Þjóðviljinn - 04.07.1975, Blaðsíða 5

Föstudagur 4. júli 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
af erlendum vettvangi
PERÚ:
Auk óréttlátrar eigna- og tekjuskiptingar búa perúanskir bændur
við frumstæða atvinnuhætti sem viöa hefur engum breytingum tek-
ið frá þvi spánverjar lögðu landið undir sig á sextándu öld.
Bændur gerast
herskáir
Herforing jastjórnin í
Perú sem komst til valda
árið 1968 hefur ekki verið
sett á sama bás og aðrar
herforingjastjórnir í álf-
unni/ t.d. í Chile og Uru-
guay. Því hefur einkum
valdið afstaða hennar til
bandarískrar heims-
valdastefnu. Stjórnin
hefur af nokkru kappi
ráðist gegn hagsmunum
Bandaríkjanna í landinu,
þjóðnýtt námur og oliu-
fyrirtæki og rekið einarða
landhelgispólitík.
Þessi atriði hafa vakið samúð
róttæklinga á Vesturlöndum eða
a.m.k. kveðið niðúr óánægju-
raddir úr þeirri átt. Og ekki hef-
ur skaðað að stjórnin tilkynnti
stuttu eftir valdatökuna um-
fangsmiklar endurbætur i land-
búnaði — reforma agraria —
sem áttu að koma fátækum
bændum og landbúnaðarverka-
mönnum til góða á kostnað stór-
jarðeigenda eða „latifundista”
eins og þeir nefnast i rómönsku
Ameriku.
En fögur fyrirheit duga
skammt ef þeim er ekki fram-
fylgt. Að visu hefur verið þrengt
að bandariskum hagsmunum i
landinu en það hefur ekki komið
verkalýð eða bændum til góða.
Það er fyrst og fremst millistétt
borganna og stétt iðnrekenda
sem hagnast hafa á þjóðnýting-
unum auk þess sem auðvaldi
annarra iðnrikja (Vestur-
Þýskalands og. Japans) hefur
vaxið ásmegin i landinu.
Landbúnaðar-
áætlun i vaskinn
Þá hefur landbúnaðaráætlun-
in ekki gengið eins vel og til var
ætlast. Samkvæmt henni hafa
stórjarðir verið teknar af fyrri
eigendum og komið á sam-
vinnurekstri bænda eða rikisbú-
um. En sá galli fylgir gjöf
Njarðar að bændum var gert að
greiða eigendunum fyrir eigna-
upptökuna. Þetta hefur bænd-
unum fundist óréttlátt þvi jarð-
eigendurnir hafa um aldir hald-
ið þeim i þrælkun og lifað hátt af
afrakstri vinnu bændanna. Auk
þess hafa jarðaupptökur ein-
ungis náð til allra stærstu jarð-
eigna og sumir landshlutar farið
alveg á mis við þær.
Þetta hefur orðið til þess að
viða um land, en einkum i hér-
uðunum syðst og nyrst i landinu,
hafa bændur tekið lögin i sinar
hendur og hafið jarðaupptökur á
eigin spýtur. Þeir hafa heldur
ekki einskorðað þær við allra
stærstu jarðeignir heldur látið
þær ná til meðalstórra jarða.
Jafnframt þvi sem bændurnir
voru jarðnæðislausir og bjuggu
við bág kjör hvatti það einnig til
aðgerða þeirra að eigendur
stórjarðanna voru farnir að
selja búpening og tækjakost af
jörðunum af ótta við að þær
yrðu teknar eignarnámi.
Seinnihluta sumars i fyrra
tóku 70 þúsund bændur þátt i
slikum jarðaupptökum i fjalla-
héruðunum syðst i landinu. Þeir
hafa notið stuðnings kommún-
istaflokks landsins, CCP, við
þessar aðgerðir en hann telur
um 180 þúsund félaga og hefur
Stj órnarathafnir
herforingjanna
koma yfir- og
millistéttum
einum til góða
staðið i andófi gegn stjórninni
um margra ára skeið og orðið
að þola ýmsar búsifjar af henn-
ar hálfu fyrir.
