Þjóðviljinn - 20.02.1982, Blaðsíða 21
Helgin 20. — 21. febrúar 1982. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 21
Þórður Guðbjartsson
1891 —1982
Einn af þeim mönnum, sem
mér hefur mest þótt variB i aö
hitta um dagana, er nú látinn.
betta er Þóröur Guöbjartsson
verkamaöur á Geirseyri viö
Patreksfjörö. Hann gaf
upp öndina föstudaginn 12.
febrúar s.l., rúmlega niræöur aö
aldri, og veröur jarösunginn frá
Patreksfjaröarkirkju i dag,
laugardaginn 20. febrúar.
Ekki get ég þó sagt aö kynni
min viö Þórö hafi veriö mikil og
löng. Ég hitti hann fyrst aö máli
á páskum 1968, er ég var aö
skrifa prófritgerö um upphaf
þorps á Patreksfiröi, og er
skemmstfrá þvi aö segja aö þar
hitti ég sagnaþul sem ekki aö-
eins sagöi skemmtilega frá og
kryddaöi mál sitt meö visum og
stemmum. heldur mundi
nákvæmlega allt er ég þurfti aö
vita um þorpiö i byrjun aldar,
hús þess, fólk og vinnubrögö.
Seinna fór ég gagngert i heim-
sókn til hans vestur til aö taka
viö hann langt viötal I Þjóövilj-
ann i tilefni af 60 ára afmæli
Alþýöusambands íslands og
kom þá ekki aö tómum kofun-
um. Þá fyrst uppgötvaöi ég hvi-
liku hetjulifi þessi maöur haföi
lifaö.
Og auövitaö hef ég kynnst
Þóröi I gegnum aöra menn.
Hann var oröinn hálfgerö þjóö-
sagnapersóna þegar í lifanda
lifi og kemur einnig mjög viö
sögu i mörgum af frægustu ljóö-
um Jóns úr Vör i Þorpinu en
Þóröur var fóstri hans.
Þóröur Guöbjartsson fæddist
aö Firöi i Múlahreppi i Baröa-
strandarsýslu 15. desember
1891, sonur hjónanna Halldóru
Þóröardóttur og Guöbjarts
Arnasonar er siöast bjuggu i
Arnarfjaröardölum. Ekki auön-
aöist honum að vera nema
nokkra mánuöi i foreldrahúsum
vegna veikinda fööur og fátækt-
ar. Hlutskipti Þóröar var lif niö-
ursetningsins. Honum var kom-
iö fyrir á Svinanesi og ólst þar
upp til fermingaraldurs og lá
gott orö til fóstru sinnar, Sæunn-
ar á Svinanesi. Eftir það flakk-
aöi hann um og var m.a. i
Breiöafjaröareyjum, i Hergils-
ey, Sauöeyjum og Flatey.
Nitján ára gamall kom Þóröur
fyrst til Geirseyrar og keypti þá
lausamannsbréf fyrir aleiguna
sem var andvirði geldrar ær er
hann lét slátra. I lausamanns-
bréfinu stóð: „Heimilt skal
Þóröi Guðbjartssyni aö leita sér
aö atvinnu innan sýslumarka
Barðastrandarsýslu". Lengra
náði þaö ekki. Þá átti hann
þrennar stagbættar buxur, eina
blússu, tvenna roöskó og eina
skinnskó.
Frá árinu 1909 bjó Þórður á
Geirseyri og vann þá vinnu sem
til féll á sjó og landi. Hann varö
snemma uppreisnargjarn og
var i fararbroddi þeirra sem
vildu afnema þrælahald og nið-
ingsskap. Hann var einn af
stofnendum verkalýösfélags
sem stofnað var 1917 en það
lognaöist út af. Aftur var hann i
fararbroddi er það var endur-
reist 1928 og einn 7 manna sem
stofnuöu pöntunarfélag i verstu
kreppunni.Þetta varö ekki til aö
afla honum vinsælda hjá at-
vinnurekendum og árum saman
var honum meinaö aö vinna af
þessum orsökum. Um tima
flutti hann til Flateyrar til aö
framfleyta lifinu.
