Þjóðviljinn - 13.12.1987, Blaðsíða 20

Allir þekkja Steven Spiel-
berg og ævintýramyndir
hans. Hann hefurgerttvær
myndir sem slá á alvarlegri
strengi, Purpuralitinn og nú
„EmpireoftheSun", Keisara-
veldi sólarinnar. Hún fjallar
um ungan breskan dreng í
Shanghai á tímum seinni
heimsstyrjaldarinnar. Tom
Stoppard skrifar handritiö að
myndinni en hann vinnur það
eftirsamnefndri skáldsögu
James Graham Ballard, en-
skum höfundi vísindaskáld-
sagna, betur þekktum undir
nafninu JG Ballard. Keisara-
veldi sólarinnar er ekki fyrsta
bók Ballards en hún erfyrsta
sannsögulega bók hans og sú
fyrsta sem aflar honum al-
mennravinsælda. Húner
sjálfsævisaga og byggir á því
tímabili ævi hans er hann bjó í
Shanghai ásamtforeldrum
sínum. Ballard fæddist í
Shanghai 1930. Faðirhans
varforstjóri efnaframleiðslu-
fyrirtækis og Ballard bjó þartil
15 ára aldurs.
Shanghai
Á þessum tíma var Shanghai
einn af skrýtnustu stöðum á jarð-
ríki, segir Ballard. Allar hugsan-
legar pólitískar stefnur rákust þar
hver á aðra og mikil ringulreið
ríkti. Japanir höfðu hertekið
borgina og á skömmum tíma ger-
breyttust allar aðstæður Ballards.
Hann fluttist með fjölskyldu sinni
úr stóru einbýlishúsi með þjóna-
liði í pínulitla íbúð. Þaðan fóru
þau í fangabúðir Japana.
Áður en hann var fluttur í
fangabúðirnar gekk Ballard í
kaþólskan skóla fyrir börn, þar
sem hann hafði enska kennara.
Þar skrifaði hann sínar fyrstu
sögur, ekki ótilneyddur. Hann
hafði einn mjög strangan kenn-
ara sem refsaði börnunum með
því að láta þau skrifa nokkur
hundruð línur upp úr skólabóku-
num. Ballard komst brátt að því
að skemmtilegra var að skálda
þessar lfnur sjálfur en að skrifa
þær beint upp. Kennari hans
komst aldrei að hinu sanna en
skammaði drenginn fyrir að
skrifa upp úr ómerkilegum
reyfurum í stað skólabókanna.
Ballard var nokkuð lengi í
fangabúðunum ásamt fjölskyldu
sinni. Þessi tími er þó ekki svo
slæmur í minningu hans. Hann
var aðeins barn að aldri og gerði
sér ekki grein fyrir hættunum sem
umkringdu hann á degi hverjum.
Fjöldi barna var í búðunum og
þau fengu kennslu. Nálægðin við
dauðann, ofbeldi og sjúkdóma
var honum sjálfsögð. Þess vegna
var menningaráfallið sem hann
fékk viö komuna öi Englands, 15
hvet*i»«Mr sem aldrei virtist neitt
gerast Virkuöu andstyggilega á
hann.
Úr lœknisfœði f
tlugherinn
Ballard fór hefðbundinn
menntaveg og lærði læknisfræði í
tvö ár eftir menntaskóla. Á sama
tíma skrifaði hann smásögur og
Um enska vísindaskáldsagnahöfundinn
James Graham Ballard
Fiction is a branch of neuroiogy:
the scenarios of nerve and blood
vessel are the written mythoiogies
of memory and desíre.
Scx: Inncf Space: J. G. Ballard
Persónur hans eru yfirleitt hald-
nar einhvers konar þráhyggju
sem orsakast af nánasta umhverfi
þeirra. Dæmigert ballardískt um-
hverfi inniheldur svo eitthvað sé
nefnt; yfirgefna flugvelli, brotin
geimhylki, sanda, auðar borgir,
sandrif, hálfsokknar byggingar,
þyrlur, krókódfla, bíótjöld undir
beru lofti, sporðdreka greypta
gimsteinum, auglýsingaskilti,
hvít hótel, sandstrendur,
steingervinga, brotna glym-
skratta, kristalla, eðlur, bflastæði
á mörgum hæðum, tilraunastofur
læknisfræðinnar, uppþornaðar
sundlaugar, bflhræ, hraðbrautar-
brýr, brotnar kókflöskur, eyði-
merkur, háhýsi, flugvélar sem
fljúga lágt; - svo eitthvað sé
nefnt.
tíana bft til eigin tákrtfveim en
tákn hans eru ekkí Hin klassísku
tákn. Hann vill skrifa am goð-
sagnir framtíðarinnar, þær goð-
sagnir sem eru að skapast í dag,
og eiga eftir að móta nánustu
framtíð. Eitt smásagnasafn hans
nefnist einmitt „Goðsagnir nán-
ustu framtíðar".
Bíladella?
Ballard fjallar um fjölmiðla-
að því kom að hann langaði að
leggja skriftirnar fyrir sig. Hann
gaf læknisfræðina upp á bátinn og
fór í enskar bókmenntir. Þar féll
hann eftir eitt ár og ákvað að
ganga í flugherinn. Hann fór til
Kanada þar sem hann komst fyrst
í kynni við vísindaskáldskap í
gegnum tímarit sem birtu slíkar
sögur. Það var ást við fyrstu sýn
og síðan hefur Ballard ekki verið
í vafa um hvers konar skáldskap
hann vill skrifa.