Ofsóknir hafnar
Þegar jarðaupptökurnar hóf-
ust i fyrrasumar lét stjórnin það
gott heita i fyrstu og i ágúst und-
irritaði hún samninga við
bændasamtökin þar sem hún
hét þvi að láta upptökurnar óá-
reittar og ofsækja ekki leiðtoga
eða félaga i CCP. I september
rauf stjórnin samkomulagið og
hóf handtökur bændaleiðtoga og
forystumanna CCP. Bændurnir
svöruðu með þvi að loka þjóð-
vegi i suðurhluta landsins en
stjórnin herti enn á kúguninni
og handtók marga af leiðtogum
uppreisnarinnar. Jarðir þær
sem teknar höfðu verið eignar-
námi voru settar undir stjórn
landbúnaðarstofnunar rikisins.
Bænduppreisnirnar breiddust
nú til nyrstu héraða landsins
þar sem bændur tóku stórjarðir
og sykurverksmiðjur á sitt vald.
Um áramót svaraði stjórnin
með þvi að tilkynna að þeir sem
þátt tækju i jarðaupptökum eða
hvettu til þeirra yrðu dregnir
fyrir herrétt. Þessu var svo
fylgt eftir i febrúar þegar lýst
var yfir hernaðarástandi i land-
inu i kjölfar uppreisnar lög-
reglumanna i höfuðborginni,
Lima. Rikir hernaðarástandið
enn, nú fimm mánuðum siðar.
Dularfullt bílslys
1 lok april sl. birtist frétt i
dagblaðinu Expreso þess efnis
að félagsfræðingurinn Julio Al-
faro Moreno og bændaleiðtog-
arnir Marcos Pillco Huaman og
Mario Pimentel hefðu lent i bil-
slysi i Lima. Tveir þeir fyrr-
nefndu slösuðust mikið en Mario
Pimentel lést.
Þetta væri ekki merkileg frétt
ef ekki hefði viljað svo til að
þremenningarnir voru að koma
úr viðtali á ritstjórnarskrifstof-
um Expreso þar sem þeir
skýrðu frá pyndingum sem þeir
voru beittir i fangelsum
stjórnarinnar. Eru á lofti grun-
semdir um að bilslysið hafi ekki
orðið fyrir neina tilviljun.
Mario Pimentel var 21 árs er
hann lést. Hann var handtekinn
17. október sl. og ákærður um
glæpi gegn öryggi rikisins, rösk-
un á almennri reglu og þátttöku
i jarðaupptökum. Bræður hans
tveir höfðu báðir fengið að
kynnast fangelsum stjórnarinn-
ar fyrir pólitiska starfsemi.
Pimentel var pyndaður i þeim
tilgangi að hann gæfi upplýsing-
ar um samtökin sem hann starf-
aði i. Honum var sleppt i lok
nóvember en i aprilbyrjun var
hann aftur handtekinn og á-
kærður fyrir að eiga fjölritara!
Þá var hann einnig pyndaður i
þeim tilgangi að hann segði
hvar bróðir hans héldi sig. Þeg-
ar hann gaf sig ekki gerði lög-
reglan húsleit hjá foreldrum
hans og handtók yngri bróður
hans. Siðan var foreldrum
þeirra boðið að þeim yrði sleppt
ef þau segðu hvar eldri bróðir-
inn héldi sig. Upplýsingar af
þessu tagi kostuðu Pimentel lif-
ið.
Arðránið ekkert
minna
Við þessar pólitisku ofsóknir
bætast miklar verðhækkanir á
matvælum, vöruskortur og si-
vaxandi atvinnuleysi sem
stjórnin hefur ekki borið við að
vinna bug á. Hinn alþýðlegi blær
sem stjórnin hefur reynt að hafa
á stefnu sinni er þvi óðum að
hverfa og andstaða almennings
gegn henni eykstað sama skapi.
