Þjóðviljinn - 08.10.1978, Blaðsíða 24
DJÚDVIUINN
Sunnudagur 8. október 1978
AAalsImi Þjóftviljans er 81333 kl. 9-21 mðnudaga til föstu
daga, kl. 9-12 8 laugardógum og sunnudögum.
Utan þessa tima er hcgt aft ná i blabamenn og abra starfs
menn blabsins I þessum simum: Hitstjórn 81382, 81527
81297 og 81386, tHbreitela 81482 eg Blateprent 81348.
rTT
SkipholU 19, R.
simi 28888. (5 Uawr)'
Verslið í sérvershin
með litasjónvörp
og hl/ómtœki
JÓHANN J.E. KÚLD:
Landnám
Jakobsens á
Jan Mayen
1911-1912
Styrkir það réttarstöðu Norðmanna
i sjónvarpsþætti
Magnúsar Torfa Ólafs-
sonar 2. okt. um landhelgi
fslands gagnvart Jan
Mayen þótti mér á skorta,
að saga eyjarinnar væri
rakin á þessari öld, og þess
landnáms getið sem þar
fór fram á árunum 1911-
1912 og sem mun hafa
staðið yfir í nokkur ár,
máske til endaloka fyrri
heimstyrjaldarinnar.
Norðmaður að nafni Jakobsen
ásamt syni sinum najn Jan
Mayen sér til eignar á fyrr-
Jrthann J. E Kúld.
greindum árum. Hann byggði hús
á eyjunni og stóö þar að meiri
mannvirkjagerö. Búseta hans á
Jan Mayen stóð yfir i mörg ár
óslitið án þess að hann kæmi til
Noregs. Jakobsen gerði samning
við útgerð selfangara i Noregi
sem flutti honum vistir einu sinni
á áriog flutti til baka framleiðslu
hans sem voru loðskinn. A
þessum árum var geysilega
mikið af pólarref á Jan Mayen og
varð Jakobsen rikur maður á
veru sinni þar.
Svo gerist það næst i sögu Jan
Mayen 1937 eða 1938 að Jakobsen
býður Norska rikinu að selja þvi
Jan Mayen. Rikisstjórn Noregs
svaraði þvi til, að norska rikið
ætti e’yjuna og þyrfti þvi ekki að
kaupa hana. A þessum tima var
norska rikið búið að stofnsetja
veðurathugunarstöð á Jan Mayen
og starfrækti hana árið um kring.
Þeir veðurathugunarmenn höfðu
eitthvað raskað mannvirkjum
sem Jakobsen átti á eyjunni og
krafðist hann skaðabóta af
norska rikinu af þeim sökum, en
ég held að þeirri kröfu hafi þá
ekkiverið sinnt. Eftir þessar viö-
tökur sneri Jakobsen sér til
Sovétrikjanna og býst til að selja
þeim Jan Mayen. En þeir höfðu
ekki áhuga á þvi að kaupa, þar
sem þeir töldu eyjuna heyra
undir yfirráð Noregs.
Þegar hér var komið sögu, þá
höfðaði Jakobsen mál á hendur
norska rikinu, fyrir norskum
dómstólum og krafðist að eignar-
réttur sinn á Jan Mayen yrði
viðurkenndur. Stuttu áður en
siðari heimstyrjöldin braust út,
kvað svo hæstíréttur Noregs upp
þann dóm, að Jakobsen væri lög-
legur eigandi aö Jan Mayen,
innan norska rikisins, og grund-
valiaöist dómurinn á löglegu
landnámi á einskis manns landi,
ásamt mannvirkjagerð og búsetu
á eyjunni um árabil.
Um það hver telst nú löglegur
eigandi að Jan Mayen er mér ekki
kunnugt. En hafi ekki norska
rikið keypt eyjuna eftir dóm
hæstaréttar, þá gætu eigendur nú,
verið erfingjar landnámsmanns-
ins.
A sildarárunum við Jan Mayen
1967 og 1968 þá kom það mikið á
dagskrá i Noregi að byggja höfn á
Jan Mayen fyrir norska fiskveiði-
flotann, og mun þá hafnarstæði
hafa verið athugað og áætlun gerð
um slika höfn. En svo hagar til á
eyjunni,að á suðurtagli hennar er
gamall eldgigur stór um sig,
fullur af sjó. Þetta sögðu norskir
verkfræðingar, að væri sjálfgerð
höfn þegar búið væri að sprengja
innsiglingu inn i eldgiginn
gegnum klettana sem aðskilur
hann frá hafinu. A siðustu árum
hefur verið hljótt um Jan Mayen.
En nú á þessu hausti þegar norsk
loðnuveiðiskip fundu loðnu i
hafinu nálægt Jan Mayen þá kom
eyjan á dagskrá i norskum
blöðum og kröfur komu fram um
að stjórnvöld mörkuðu Noregi
efnahagslögsögu út frá eyjunni.
1 siöari heimstyrjöldinni var
norsk herstöð á^ Jan Mayen og
voru þá vistir til norska hersins
þar, fluttar frá"Reykjavik.
Vegna mikilla setlaga sem
fundist hafa á Jan Mayen
hryggnum sérstaklega
norðurhluta hans á siöustu árum,
þá gæti svo farið ef þar fyndist
gas eða olia i framtiðinni, að
áhugi fyrir þessari afskekktu
eyju i ishafinu yrði meiri, heldur
en þegar Jakobsen nam þar land.
Annars eru fiskiömið i hafdýpinu
á miili tslands og Jan Mayen, eða
i hallanum beggja megin við
dýpið Norðmönnum löngu kunn,
sérstaklega skipstjórum hjá Sunn
mæri. Þangað sóttu þeir stundum
rigaþorsk á linu þegar komið var
að hausti. Nú þegar Jan Mayen er
komin á dagskrá sem mikils-
verður staður bæði viðvikjandi
loðnuveiðum i ishafinu svo og
máske gas eða oliuvinnslu i fram-
tiðitflii, þá er spurningin þessi.
Verður landnám norðmannsffie
Jakobsen fyrr á öldinni til þess að
styrkja réttarstöðu norðmanna
þegar efnahagslögsaga út frá Jan
Mayen verður mörkuð af
norskum stjórnvöldum?
Jan Mayen er tignarleg og
fögur af sjó aö sjá jafnt að sumri
til sem vetri, þegar siglt er að
henni i heiöskiru veöri. En hún er
lika oft hulin ! þoku eins og
drottning i álögum. Hiö mikla
eldfjall eyjarinnar pis á móti
himni vitnandi um þá orku er
skóp þessa fögru ishafseyju endur
fyrir löngu. Eyjunni hallar frá
Framhald á 22. siðu.
Frá Jan Mayen,
SINALCO
IIKOLGKRDIN EíílLL SKALLAííRIMSSON