Þjóðviljinn - 06.03.1985, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 06.03.1985, Blaðsíða 8
Maðurinn á örlagastundu Ógleymanleg Ijósmyndasýning í Kjarvalssal, Kjarvalsstöðum Gullgrafarar nr. 1139 og 5122 heitir þessi mynd Margaret Bourke-White frá Suður-Afríku. Mannlegt sjónarmið heitir sýn- ing sem sett hefur verið upp í Kjarvalssal á Kjarvalsstöðum. Gefur þar að líta 109 ljösmyndir eftir bandaríska ljósmyndarann Margaret Bourek-White (1904- 1971). Þessi sýning sem á frum- málinu heitir „The Humanitarian Vision" er hingað komin eftir að hafa verið sett upp í Búkarest, Stokkhólmi, Bonn, Stuttgart, Berlín, Valetta og Moskvu. Að henni standa hér Lósmyndasafn- ið, Menningarstofnun Banda- ríkjanna og Kjarvalsstaðir. Margaret Bourke-White starf- aði fyrir tímaritið Life frá stofnun þess og tók hún m.a. fyrstu fors- íðumynd tímaritsins. Sýningin á Kjarvalsstöðum er valin úr safni 20.000 ljósmynda sem eftir ljós- myndarann liggja. Hún skiptist í 9 flokka: Sovétríkin (1930-1933 og 1941); Suðurríki Bandaríkj- Almenningshlutafélag um gerð kvikmyndar í kvöld verður stofnað á Sel- fossi almenningshlutafélag með það markmið fyrir augum að standa að gerð kvikmyndar. Það er Eyvindur Erlendsson leikstjóri og kvikmyndagerðar- maður sem hefur forgöngu um stofnun þessa félags og hefur haft samband við um 300 manns sem hafa sýnt málinu áhuga. í stuttu spjalli við Þjv. sagði Eyvindur í gær, að hér væri um leikna mynd að ræða sem mun að líkindum heita „Erindisleysan mikla“, en fleira vildi hann ekki um hugmyndina segja að svo stöddu. Almenningshlutafélagið hefur ekki hlotið nafn, en í undir- búningi er talað um „Miljónarfé- lagið“ vegna þess að æskilegt þykir að byrja á að tryggja miljón króna í hlutafé. ■ ■ STOKUR Guðrún Árnadóttir, oft kennd við Oddsstaði í Lundareykjadal, var lista hagyrðingur. Hún var fædd að Oddsstöðum 15. október áríð 1900 en hún andaðist 14. apr- fl árið 1968. Guðrún var gift Bjarna Tómassyni kafara og bjuggu þau allan sinn búskap í Reykjavík. Guðrún gaf út eina bóíc sem heitir „Gengin spor“ en einnig voru birtar eftir hann vísur og ljóð í „Borgfirsk ljóð“. Guð- rún Árnadóttir notaði mikið hringhenduformið í vísnagerð sinni og þeir eru ekki margir hag- yrðingarnir sem náð hafa betri tökum á því formi en hún. Fyrsta vísan sem hér birtist ber þess glöggt vitni en hana orti hún til eiginmanns síns: Bera urðum skin og skúrir, skilningsþurrð og trega. Þó hefur snurðum okkar úr undist furðanlega. Þessa vísu kallar Guðrún „Við tækifæri". Týnist gjarna gata naum ,gleymist kjarni málsins: Dalsins barn í borgarglaum brestur varnir tálsins. Guðrún sendi vini sínum Ein- ari Þórðarsyni, kunnum hagyrð- ingi í Borgarfirði, vísur á sjötugs afmæli hans. Síðasta vísan er svona: Fúni þræðir, fölskvist glóð, feigin slæðist inná veginn, við skulum bæði laga Ijóð, og lesa kvæði - hinumegin. Guðrún kallar þessar tvær vís- ur bara stökur en þær gætu sann- arlega heitið liðin tíð eða litið til baka: Þegar fátt til yndis er uni ég sátt að dreyma. Hvarflar þrátt í muna mér margt sem átti að gleyma Hugans myndir horfi á, hjartans lindir streyma. Mínar syndir sé ég þá sól og yndi geyma. Sem áður sagði var Guðrún uppalinn að Oddsstöðum í Lundareykjadal í Borgafirði. Þessi vísa er úr brag sem hún nefndi „Heima“ og hún orti löngu eftir að hún og hennar fólk var flutt frá Oddsstöðum: Annað flest er orðið breytt, öllu er best að gleyma. Hugann festir aðeins eitt, ég er gestur heima. Einhverju sinni þurfti Guðrún að tjalda í þoku og kulda í Skaga- firði og þá orti hún: Ekki naut ég neins af því sem náttúruna varðar. Mér fannst kalt að kúra í kjöltu Skagafjarðar. En svona lýsir hún svo sól- skinsdegi í firðinum sínum Borg- arfirði: Kæti veitir kærust sveit, kjörum breyta náði. Aldrei leit ég annars reit er ég heitar þráði. Næsta vísa er úr brag sem hún orti um bókahilluna sína: Enginn um langa ævi eignaðist betri vin, glampar á gullna kili við götuljósanna skin. Síðustu vísurnar í Ijóðabók Guðrúnar „Gengin spor“ eru þessar og látum þær um leið vera síðustu vísumar hér að sinni: Þegar andinn vegavilltum vonin þrýtur yndislega, vil ég