhverfi og vera svona mikið úti
á sumrin, rækta blóm i garðinum
o.s.frv. Maður kemst i jarðsam-
band, tengslin verða nánari, enda
má sjálfsagt segja, að það sé svo-
litil náttúrurómantik i þessu hjá
mér.
Steinunn tekur fram, að þótt
hún sé nú farin að gera vegg-
myndír úr leir sé hún siður en svo
að likja eftir málverki né slægjast
ursemi” notað neikvætt. Jafnvel
handverkið hefur goldið þessa og
verið gert að einhverskonar ó-
æskilegum kvenleika. „Finlegt
handverk” er neikvæður dómur
og sé talað um „skreytilist” er
það i mjög niðrandi merkingu.
Nú vil ég ætla, að konur hafi
meiri tilhneigingu en karlar til
skreytilistar i verkum sinum. En
I listaskólum hafa konur yfirleitt
verið undir handleiðslu karl-
manna og ég held, að þá hafi oft
verið bælt með þeim það sem
hefði átt að njóta sin, þetta kven-
lega, og þær þvi ekki orðið eins
einlægar i verkum sinum. Auðvit-
að eru allir eiginleikar einstak-
lingsbundir, en samt held ég að
það sé nokkur munur á milli kynj-
anna að þessu leyti og að hann sé
eðlislægur. Þetta er mjög greini-
legt þegar maður fæst við teikni-
kennslu og ég held, að það gefi
svolitla visbendingu. En konur
sem hafa farið útá listabrautina
hafa gjarnan hneigst til að bæla
þetta niður vegna þess að það hef-
ur ekki verið i tisku eða ekki verið
viðurkennt sem hin „rétta” list.
Ég held að við þurfum að gera
okkur ljóst, þessar konur sem fást
við myndlist, að við þurfum ekki
endilega að reyna að vera einsog
karlmennirnir, — við þurfum að
átta okkur á að við erum það ekki,
enfá samt viðurkenningu á okkar
eðli og einkennum til jafns. Við
vitum að visu ekki nákvæmlega
hver hinn sjálfræðilegi munur er,
en við vitum, að hann er einhver.
Undirrótin er náttúrlega að
konur hafa ekki notið sin á hvaða
sviði þjóðfélagsins sem er ma
vegna þess að konur hafa alltaf
verið fátækar. Þegar jafnrétti er
náð, fjárhagslegu og annarskon-
ar, hlýtur annað að koma á eftir,
Þóra — fyrsta portrettiö, og fyrirmyndin, Þóra Guönadóttir.
eftir þeim áhrifum sem þar koma
til greina.
— Þegar ég vinn Esjuna t.d.
skynja ég hana mest sem linur,
form og hrynjandi, en birtu- og
fjarlægðaráhrif sem fram kæmu i
málverkinu höfða ekki svo mikið
til min.
Ofdýrkun
karlmennskunnar
Hún segist vinna myndir sinar
á dekorativan hátt og i sambandi
við það hefur hún ákveðnar skoð-
anir á þeim mun sem sé á list
kvenna og karla og mat á mynd-
list eftir þvi hvort hún er kvenleg
eða karlmannleg. Er þá erfiðara
fyrir listamenn á Islandi að vera
kvenkyns?
— Ég held, að það hafi yfirleitt
verið erfiðara fyrir konur að fást
við listir að þvi marki, að við höf-
um svo litla kvenlega hefð. Það er
einsog einhver yfirdrifinn
maskúlinismi hafi tröllriðið list-
um a.m.k. á þessari öld og það á
ekki fremur við um ísland en önn-
ur lönd. Ég er ekki svo vel að mér
i listasögu að ég treysti mér til að
segja hvenær þetta byrjaði, en
kannski á það eitthvað skylt við
þýsku „ubermensch” kenninguna
eða expressjónismann, a.m.k. er
hún mjög áberandi allt frá timum
expressjónistanna þessi ofdýrkun
karlmennskunnar og þá ekki
endilega getumikillar karl-
mennsku, heldur fer þetta stund-
um út i hrottaskap. A sama tima
eru kvenlegir eiginleikar útskúf-
aðir, einsog mýkt og finleiki. Það
er mikið hól i myndlistargagnrýni
þegar sagt er um mynd, að hún sé
„sterk” eða „kraftalega unnin”,
en hinsvegar er orð einsog „nost-
en á undanförnum árum hefur
svo mikil áhersla verið lögð á að
komast á sama plan og karlmenn,
að hitt hefur kannski svolitið
gleymt, að við eigum eitthvað
fyrir okkur, eitthvað sérstakt,
sem við eigum heimtingu á að sé
viðurkennt.
Er hún einlæg?
— Skynjar þú sjálf verk eftir
konur örðuvisi en verk karla og
hefurðu á tilfinningunni, að konur
meti þin verk kannski fremur en
karlmenn?
— Ég veit það ekki almenni-
lega. En siðan ég fór að hugleiða
þessi mál spyr ég sjálfa mig ó-
sjálfrátt þegar ég skoða verk eftir
konu: Er hún einlæg eða hefur
hún alveg fylgt karlmannaskól-
anum? Það er alltaf persónu-
bundið hvaða verk maður metur,
en sem dæmi um konu sem mér
finnst hafa komist framhjá þessu
og tekist að vera einlæg get ég
nefnt Barböru Árnason.
Hingað til hef ég ekki rekist á
neina algilda kenningu um mynd-
list, en kannski er það eins góð
kennisetning og hver önnur, að öll
mikil list sé dekorativ. Séu þeir
eiginleikar ekki til i myndverki,
ef það er ekki myndrænt og höfð-
ar ekki til manns gegnum augað
fellur það um sjálft sig. Þarmeð
hef ég ekkert á móti innihaldi i
myndverkum, siður en svo,
hvorki táknrænu né pólitisku eða
hverju sem er. En vanti hið
myndræna finnst mér verkið vera
vindhögg og ver farið en heima
setið. __vh
Ljósmyndir: A.K.