Þrátt fyrir þessar þrengingar
hélt Þóröur Guöbjartsson and-
legri reisn sinni allt til dauða
dags og veröur ógleymanlegur
þeim sem kynntust honum.
Hann sagöi viö mig i viötalinu,
sem ég tók viö hann áriö 1977, aö
hann kynni eina visu sem væri
honum dýrmæt og lýsir hún lifs-
viöhorfi hans.
Vinnu og greiöa, þaö veist þér
skylt,
varkár, djarfur, glaöur,
ef aö þú i veröld vilt
veröa gæfumaður.
Þóröur Guðbjartsson er einn
af þeim siöustu af sinni kynslóð,
mönnum sem brúuöu biliö milli
miðalda og nútlmans. Ég held
aö ég hitti aldrei annan slikan.
Hann kvaö rimur af þvilikri list
og upprunaleika aö upp lukust
heimar fyrir þjóölagafræöing-
um. Skrifaöar hafa veriö læröar
erlendar ritgeröir um kveö-
skaparform Þóröar. Og i þjóö-
fræöasafni Stofnunar Arna
Magnússonar eru geymdar
sagnir hans og kveöskapur.
Eiginkona Þórðar var Ólina
Jónsdóttir en hún er látin fyrir
margt löngu. Þau eignuöust 6
börn og komust 5 þeirra til
fullorðinsára. Þau voru Einar
Asgeir, er drukknaöi fyrir
nokkrum árum, Halldóra, Sig-
urður, Guöbjartur og Andrés.
Þóröur Guöbjartsson setti
mikinn svip á Patreksfjörð og
ég held aö Patreksfiröingar hafi
kunnaö vel aö meta þennan
hára öldung. Hann haföi góöa
kimnigáfu og elsku til barna.
Oröstír hans mun lengi lifa.
Guöjón Friðriksson
Þórður Guðbjartsson verka-
maöur á Patreksfirði hefur kvatt
heiminn og veröur i dag til grafar
borinn. Að baki eru niu áratugir
harörar lifsbaráttu sem háð var
af óbugandi krafti og hörku til
hinsta dags.
Ég vil meö þessum orðum
þakka Þóröi fyrir fá en dýrmæt
augnablik sem ég átti i návist
hans. Þau lifa i endurminning-
unni þótt helgreip dauöans hafi nú
hrifið Þórð gamla á brott úr okk-
ar haröa heimi.
Ég kynntist fyrst Þórði Guö-
bjartssyni þegar ég las ljóðabók-
ina „Þorpiö” eftir Jón úr Vör.
Þar yrkir skáldiö mjög hlýlega
um fóstra sinn sem ég komst aö
raun um siöar aö var enn á lifi,
hálfniræöur vestur á Patreks-
firöi. Upp frá þvi varö Þóröur
eins konar þjóösagnapersóna i
minum hug og áhrifarik hafa
kynni min af honum oröiö.
(Jtlit hans var mjög sérstætt á
nútímamælikvaröa og gleymist
aldrei þeim sem litiö hefur. Gróf-
ir andlitsdrættir og gróskumikið
hár og skegg báru vott um þann
lifskraft og hörku sem enn bjó i
þessum hvithæröa öldungi. Undir
niöri leyndist bliöa og mildi sem
skein úr augum hans og kom
fram i hlýju handartaki og þýöri
rödd. Ekki var aö sjá aö ellihrum-
leiki sækti aö honum og var hann
ern mjög og kvikur i öllum hreyf-
ingum. Hann var minnugur á for-
tiöina og bjó yfir skemmtilegri
frásagnagáfu. Hann var þvi lif-
andi heimild um gamla þjóð-
menningu og frásagnalist auk
þess sem hann kunni ógrynni af
lausavlsum og rimum sem hann
kvað af raust.
Þórður Guðbjartsson var i
heiminn borinn á öldinni sem leið
og var þvi einn af okkar elstu
kynslóð sem nú er að renna sitt
merkilega skeiö á enda. Veröldin
fór ómjúkum höndum um Þórð
eins og fleiri samtimamenn hans,
en hann átti sinar varnir og sýndi
óbilandi kjark i viðureign sinni
viö „þá gömlu”.