hörpustrengjum stilltum strjúka burtu hjartans trega. Þótt ég finni fyrir löngu fullin tæmd úr lífsins brunni, fylgir mér á grafargöngu gamalt Ijóð sem ein ég kunni. -S.dór. anna (1936); Tékóslóvakía (1938); Ítalía (1943); Þýskaland (1945); Indland (1946-1948); Suður-Afríka (1950); Kórea (1952) og Norður-Ameríka (1934-1954). Eins og sjá má af þessari uppt- alningu sat Bourk-White ekki auðum höndum, heldur var hún á þeysingi um allan heim, þá og þar sem eitthvað markvert var að gerast. Hún er í Sovétríkjunum þegar iðnvæðingin mikla hefst samkvæmt 5 ára áætlun Stalíns. Þar nær hún einstæðum myndum af uppbyggingunni og rússnesku mannlífi. M.a. tekur hún portrett-mynd af móður leiðtog- ans, Ekatrínu Djúkasvfli. Skömmu síðar er hún í Suðurríkj- um Bandaríkjanna þegar upp- blásturinn mikli eyddi fjölda bú- jarða og var til að bæta gráu ofan á svart í eymd heimskreppunnar. Aftur er hún í Austur-Evrópu 1938, þegar Tékkar njóta lífsins sem sjálfstæð þjóð, skömmu áður en Hitler hremmdi landið og lagði undir Þriðja ríkið. Á Ítalíu er hún árið 1943, í kjölfari innrásar bandamanna á hinn stríðshrjáða skaga, og tæpum tveim árum síðar er hún í Þýska- landi þar sem Þriðja ríkið er fall- ið. Myndirnar þaðan eru e.t.v. hápunktur þessarar stórfenglegu sýningar. Það er næsta ótrúlegt hvernig ljósmyndaranum tekst að góma augnablikið þegar svína- ríið í Buchenwald er opinberað og embættismenn nasistaflokks- ins sjá ekki aðra undankomuleið úr syndfallinu en eigin eiturbyrl- un og fjölskyldunnar. Bourke-White fylgdist náið með sjálfstæðisbaráttu Indverja eftir seinni heimsstyrjöldina, eins og reyndar kemur fram í kvikmyd Richards Attenboroughs um Gandhi. Mannlýsingar hennar af þessum fræga þjóðarleiðtoga eru e.t.v. þær bestu sem til eru. Og rétt eins og Gandhi heldur hún til Suður-Afríku, þar sem hún opin- berar óréttlæti og mannhatur kynþáttastefnunnar í nokkrum ógleymanlegum myndum. Þaðan fór hún til Kóreu og myndaði fórnarlömb stríðsins. Margaret Bourke-White var annað og meira en fréttaljós- myndari. Hún var húmanisti og listamaður sem valdi sér mannkynið að yrkisefni. Myndir hennar eru aldrei hlutlausar eða flatar, heldur fullar af samúð og samkennd. Henni tekst að lýsa þjáningum og sorg, gleði og glaumi á einkennilega náinn og innilegan hátt. Hvergi tekst henni þó betur til en þegar hún lýsir mannlegri reisn. Löður- sveittir námuverkamennirnir í gullnámum Suður-Afríku eru eitt af fjölmörgum slíkum dæmum. Þetta er sýning sem enginn hugsandi maður ætti að láta fram- hjá sér fara. Til þess er hún of stórbrotin, því hún fjallar um hinstu rök tilverunnar, Manninn og hlutskipti hans. HBR Söguritun Veistu eitthvað um Ólafsvík? 300ára afmœlis Ólafsvíkur minnst með útgáfuásögu byggðarlagsins Bæjarstjórn Ólafsvíkur hefir í tilefni 300 ára afmælis Ólafsvíkur sem löggilts verslunarstaðar 1987 ákveðið að láta rita sögu byggð- arlagsins. Söguritari verður Gísli Ágúst Gunnlaugsson sagnfræð- ingur. Hér með er farið þess á leit við alla þá er heimildir kunna að hafa undir höndum svo sem gamlar myndir að lána þær til verksins. Fólk búsett utan Ólafsvíkur getur snúið sér með myndir til Svavars Guðbrandssonar Lyng- brekku 10, Kópavogi, sími 40048, og með ábendingar um annan fróðleik til Ásgeirs Jó- hannessonar, Sunnubraut 38, Kópavogi, sími hans er 41352 en báðir þessir menn hafa góðfús- lega orðið við beiðni um að veita liðsinni sitt. (Fréttatilkynning frá Afmælis- nefnd Olafsvíkurbæjar). Maður og maskína Grafíkmappa úr verksmiðjulífi Þriðja og síðasta grafíkmapp- an í myndröðinni Maður og maskína eftir listamanninn G. Ármann er nýkomin út. í möpp- unni eru að þessu sinni 5 myndir unnar með sáldþrykk f 2-3 litum og eru fyrirmyndirnar sóttar til Sambandsverksmiðjanna á Ak- ureyri. Mappan er gefin út í 100 tölu- settum og árituðum eintökum og kostar hvert eintak 4.500 kr. Mappan er unnin hjá Teiknistof- unni Stíll á Akureyri. Mappan er seld hjá listamanninum sem hef- ur símann 96-25757. Listamaðurinn G. Ármann með nokkur verk sín. msaaaamjxm® 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 6. mars 1985

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.