Það breytir myndinni ekkert þó
stjórnin taki einnig hart á þeim
öflum sem vilja endurreisa
veldi Bandarikjanna i landinu.
Aðgerðir stjórnarinnar, hvort
sem þær bitna á vinstri eða
hægri mönnum, miðast fyrst og
fremst við að búa i haginn fyrir
innlenda auðstétt og hina vax-
andi millistétt borganna. Arð-
ránið á bændum og verkalýð
hefur ekkert minnkað.
ÞH — byggt á politisk revy.
Yarhugavert að
láta aðra
hugsa fyrir sig
Á sunnudaginn kemur — 6. júli
— lýkur yfirlitssýningu Eyjólfs J.
Eyfeils listinálara, sem undan-
farið hcfur verið á Kjarvalsstöö-
um við mjög góða aðsókn. — Það
er allt upp á sex hjá mér, sagði
Eyjólfur, þegar blaðamaður leit
inn til hans I risi Austurbæjar-
skólans, en þar hefur hann vinnu-
stofu. — Ég er fæddur 6. júni —
sem er sjötti mánuður ársins,
klukkan sex að morgni, sjötta
sunnudag i sumri árið átján
hundruð áttatíu og sex. Þær eru
margar athyglisverðar, tilviljan-
irnar.
— Hvert sækir þú helst þin
mótif?
— Fyrst og fremst til náttúr-
unnar. Ég er fyrst og fremst
natúralisti, meðeinhverjum keim
af impressónisma. Eg hef ferðast
um mestallt landið að leita fyrir-
mynda, en uppáhaldsstaðir minir
eru einna helst Þingvellir, Vest-
mannaeyjar, Þórsmörk. Ég er
verulegur náttúrudýrkandi. Nátt-
uran er á yfirborðinu þögul, en
hún talar máli sem snertir mig.
— Sérðu kannski álfa?
— Nei, ég hef aldrei séð þá, að
minnsta kosti ekki i vöku. En mig
dreymdi eitt sinn undarlegan
draum, þá kominn á elliár. Mér
fannst ég vera á leið heim að bæn-
um, þar sem ég ólst upp. Þar er
brekka með klettabelti, þar sem
við krakkarnir lékum okkur oft. 1
draumnum fannst mér ég sjá tvö
börn á leið heim að bænum, litinn
dreng og telpu ofurlitið stærri. Ég
þykist þá hvetja sporið i þeim til-
gangi að fylgja börnunum eftir
þangað, en þá hverfa þau allt i
einu. Þá er ég kominn að Kletta-
brekku, en þar sé ég i berginu
dyr, sem ég opna hiklaust. Þar
fyrir innan birtist mér kona, en
innar þóttist ég sjá inn i baðstofu,
þar sem börnin voru og gamall
maður. ,,Búið þið hér?” spyr ég
konuna. ,,Já,” segir hún. ,,Þá er-
uð þið huldufólk,” segi ég og var
ákaflega hissa, þvi að frá þvi ég
var barn hafði mér aldrei dottið i
hug að þarna væri álfabyggð. Þá
virðist mér ýtt að utan á útidyra-
hurðina, og sýnist mér’að konunni
sé litið gefið um þá gestakomu.
Ég bregð þvi við og ýti á hurðina
á móti, en við það vakna ég.
Af tilefni þessa draums gerði
Eyjólfur svo mynd, sem sýnir
börnin hjá klettabeltinu. Sú mynd
er á sýningunni á Kjarvalsstöð-
um. Bærinn sem hér um ræðir er
Súluholt i Flóa, en fæddur er
Eyjólur á Seljalandsseli við
Vestur-Eyjafjöll.
— Þú ert hneigður fyrir það
dulræna?