Þegar Ballard kom aftur til
Englands hélt hann áfram að
skrifa með öðrum störfum. Hann
gifti sig og eignaðist þrjú börn,
hann þurfti að sjá fyrir fjölskyld-
unni. Það gerði hann með ýmsu
móti, seldi alfræðjorðabækur og
u* árabil ritstýrði hann túnariti
«m efnafræði og idmMk Fyrstu
skálíteögona sína skrrtaði' hann
um 1960, „The Wind from Now-
here“. Síðan komu þær hver af
annarri og eru nú á annan tug,
bæði skáldsögur og smásagna-
söfn.
Engin stjörnustríð
Vísindaskáldskapur Ballards
er óraleið frá hinum hefðbundna
vísindaskáldskap sem oft á sér
stað í fjarlægri framtíð eða fortíð,
þar eru engin stjörnustríð.
„Framtíðin í bókum mínum er
framtíðin eftir fimm mínútur,"
segir Ballard. Frekar mætti kalla
skáldskap hans tækniskáldskap
en vísinda. Heimur hans er ekki
langt frá okkur á tuttugastu öld-
inni. Stfll hans er einstakur og
það er ekki hægt að útskýra hann
með einu dæmi. Eitt af því sem
gerir hann sérstakan er læknis-
fræðikunnátta hans, hann notar
fræðiheiti yfir hina ýmsu líkams-
hluta mannsins og gefur það
mjög einkennilega stemmningu.
heiminn sem við lifum í, neon-
birtuna og stanslaust áreiti um-
hverfisins, ýkir það og sýnir okk-
ur mögulegan heim. Tvær bóka
hans fjalla sérstaklega um þessa
firringu, en á algjörlega einstæð-
an hátt. Þetta eru bækunar
Crash! og Highrise. í Crash! eða
Mótorslys! fjallar Ballard um bfl-
inn á tuttugustu öldinni. Um
hana segir Ballard sjálfur:*
„Mótorslys! er öfgafull líking
fyrir öfgafullar aðstæður, eins
konar hjálpartæki til að nota að-
eins í ýtrustu neyð. Að sjálfsögðu
varar Mótorslys! okkur við hin-
um yfirlýsta og ofbeldisfulla
heimi sem við lifum í og sem
stöðugt herjar á okkur í gegnum
tæknina."
í Mótorslysi! notar hann bflinn
sem líkingu fyrir líf mannsins á
tuttugustu öldinni og hún er ör-
ugglega fyrsta klámfengna bókin
sem byggir á tækni.
Mótorslys! fjallar um martrað-
arkennt samband mannsins og
tækninnar, um hvað tæknin hefur
gert okkur og hvað við höfum
gert okkur sjálfum í gegnum
tæknina. Eins konar dekkri hlið á
nútímanum þar sem bældar ástr-
íður bíða átekta undir glansandi
yfirlýstu yfirborðinu. Engin af-
staða er tekin. Ballard flytur ekki
siðferðilegan boðskap í bókum
sínum. Hann lætur lesandanum
eftir að taka afstöðu.
í Mótorslysi! er sögumaðurinn
stjórnandi sjónvarpsauglýsinga.
Kunningi hans, Vaughan að
nafni, lendir í bflslysi þar sem
hinn ökumaðurinn deyr. Þegar
Vaughan rankar við sér á sjúkra-
húsinu er hann gagntekinn af
kynferðisórum um læknana og
hjúkrunarkonurnar í kringum
sig, um beyglaðan bflinn og konu
látna ökumannsins. Þegar hann
yfirgefur sjúkrahúsið fer hann
strax út á vegina, nú haldinn al-
gjörri þráhyggju gagnvart bílslys-
um. Hann eltir uppi slys, ljós-
myndar beygluð frambretti og
fórnarlömb í ýmsum stellingum.
' Undarlegur sannleikur birtist
honum í samanburði á líkams-
áverkum og beyglum á bflum.
Takmark hans er að deyja í
árekstri við Elisabeth Taylor þar
sem bflarnir rekast hvor framan á
annan. Sögumaðurinn smitast af
þessari einkennilegu slysaáráttu
og lýsir svo fyrsta minniháttar
árekstri sínum;
„Ég man eftir fyrsta minnihátt-
ar árekstrinum mínum, á auðu
hótelbílastæði. Við höfðum
neyðst til að flýta okkur í ásta-
leiknum því við vorum trufluð af
lögreglumanni. Þegar ég bakkaði
út úr bílastæðinu rakst ég á
ómerkt tré. Catherine kastaði upp
yfir sætið mitt. Þessi pollur af ælu
með blóðkögglum eins og fljót-
andi rúbínum, eins hógvœr eins
og allt sem kemur frá Catherine,
innihéktur ennþá í huga mínum
kjama lostafulls óráðs btisiyssins,
meira œsaridi heldur en vessar
kynfæra hennar og endaþutms,
eins fíngerður og saur álfadrottn-
ingar eða örsmáir dropamir sem
myndast við hlið ávalra snerti-
linsa hennar. í þessari töfralaug
sem steig upp úr hálsi hennar eins
og sjaldgæft fœði úr opi fjarlœgs
og dularfulls musteris. Ég sá
mynd mína í þessum spegli úr
blóði, sæði og ælu flæðandi úr
munninum sem aðeins nokkrum
20 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 13. desember 1987