Þóröur var fulltrúi fátækrar al-
þýöu sem bjó i litlum þorpum viö
sjávarsiöuna og átti lif sitt undir
auöæfum hafsins sem stundum
reyndist þó erfitt að fanga. Hung-
urvofan vakti áöur yfir þessum
smáu plássum og sendi glott sitt
inn um hrimaöan skjá lágra
hreysa. Þar herjuðu einnig aörar
illvættir og ógnuöu lifi þessara
litlu þorpa sem grúföu sig undir
ótryggum verndarvæng fjallsins.
Vetur konungur og kaupmaöur-
inn drottnubu af harðýögi og settu
mannlifinu strangar skoröur.
Eitt þessara þorpa var heima-
byggö Þóröar Guðbjartssonar.
Þangað kom hann ungur — laus
undan oki niöursetningsins sem
haföi veriö honum haröur
bernskuskóli. Tryggð hans við
þorpiö hélst órofin til hins dags og
saga þess er samofin llfssögu
Þórðar. Þar hefur þvi oröiö mikill
svipmissir viö fráfall þessa aldna
alþýöumanns.
Megi minning Þóröar Guð-
bjartssonar lifa um ókomna
framtið sem tákn um styrk og
baráttuþrek islenskrar alþýðu
fyrr á timum.
SETUR ÞÚ
STEFNULJÓSIN
TÍMANLEGA Á?
UMFERÐAR
Fyrrverandi námsmenn í Osló
og nágrenni frá upphafi vega!
Físnarblót
verður haldið föstudaginn 26. febr. i
Snorrabæ kl. 19.30. Þátttaka tilkynnist i
sima 44082,28692 og 45866.
gfl U T B O Ð !li
fN •-*'« KN
i|r
Tilboð óskast i tvö mobil röntgentæki fyrir
Borgarspitalann. útboðsgögn eru afhent á
skrifstofu vorri að Frikirkjuvegi 3.
Tilboðin verða opnuð á sama stað mið-
vikudaginn31. mars n.k. kl. 11 f. hád.
INNKAUPASTOFNUN REYKIAVÍKURBORGAR
Fnkirkjuvegi 3 — Sími 25800
ÚTBOÐ
Rafmagnsveitur rikisins tilkynna frestun
á opnun útboðs RARIK 82010 i færanlegar
rafstöðvar.
Tilboðin verða opnuð mánudaginn 16.
mars. 1982 kl. 14.00.
Rafmagnsveitur rikisins
40 ÁRA \
1942-1982
Framleiósla
Töflur og stýriskápar.
Rafmótorar, einfasa og þriggja fasa — 40 ára reynsla.
Innflutningur
Höfum ávallt fyrirliggjandi i birgðum, vörur frá eftirfarandi fyrirtækjum:
Telemecanique
Rofa og Stýribúnaður
T.d. spólurofar, yfirálagsvarnir, stýrirofar og margskonar rofar í stýritöflur.
Einnig Canalis rafskinnurennur, úttak til raftenginga með 25—50 cm millibili.
Straumþol frá 10A til 4700A.
NACHI
Kúlulegur.
Höfum ávallt í birgðum allar helstu stærðir kúlulega á hagstæðu verði.
Rafmótorar af ýmsum stærðum og hröðum.
Carl Bockwoldt
Gírmótorar af ýmsum stærðum.
@ INTERCOLUX
Rakaþéttir flúrlampar, hentugir m.a. fyrir frystihús og sláturhús.
Þjónusta
Vindingar og allar viðgerðir á rafmótorum — skipaviðgerðir.
HÖFÐABAKKA 9 REYKJAVÍK SÍML 85656 OG 8551 8
Laus staða
Staða deildarstjóra við rannsóknardeild
rikisskattstjóra er laus til umsóknar.
Staðan veitist frá og með 1. april n.k.
Umsækjendur þurfa að hafa lokið prófi i
lögfræði, viðskiptafræði, hagfræði eða
vera löggiltir endurskoðendur.
Umsóknir er greini aldur, menntun og
fyrri störf sendist skattrannsóknarstjóra,
Skúlagötu57, fyril 24. marsn.k.
Fjármálaráðuneytið, 12. febr. 1982.
Halla