— Það er ég. Það dulræna er
eins mikill raunveruleiki fyrir
mér og það, að við sitjum hér nú
og ræðumst við. Það hvarflar
ekki að mér að efast um fram-
haldslif, ég á þvi láni að fagna að
vera berdreyminn og ég trúi þvi
lika að endurfæðingar eigi sér
stað. Ég get nefnt til dæmis að eitt
sinn kom heim til sonar mins
kona með dulrænar gáfur og sá
mynd eftir mig. Hún segir:
„Þessi maður var einu sinni
munkur og þá mikill vingerðar-
maður."— Og þeir sem þekkja
Eyjólf vita að i þessu lifi er hann
mikill smekkmaður á vin.
— Ertu bjartsýnismaður á lifið
og tilveruna?
— Mér list frekar illa á famtið-
ina. Fyrir mörgum árum sagði
Helgi Pjeturss, einn af okkar vitr-
ustu mönnum um margt, að
mannkynið væri á helvegi. Ég tók
þá undir það fyrstur manna, og
það geri ég enn ákveðnar i dag.
Ég trúi á dómsdag, þvi að mér
finnst eðlilegt að allt hafi upphaf
og endi. Þegar ég var til spurn-
inga hjá sr. Eggert i Vogsósum,
sem var vitur maður og sérkenni-
legur um sumt, og við spurðum
hann um dómsdag, sagði hann:
„Jú, dómsdagur kemur. En hann
verður af manna völdum.” Það
tek ég lika undir. Og nú er ástand-
Rœtt við
EyjólfJ. Eyfells
listmálara
ið þannig i heiminum að ég sé
ekki betur en við getum búist vð
dómsdegi fyrr en varir.
— Hvað er til marks um það?
— Tortimingartæknin endar
með skelfingu. Til hvers væri ver-
ið að framleiða vopn og tækni til
tortimingar ef þetta væri aldrei
notað? Helstefnan er allsráðandi i
kapitalismanum. Hún getur verið
viðar, en það eitt er vist að kapi-
talisminn bjargar ekki mannkyn-
inu.
— Hvað heldurðu að helst geti
orðið til bjargar?
— Ég er dálitið fastur i þeirri
trú að Kristur eigi eftir að bjarga
veröldinni með einhverju móti.
Ef kenningar hans gera það ekki,
þá getur ekkert orðið til bjargar.
— Hvað heldurðu að þú hafir
málað margar myndir alls?
— Það hef ég ekki hugmynd
um, en giskað hefur verið á að
þær væru sex eða sjö þúsund tals-
ins. Þetta er orðið nokkuð mikið.
Ég er orðinn 89 ára og er vist
örugglega elstur núlifandi lista-
manna hér á landi. Ég man ekki
heldur hvað sýningarnar eru
orðnar margar hjá mér, en þær
hafa verið viða, i Reykjavik,
Hafnarfirði, Vestmannaeyjum,
London, og svo hef ég verið með á
samsýningum i Reykjavik og er-
lendis, i Danmörku að minnsta
kosti.
— Ertu ánægður með þá viður-
kenningu, sem þú hefur hlotið?
— Aðsóknin hefur verið mjög
góð hjá mér á Kjarvalsstöðum, og
yfirleitt hef ég átt góðu að mæta
hjá almenningi. En það sama
verður ekki sagt um viðmót
þeirra, sem þykjast öðrum betur
til þess fallnir að skera ur um
hvað sé list og ekki list. Ég fékk til
dæmis listamannalaun i hitteð-
fyrra, en svo voru þau tekin af
mér á næsta ári. Og sumir virðast
ekki þora að hafa aðrar skoðanir
á myndlist en vissir spekingar.
En það er alltaf varhugavert að
láta aðra hugsa fyrir sig, þora
ekki að hugsa sjálfur. Það er ein-
mitt það sem kapitalisminn vill;
hann vill að fólk hætti að hugsa
sjálfstætt svo að hann geti matað
það á skoðunum eftir sinum
hentugleikum
dþ